Wrake van Ragisel.

Wraak van Ragisel.

Auteur onbekend, 1340-1360.

Geschreven en vertaald door Nico Koomen.

Klik hier voor de index.

76 XVIII. Vander joncfrouwen van Galastroet, waer ombe si Waleweine minnende ward. Ons seget hier die aventure Vanden castele ter selver ure, Diemen heet der joncfrouwen casteel, Daer ic hier vore of sprac een deel, 11165Daer Galaat hadde gelegen Ende som die ridders verslegen, Ende die quade costumen brac, Daer ic hier vore gnoech of sprac, Daer hem die .vij. broders ontreden 11170Die wile dattie andere streden, Die Walewein gemoette daer naer Ende twee gesellen met hem daer, Ende die .vij. daer sloech doet. Doent die joncfrouwe wiste al bloet, 11175Dat Walewein dit hadde gedaen Ende hare dus was ontgaen, Balch si hare sere om dat, Want si horde secgen ter stat, Dat hi die hoveste riddere was, 11180Ende die scoenste, sijt seker das, Die men in langen hadde gesien; Ende si ward heme minnende sere na dien, Ende dedene soeken harentare. Ende haer casteel ward daernare 11185Geheten vorward Galastroet: Om dattene Galaat wan al bloet Soe was hi geheten na hem om das, Die te voren geheten was Der joncfrouwen casteel, alsic versta; 11190Ende si was oec geheten daerna Die joncfrouwe van Galastroet. Doe sij vernam dat was doet Galaet ende Perchevale mede, Ende tgrael gewonnen was gerede, 11195Ende Bohord oec comen was Te hove, alsic hier vore las, Sinde si daer haestelike mettien, Oft men Waleweine iet vonde te dien, Die daer op dien poent nine es. 11200Verdriet, vernoi ende ongetes Hadde die joncfrouwe omden here, Ende mindene ilanc soe mere Ende dedere om soeken ende spien, Om dat sine gerne hadde gesien; 11205Mar daventure en wouts niet, Wat si soect of wat si spiet, Dat sine igerent hadde vonden; Ende Venus, die minne, scoet haer tien stonden Een strael in haer herte soe wel, 11210Dat hare nembermer ontvel; Want die minne ward in hare Soe starc, datmen oppenbare An haer gewerke wel bekinde Dat sine sere dullike minde; 11215Want si hier na om dese dinc Gariette sinen broder vinc, Alsic u hierna sal doen verstaen, Maer ic moet eer, sonder waen, Die aventuren u laten horen 11220Die gesciet sijn daer voren; Want hierin seldi vinden al Die aventuren groet ende smal, Also alsi gescieden gereet. Aldus quaemt toe, Godeweet, 11225Dat irste begin in enen dele, Alsic u secge, vanden castele, Dat hi dus geheten was, Ende die minne oec na das Om die ridders die Walewein scinde, 11230Dattene daerombe die joncfrouwe minde; Dat seldi gewaerlike groet ende smal Hierna vinden beschreven al. Maer dit latic nu aldus wesen Ende sal u vord van Artur lesen.

76 XVIII. Van de jonkvrouw van Galestroet, waarom ze Walewein minnend werd. Ons zegt hier het avontuur Van het kasteel terzelfder ure, Die men noemt het jonkvrouwen kasteel, Daar ik hiervoor van sprak een deel, 11165 Daar Galaat had gelegen En soms de ridders verslagen, En die kwade gebruiken brak, Daar ik hiervoor genoeg van sprak, Daar hem de 7 broeders ontkwamen 11170 Die tijd zodat ze te andere streden, Die Walewein ontmoette daarnaar En twee gezellen met hem daar, En die 7 daar sloeg dood. Toen dat die jonkvrouw wist al bloot, 11175 Dat Walewein dit had gedaan En haar dus was ontgaan, Werd ze zeer verbolgen om dat, Want ze hoorde zeggen ter plaatse, Dat hij de hoffelijkste ridder was, 11180 En de schoonste, zij het zeker dat, Die men in lang had gezien; En ze werd hem minnend zeer na die, En liet hem zoeken hier en daar. En haar kasteel werd daarnaar 11185 Geheten verder Galestroet: Om dat Galaat het won al bloot Zo was hij genoemd naar hem om dat, Die te voren geheten was Het jonkvrouwen kasteel, zoals ik het versta; 11190 En ze was ook genoemd daarna De jonkvrouw van Galestroet. Toen zij vernam dat was dood Galaat en Percheval mede, En de Graal gewonnen was gereed, 11195 En Bohort ook gekomen was Te hof, zoals ik hiervoor las, Zond ze daar haastig meteen, Of men Walewein iets vond te die, Die daar op dat punt niet is. 11200 Verdrietig, vermoeid en ongedaan Had de jonkvrouw om de heer, En beminde hem hoe langer hoe meer En liet er om zoeken en spieden, Omdat ze hem graag had gezien; 11205 Maar het avonturen wilde niet, Wat ze zoekt of wat ze spiedt, Dat ze hem ergens had gevonden; En Venus, die minne, schoot haar te die stonden Een straal in haar hart zo wel, 11210 Zodat het haar nimmermeer ontviel; Want de minne werd in haar Zo sterk, dat men openbaar Aan haar werken goed bekende Dat ze hem zeer dol beminde; 11215 Want ze hierna om dit ding Gariet zijn broeder ving, Zoals ik u hierna zal laten verstaan, Maar ik moet eerder, zonder waan, Die avonturen u laten horen 11220 Die geschied zijn daarvoor; Want hierin zal ge vinden al De avonturen groot en smal, Zoals ze gebeurden gereed. Aldus kwam het toe, God weet, 11225 Dat eerste begin in een deel, Zoals ik u zeg, van het kasteel, Dat hij aldus geheten was, En de minne ook na dat Om die ridders die Walewein schond, 11230 Dat hem daarom die jonkvrouw minde; Dat zal ge waarlijk groot en smal Hierna vinden beschreven al. Maar dit laat ik nu aldus wezen En zal u voort van Arthur lezen.

XIX. Vanden spere dat Walewein utetrac, ende van den vingerlinen, ende van Keyen. 11235Daventure seget hier, Dat Artur die coninc fier Tenen paeschen hof helt, Dat meeste daermen nie af telt, Ende oec en vintmen in gere stede 11240Lesende noch gescreven mede Dat nie so menich baroen was In geen hof dat hi hielt vor das. Nu plach die coninc te dien stonden Alsi hof hilt metter tavelronden, 11245Dat hi niet eten wilde ter uren, Hine hadde gehord nieuwe aventuren: Dit was daer costume ende sede. Ende te Kardoel plach hi altoes mede Hof te houdene, ende oec dor das, 11250Om dat daer op die zee was. 77 Dus hilt hi hof te stonden; Maer gene aventure en hebben si vonden, Des die coninc was herde drove. Men leide di taflen na haer behove, 11255Ende men ginc in, men ginc ut, Om iet te vernemene over luut; Maer men vernam daer op dien dach Ne gene aventure daer an gelach. Die coninc [hiet] eten heren Waleweine 11260Ende die ridders met hem gemeine, Maer selve en wildi eten niet. Des anders dages so es gesciet, Datmen een scip daer heeft vernomen, Dat daer te lande nu es comen, 11265Dat rikelijcste datmen ie gesach. Die coninc ginc derward al dat hi mach, Ende alle sine ridders mede; Ende alsi quamen daer ter stede Vonden si int scep ter stont 11270Enen doden riddere, gewont Met enen harde groten scachte Dor sinen lichame wel een gelachte, Die op enen wagen lach. Een gordel men an sine side sach, 11275Daer een halmelnier ane hinc, Daermen ute trac na die dinc Een paar letteren, daer men in las Hoe die riddere gedoet was, Ende dattene die gene soude wreken, 11280Die dat trinsoen ut soude treken. Ende oec haddi an sine hant in scine Vif guldene vingerline: Die soude een ander ut trecken gerede, Die soudene hulpen wreken mede; 11285Ende men mochten wreken nembermere Dan oec metten selven spere. Doen dit Keye hevet gehord Quam hi vorden coninc voerd, Ende bat vrindelike om die sake, 11290Dat hi hem daer af geve die wrake: "Ende laet mi ut trecken trinsoen." "U bede willic gerne doen," Sprac die coninc, "op desen dach." Ende Keye ginc daer die riddere lach 11295Opten wagen, ende began Te treckene; maer hine can Den spere niet getrecken ut. Doe trac na hem al over luut Meliandelijs een riddere goet, 11300Maer hi trac al in onspoet. Doen quam Lanceloet van Lac, Die oec an dat spere trac; Maer en can hem niet gescien. Si waren tebarenteert van dien, 11305Dat hen ontfacht, alsict vernam. Daerna trac min her Tristram, Diet oec moeste laten daer. Dus trocken si algader daer naer; Maer het bleef al ongedaen. 11310Doen quam min her Walewein gegaen Met enen gestadigen mode, Godweet, Ende trac dat spere ut gereet, Dat daer sulc beneet wel sere. Doe bat die coninc Waleweine den here: 11315"Nu trect vord an die vingerline." Hi trac, maer met en gere pine En const hise daer gebringen ut. Doen trocken si alle over luut, Maer en bescoet hen niet een stroe. 11320Doen dede die coninc gebiden daertoe, Datmen den doden riddere leide Vore die zale optie wegesceide Opten wagen, op aventure Ofte daer ieman lede tier ure 11325Die daertoe dochte overluut, Dat hi die vingerline trocke uut. Ende doen dit al was gedaen Ginc die coninc te hovewaerd saen; Ende men leide taflen ende ginc eten. 11330Alles diesmen conde geweten Brachtmen ten taflen daer, dat wet. Ende binnen dien datmen dus et Quam een riddere daer gereden, Die de vingerline ut trac ter steden, 11335Ende voretse wech daer in sine hant. Dit sach daer doe een seriant, Ende sout den coninc secgen gaen, Maer Keye heften wederstaen, Ende seide dat hi swege daer of 11340Tot datmen geten hadde int hof. Ende hierenbinnen es Keye gegaen Ende sat op sijn ors saen, Ende volgede den here met snelre vaerd Al dat gelopen mochte sijn paert, 11345Tot an een bosch, daer hi vernam Dat een riddere gereden quam Op een cranc mager rosside. Keye vrachdem doe ten tide Warombe hi so sere vliet? 11350Die ander seide: "Oft gijt gebiet, Een mijn meeste viant Wilt mi doden nu te hant Ende volget mi, dat secgic u." Keye seide: "Blieft met mi nu: 11355Hine werd heden soe coene Dat hi u iet bestaet te doene." "Here, magic dan coenlijc bliven hier?" "Jagi, al ware hi noch alse fier." Ende binnen deser selver stede 11360Sagen si waer quam gereden Gene riddere, ende heeft gesteken Sinen viant ter irster queken, Eert hem Keye benemen conde, Soe dat hi doet viel ter selver stonde. 11365Dies balch hem Keye herde sere, Ende seide: "Gi hebt mi gedaen onnere, Want ic hadde desen goden man In min geleide." "So wreket dan," Sprac die ander; "maer ic rade bat 11370Dat gijt laet varen nu ter stat, Ende vaert daer gi hebt te doene." Keye sprac: "Sidi soe coene, Soe hoet u jegen mine steken, Want ic salne op u wreken, 11375Wats gesciet." Dus scieden si Om te bat te pongieren daer bi; Ende Keye heeft den genen gesteken Dat sijn spere moeste breken; Ende die ander stakene weder 11380In die scoudere, dat hi viel neder Vanden parde sere gewont. Die ander litene licgen ter stont Ende keerde saen sijn paerd, Ende voer weder te woude waerd 11385Binnen desen hadde di coninc geten. Doe quam die knape ende liet hem weten Vanden riddere, die hadde genomen Die vingerline, ende hoet hem benomen Hadde Keye, dat hi sweech, 11390Want hi naden riddere creech. Ende eer volseit waren die word Soe quam een ander knape vord Ende vertelde den coninc al die dinc, Hoet met Keyen hier vore verginc, 1395Ende dat hi sere ware gewont. Doe seide die coninc ter selver stont: "Keye heft mi menegen toren gedaen." Hi hitene halen harde saen, Ende sine oec lachterlike begaden, 11400Dattie knapen gerne daden. 78 Si brachtene met scanden vor di heren. Doe hitene di coninc met onneren Lecgen in den kerker gevaen, Dat daer scire was gedaen. 1405Nu selewi swigen van desen Ende vord van Waleweine lesen.

XIX. Van de speer die Walewein uittrok en van de ringen en van Keye. 11235 Het avontuur zegt hier, Dat Arthur de koning fier Te ene Pasen hof hield, Dat grootste daar men niet van vertelt, En ook vindt men in gene plaats 11240 Lezen nog geschreven mede Dat er niet zo vele baronnen waren In geen hof dat hij hield voor dat. Nu plag de koning te die stonden Als hij hof hield met de tafelronden, 11245 Dat hij niet eten wilde ter uren, Hij had gehoord nieuwe avonturen: Dit was daar gebruik en zede. En te Kardoel plag hij altijd mede Hof te houden, en ook door dts, 11250 Omdat daar de zee was. 77 Dus hield hij hof te stonden; Maar geen avonturen hebben ze gevonden, Dus de koning was erg droevig Men legde de tafel naar haar behoeven, 11255 En men ging in, men ging uit, Om iets te vernemen overluid; Maar men vernam daar op die dag Nee geen avonturen daaraan lag. De koning zei te eten heer Walewein 11260 En de ridders met hem algemeen, Maar zelf wilde hij eten niet. De volgende dag zo is geschied, Dat men een schip daar heeft vernomen, Dat daar te lande nu is gekomen, 11265 Dat rijkste dat men ooit zag. De koning ging derwaarts al dat hij mag, En al zijn ridders mede; En toen ze kwamen daar ter plaatse Vonden ze in het schip terstond 11270 Een dode ridder, gewond Met een erg grote schacht Door zijn lichaam wel een lengte, Die op een wagen lag. Een gordel men aan zijn zijde zag, 11275 Daar een aalmoestas aan hing, Daar men uit trok na dat ding Een paar letters, daar men in las Hoe die ridder gedood was, En dat diegene hem zou wreken, 11280 Die de speer uit zou trekken. En ook had hij aan zijn hand in schijn Vijf gouden ringen: Die zou een ander uittrekken gereed, Die zouden helpen wreken mede; 11285 En men mocht hem wreken nimmermeer Dan ook met dezelfde speer. Toen dit Keye had gehoord Kwam hij voor de koning voort, En bad hem vriendelijk om die zaak, 11290 Dat hij hem daarvan gaf die wraak: "En laat mij uittrekken de speer." "U bede wil ik graag doen," Sprak de koning, "op deze dag." En Keye ging daar die ridder lag 11295 Op de wagen, en begon Te trekken; maar hij kon De speer er niet trekken ut. Toen trok na hem al overluid Meliandelijs een ridder goed, 11300 Maar hij trok al in tegenspoed. Toen kwam Lancelot van Lac, Die ook aan die speer trok; Maar kon hem niet scheiden. Ze waren geblameerd van die, 11305 Dat hen het ontvocht, zoals ik het vernam. Daarna trok mijnheer Tristram, Die het ook moest laten daar. Dus trokken ze allemaal daarnaar; Maar het bleef al ongedaan. 11310 Toen kwam mijnheer Walewein gegaan Met een gestadige moed, God weet, En trok die speer eruit gereed, Dat daar sommige benijde wel zeer. Toen bad de koning Walewein de heer: 11315 "Nu trek voort aan die ringen." Hij trok, maar met geen pijn Kon hij ze daar brengen uit. Toen trokken ze allen overluid, Maar het hielp hen geen stro. 11320 Toen liet de koning ontbieden daartoe, Dat men de dode ridder legde Voor de zaal op de wegscheiding Op de wagen, op avontuur Of daar iemand reed te die uur 11325 Die daartoe dacht overluid, Dat hij die ringen trok uit. En toen dit alles was gedaan Ging de koning te hof waart gelijk; En men legde ter tafel en ging eten. 11330 Alles dus men kon weten Bracht men ten tafel daar, dat weet. En binnen dat men dus at Kwam een ridder daar gereden, Die de ringen uittrok ter plaatse, 11335 En voerde het weg daar in zijn hand. Dit zag daar toen een bediende, En zou het de koning zeggen gaan, Maar Keye heeft hem weerstaan, En zei dat hij zweeg daar of 11340 Totdat men gegeten had in het hof. En hierbinnen is Keye gegaan En zat op zijn paard gelijk, En volgde de heer met snelle vaart Alles dat lopen mocht zijn paard, 11345 Tot aan een bos, daar hij vernam Dat een ridder gereden kwam Op een zwak mager ros. Keye vroeg hem toen ten tijd Waarom hij zo zeer vliedt? 11350 De ander zei: "Als gij het gebiedt, Een van mijn grootste vijand Wil me doden nu gelijk En volgt me, dat zeg ik u." Keye zei: "Blijf met mij nu: 11355 Hij werd heden niet zo koen Dat hij u iets bestaat te doen." "Heer, mag ik dan koen blijven hier?" "Ja gij, al was hij nog zo fier." En binnen deze zelfde plaats 11360 Zagen ze waar kwam gereden Die ridder, en heeft gestoken Zijn vijand ter eerste steek, Eer het hem Keye benemen kon, Zodat hij dood viel terzelfder stonde. 11365 Dus verbolgde zich Keye erg zeer, En zei: "Ge hebt me gedaan oneer, Want ik had deze goede man In mijn geleide." "Zo wreek het dan," Sprak de ander; "maar ik raad beter 11370 Dat gij het laat varen nu ter plaatse, En vaar daar ge hebt te doen." Keye sprak: "Bent ge zo koen, Zo hoed u tegen mijn steken, Want ik zal me op u wreken, 11375 Wat geschiedt." Dus scheiden zij Om beter te steken daarbij; En Keye heeft diegene gestoken Zodat zijn speer moest breken; En die ander stak hem weer 11380 In de schouder, zodat hij viel neer Van het paard zeer gewond. Die ander liet hem liggen terstond En keerde samen zijn paard, En voer weer te woud waart 11385 Binnen deze had de koning gegeten. Toen kwam die knaap en liet hem weten Van de ridder, die had genomen Die ringen, en hoe het hem benomen Had Keye, dat hij zweeg, 11390 Want hij naar de ridder reed. En eer gezegd waren die woord Zo kwam een andere knaap voort En vertelde de koning al die dingen, Hoe het met Keye hiervoor verging, 1395 En dat hij zeer was gewond. Toen zei de koning terzelfder stond: "Keye heeft me menige toorn gedaan." Hij zei hem te halen erg gauw, En ze hem ook uitlachen deden, 11400 Dat die knapen graag deden. 78 Ze brachten hem met schande voor die heren. Toen zei de koning met oneer Leg hem in de kerker gevangen, Dat daar snel werd gedaan. 1405 Nu zullen we zwijgen van dezen En voort van Walewein lezen.

XX.

Hoe Walewein vacht jegen den swerten riddere.

Daventure seit ons, sonder waen,

Alse Walewein dit heft verstaen,

Dattie vingerline sijn genomen,

11410Es vor sinen oem comen

Ende seide: "Here, nu eest tijt:

In hebbe nu geen langer respijt,

Ic moet den riddere wreken varen;

Maer mi es nu verre ontfaren

11415Die de vingerline heeft genomen:

In weet waer ic an hem sal comen;

Ende in magene wreken niet

Sonder heme, wats gesciet."

Dus nam hi haestelike orlof

11420Ende heeft geruemt des conincs hof,

Soe met haesten, dat hi vergat

Sijn trinsoen daer ter stat,

Daer hi den riddere met wreken soude.

Dus quam hi gereden tenen woude,

11425Also alsi den riddere sueken dachte,

Daer hi tsnachts in vernachte.

Des morgens vor hi rechte vort.

Daer heeft hi enen herde verhord,

Dien hi vragede ofte daer bi

11430Igerent enege herberge si?

Die herde seide: "Neent, twaren,

Die gi tramer mocht hervaren,

Dan des swarts ridders hier bi,

Die oec die quaetste riddere si

11435Die nu levet; wats gesciet,

Daer ne radic u te varne niet;

Daer ne quam oec nie geen man

Hine moeste met scanden sceden van dan.

Ic was enewerf daer gaen eten;

11440Maer dat was mi soe gemeten

Met groten slagen, dat verstaet,

Dat is mins levens wiste geen raet.

Hi hevet mengen riddere doet,

Ende daer af heeft hi die hoede al bloet

11445Gesteken op staken, dat verstaet,

Op enen muer, die daer gaet

Al om sine borch. Ende dit doet hi

Dat men sal weten verre ende bi

Sine scalcheit ende sine quaethede."

11450Doe sprac Walewein: "Es dit sijn sede,

Soe motic ember varen daer.

Ic bidde u, dat gi mi volget naer."

"Hulpe. here, in sulc verdriet

Om al die werelt en volhdic u niet;

11455Want gi ende ic waren doet."

"Wiset mi dan den wech al bloet

Soe dat icker toe mach comen."

"Here, ic sal u den wech wel nomen,

Ende den casteel u wisen van verren;

11460Maer dan willic vlien sonder merren,

Want mi gruwelt daer of wel sere."

Doen sprac min her Walewein die here:

"Nu leide mi tote daer, in gere niet el."

Die knape leidene derward wel

11465Tote dat Walewein den casteel sach:

Doe kerde die knape al dat hi mach.

Ende Walewein voer met groter cracht,

Ende vant daer op die borchgracht

Die hovede staende optie stake,

11470Gelijc hem hadde geseit die knape.

Hi vant die porte open daer.

Hi reet daer in al sonder vaer,

Ende quam ter zalen gereden toe:

Daer vant hi ene tafle doe

11475Gericht staen met allen dingen

Diemen teneger taflen mochte bringen,

Van spisen ende wine mede;

Maer hi vant in gere steden

Man no vrouwe, dat secgic u,

11480Dine mochten berechten nu.

Hi bant sijn pert ende ginc eten

Alsoe gewapent, suldi weten;

Op aventure wat hem makende si

Leide hi hem helm ende scilt bi

11485Ende sat gegord met sinen sweerde,

Want hi dat eten sere begeerde.

Drie knapen quamen daer doe gegaen,

Die hem tetene brachten saen,

Ende scieden sonder te sprekene word.

11490Ende rechte binnen desen quam vord

Die here gereden, gewapent wel,

Ende sprac alse een riddere fel

Te Waleweine waerd: "Betaelt, vasseel,

Gij moet hier gulden nu een deel

11495Die spise die gi hebt verteert."

Walewein seide: "Sidi hier weert,

Segt wat ic verteert hebbe nu,

Ic wilt hier gerne gelden u."

Die waerd seide: "Dijn gelach,

11500Ic segt di wel, dats een slach

Die thovet ende lichame sceden doet.

Dus heeft hier betaelt menech ridder goet;

Ende al waerdi grave oft coninc,

Gine betaelt hier met ander dinc:

11505Ende dit es trecht vanden castele."

Walewein sprac: "Here, dit ware vele.

Ja, ende oft ic mi mochte verweren

Jegen u, soude mi dan deren

Uwe maisnide oft u vriende,

11510Soe stoet mi dan herde onsiende."

Die swerte seide: "Ontsiet u niet,

Dat u nembermer verdriet

Nieman sal doen die mi angeet."

Doe bat hem Walewein gereet:

11515"Laet mi nu eten drie morsele,

Dan nemt dats u werd te dele

Van minen hoefde." "Bi Gode, dat si:

Ic geefs di orlof; et ende haesti,

Du heves des etens wel te done."

11520Ende binnen dien Walewein die cone

Nam sinen helm ende sijn sward

Ende sinen scilt, ende metter vard

Wapendi hem. Doe sprac saen

Die swerte: "Ic hebbe nu gedaen

11525Ene sotheit, dat ic u orlof gaf

Tetene: gi hebt mi bedrogen;