Roman van den riddere metter mouwen.

Ridder met de mouwen.

uit; http://www.dbnl.org/tekst/_rid001ridd01_01/

Geschreven en vertaald door Nico Koomen.

Klik hier voor de index.

99 XXX. Een begin vanden riddere metter mouwen. Ons vertelt die aventure, Dat coninc Artur op dese ure Hilt een hof soe overgroet In die stat te Kardeloet, 14585Recht op enen tsinxendach, Dat men nie gelijc des ne sach. Die coninc hi droech crone doe, Entie coninginne mede alsoe. Daer was menech riddere te hove 14590Stoute ende van goeden love. Die coninc hadde oec doen maken Roet samijt ende scarlaken Mantel ende roc vif hondert paer, Vol hermerijns wit ende claer, 14595Ende dor op blau sindael dorhouwen. Daer waren ridderen ende joncfrouwen Met diren clederen ende met goeden Geaetsemeert, die hen wel stoeden. Daer waren vijfdusent ridders snel, 14600Van prise goet, wetic wel. Doe ginc die coninc messe horen Met menegen riddere ut vercoren. Erec ende Ydier, wet vor waer, Gingen vorden coninc daer 14605Met tween guldinen roeden, Ende weerden die te bi stoeden. Ydiers vader hiet coninc Verminc: Erecs vader was Lac die coninc; Dese waren edel ende rike. 14610Die coninginne dire gelike Volgede na met sconen joncfrouwen: Vierwerf .xx. mochtmer scouwen, Die alle gecleet sierlijc sijn Met diren clederen sidijn. 14615Der coninginnen leide Walewein Ende Perchevael in dat plein; Ende Lanceloet ende Ductalas Leetden Claretten, sijt seker das. Dus heeft men messe begonnen daer. 14620Men sanc met noten scone ende claer. Ende doen die dienst was gedaen Brachtmen water ende ginc dwaen. Daer was ten etene gedient wale.... Wal soude daer af lange tale. 14625Elc hadde daer sijn gevoech Dies hi wilde, ende meer dan gnoech. Doen terde gerechte daer was geten Swoer die coninc ende liet daer weten Datmen niet soude eten vord 14630Eer daer niemare ware gehord, Noch scoenlaken werd op gedaen. Ende niet lange daerna saen Quam een bode met haestecheden Al tote vore die zale gereden: 14635Hi beette neder, ende sijn paert Hielt een knape. Hi ginc ter vaerd Vorden coninc ende groetten met sinne, Ende daerna die coninginne. Hi seide hi brachte ene niemare, 14640Die hen liver comen ware 100 "Bi enen anderen dan bi mi." Doe sprac die coninc: "Segt mi wat si, Want ic moet ene niemare weten Eer hier heden werd volgeten." 14645Doen seide die knape met droven mode: "Here, Tristram die goede Es doet: ic litene opten vloer Licgen doen ic henen voer. Ysauden minne, sijns oems wijf, 14650Heeft genomen sijn lijf, Ende si es oec om sinen wille doet. Marcus sijn oem heeft rouwe groet, Beide om hem ende om hare, Here, uwen orlof. ic vare, 14655Ic moet elre boetscap dragen." Doen hoerdemen sere clagen Beide heren ende oec vrouwen, Die coninginne sprac met rouwen: "Here, gereit u, vaert ten like." 14660Artur seide doe: "Sekerlike, Ic sout harde node laten." Hi bat doe alle die daer saten Dat si met hem souden varen. Si gereiden hen alle sonder sparen; 14665Ende die coninc es vore gereden, Daer hem menech volgede ter steden. Die dach was scone ende claer, Die vogle songen oppenbaer. Doen hi niet verre was gereden 14670Quam een knape van sconen leden Ridende op een dravende part. Doen hi der liede geware ward Vrachdi: wie die here ware? Men seit hem al oppenbare 14675Dat Artur ware die coninc. Die knape voer na dese dinc Tote Arture ende groettene daer naren Ende alle die met hem waren. Doe sprac hi: "Edel coninc fijn, 14680Hoe gerne soudic riddere sijn Van uwer hant, mochtet wesen." Die coninc antwerde hem na desen: "Vrient, ic ben nu haestech sere; Vaerd te Kardoel: alsic kere, 14685Dat snieme sal sijn, sonder waen, Ic sal u riddere maken saen." "Dat lone u God," sprac hi daernaer, Ende bevalse Gode alle daer, Ende es gereden met haesten groet 14690Alte hant tote Cardeloet, Ende beette ende ginc in die zale. Sin part was ontfangen wale, Want daer waren gersoene gereet, Die niet el en daden, Godweet. 14695Die knape groette die coninginne Entie joncfrouwen met soeten sinne. Doe seide die knape: "Ic gemoette hier bi Minen here den coninc vri, Die mi hiet beiden om die saken, 14700Dat hi mi riddere soude maken Scire alse hi weder quam." Die coninginne seide: "In Goeds name." Daer si dus spraken hordense daer uut Van ere joncfrouwen groet geluut. 14705Die coninginne sach udewaerd gereet, Ende sach waer een riddere reet: Ene geessele haddi in die hant mede, Daer hi groet leet met dede Ere joncfrouwen, die riep: "O wach." 14710Dire hi gaf menegen slach. Si riep: "Arme, dit motic gedogen." Hi sloechse dat haer dbloet int ogen Quam geronnen. Doen sach si saen Waer die coninginne was gestaen 14715Tere vinstren om udewaerd sien. Si sprac der coninginnen ane mettien: "Ay coninginne, wel edele vrowe, Ontfarme u hier van minen rouwe, Die mi dese riddere nu doet." 14720Die coninginne ginc metter spoet Daer her Keye siec lach, Ende clagede hem dit doe sine sach, Hoe een riddere ene joncfrouwe Sere mesvord, "die mi op trouwe 14725Bat dat icse bescudden dade. Nu ben ic sere tenden rade; Hiers geen riddere te hove niet." Keye seide: "Gaet ende besiet Oft die knape die daer quam nu 14730Riddere wilt werden hier doer u: Hi saelt harde gerne doen, Hine si van quaethede ontfloen." Die coninginne ginc thant daer naer Ende bat hem riddere te werdene daer 14735Ende dat hi die joncfrouwe bescudden vare, Die hi daer sach in groten mesbare. Die knape sprac doe: "Edele vrouwe, Dat doe ic gerne, semmine trouwe. Tirst dat ic riddere ben gedaen, 14740Ende ors ent wapene, ic volge hem saen." Die coninginne was blide des, Ende dedene wapenen, sijt gewes, Met goden wapenen ende dire. Daerna deet si bringen scire 14745Enen swerten wapenroc saen Van sindale. Doe quam gegaen Een knecht ende brachte een ors snel, Verdect ende gebreidelt wel: Her Keye lenet der coninginnen. 14750Een swaerd brachtmen hierenbinnen, Een dat beste dat daer was: Die coninginne, sijt seker das, Gordet hem, ende sprac hem an: "Nu vaerd. God maec u goet man." 14755Doe quam Clarette gegaen Ute ere cameren ende gaf hem saen Ene witte mouwe, ende seide: "Here, God gesterke u in die ere. Pijnt om die ere vroech ende spade 14760Ende dient Gode in alle uwe dade, Ende sire moder, onser vrouwe; Ende sijt hovesch ende getrouwe; Hord messe gerne in elker stede; Dien gi hort prisen van goder sede, 14765Daerna werct, dat radic u wel. Van nane, van roden, van die sijn fel Wacht u daer af in allen tide. In u herberge soe sijt blide, Ende gelt oec gerne uwe scout. 14770Weduwen ende wesen sijt altoes hout Daermense wilt veronrechten iet. Dese erenberge, here, nu siet, Die gevic u hier te desen Dat gi altoes min ridder selt wesen 14775Ende min vrient, waer gi sijt. Nu volget den riddere, het es tijt." "Joncfrouwe, God lone u. Ende tuwen wille," Sprac hi, "benic lude ende stille." Die coninginne sprac doe saen: 14780"Clarette, dit was wel gedaen." Dus voer die riddere wech ter vard, Ende Keye sprac ter coninginnen ward: "Vrouw, min ors voerd hi daer henen: Nembermeer sidi den genen 14785Noch ic min ors. Wats oec gesciet, Hine volget den roden riddere niet; Al waerre tien hi soutse verslaen Wordi verbolgen, ic segt u, saen. Kindine hine volgede hem niet. 14790Maer Clarette heeft wel bespiet 101 Haer scoenheide te gevene enen man, Die vele bat derschen can Oft met ere ploech eren, Dan vor enen riddere hem verweren." 14795Die coninginne sprac: Her Keye u tale Es quaet. Ic rade u wale, Dat gijs meer gewaget vor mi," Die riddere was daer noch soe bi, Dat hijt algader heeft gehort, 14800Ende sweech al stille ende reet vord, Ende pensde hi souts gewroken werden, Hine ontsonke hem inder eerden. Dus es hi ene mile gereden. Daer quam hi tere wegesceden: 14805In elke sach hi hoveslage baren: Doen ne wisti welken varen. Daer vernam hi een magedekijn saen, Die lambere hoetde Doe liet hi gaen Sijn ors vaste te hare ward 14810Ende vrachde hare met snelre vard Om enen riddere ende ene joncfrouwe. "Here, si riden daer groten rouwe Moet den riddere geven onse here; Hi sleet daer ene joncfrouwe soe sere. 14815Vaertse bescudden, des biddic u. Si riden daer vore niet sere nu, Ter rechter hant, seldi weten." Die riddere es na hen gesmeten Ende quam gereden in een wout, 14820Daer vogle in songen menechfout. Die sanc bequam hem herde wel. Mettien sach hi den riddere fel, Ende riep dat hi ontbeiden soude. Die rode riddere niet en woude 14825Ontbeiden, noch hine sach omme, Ende sweech al stille, alse di stomme, Ende sloech die joncfrouwe maer temeer. Dies hadde die swerte int herte seer Ende sprac: "Her riddere, bi mire trouwen, 14830Tfernoy dat gi deser joncfrouwen Doet sal u berouwen sere." Die rode keerdem met enen kere Ende sprac: "Du best een sot, vorwaer, Dat gi mi comen dorst dus naer. 14835Bestaect, ic soudi te handen Hier beten doen met groten scanden." Die swerte ridder sprac doen saen: "Mochtic uwes gedreiges ontstaen Ic waende wel ontstaen uwer daet. 14840Bi Gode, gi sijt fel ende quaet, Dat gi dese joncfrouwe dus slaet." Alse die rode dat verstaet Sloech hi met sporen ten swerten ward, Ende die swerte op hem ter vard. 14845Ende die rode stac met crachte Den swerten dorden scilt onsachte, Dat tspere brac. Die swerte mede Stac den roden daer ter stede Int canteel vanden scilde weder, 14850Dattie rode viel ter neder Ende riep ende seide: "Hebt mins genade. Nu scinen hier mine overdade: Gi sijt wel over mi gewroken. Mijn arm ende drie rebben sijn te broken." 14855Ende doen die joncfrouwe hoerde dat, Dat hi dus genade bat Dankes sijs den riddere sere Ende Gode onsen liven here. Doe sprac si: "Edel riddere vri, 14860Slaet hem thoeft af ende gevet mi." "Bi Gode, scone maget, dat si." Hi trac tswaerd. Doe bat genade Die rode. Die swerte sprac: "Hets te spade Gi moet die overdaet copen saen, 14865Die gi der joncfrouwen hebt gedaen." Doe riep hi der joncfrouwen an, Dat hi werden wilde haer man, "Ende van al in u genaden staen." Doe seide die swerte riddere saen: 14870"Joncfrouwe, also helpe mi God. Hi biet u een scone gebot: Wat raetdijs?" Si seide saen: "Al dat gi raed willic anegaen." "Soe radict u; al was hi fel, 14875Hi maget al noch beteren wel. Ende vaerd met hem te Kardoel hier bi Tot Genevren der coninginnen vri, Ende groetse mi oppenbare, Ende alle die gi vint met hare, 14880Van minent halve; ende secgt haer dan Datse groet die selve man Die si heden riddere dede Selve met groter hoveschede Om dat ic u bescudden soude nu. 14885Goddanc, ic hebbe bescud u. Nu sit op, ende vaerd gereet Tote Kardoel. Ende dat u heet Die coninginne dat seldi doen, Soe hebdi van uwer mesdaet perdoen 14890Dat gi an die maget hebbet mesdaen. Ende segt mi heren Keyen saen Dat ic meer come in Arturs hof, In heb mi eer gewroken daer of Van den lachtere die hi mi op teech 14895Heden doe ic van hove creech." Die riddere seide: "U gebot Salic doen, alselp mi Got. Ic hebbe becocht min overmoet: Nie en dedic joncfrouwen goet. 14900Heden gemoettic dese joncfrouwe vri Ende enen riddere, dat seitsi mi, Dat haer broder was die gene: Dien slogic doet. Met groten wene Ward die joncfrouwe om hem saen. 14905Groet leet hebbic haer sint gedaen... Dien doetdic onverdient, Godweet." "Nu vaerd ter coninginnen gereet, Ende valt hare hier af te voet; Sine doet u nembermer els dan goet. 14910Ende dat ic u Keyen secgen hiet, Ic bids u en vergetes niet." Doe seide die maget: "Gi hebt an mi Ene vrindinne, soe waer ic si. Oec salic wesen u getrouwe." 14915Doe sprac die riddere metter mouwe: "Wistic dat gijt wel sout helen, Ene dinc soudic u gerne bevelen." "Jaic," sprac si, "met goeder trouwen." "Alse gi comt tot mire vrouwen 14920Daer suldi ene wile bi dagen, Ende na Claretten van Spangen vragen; Ende alse gijs die stade siet Groetse mi (en latets niet.) Stillekine, niet oppenbare; 14925Ende segt van minenthalve hare Dat icse minne, ende sal na desen Haer lief ende haer riddere wesen. Ende canic met wapinen verdinen dan Datmen mi prijst, ende werde goet man, 14930Soe doe mi doch in haren sen; Ende vernemt si dat ic blode ben, Soe sijs quite, en alle wijf, Te pensene iet om min lijf." Die joncfrouwe seide: "Nu geloves mi, 14935Magic hare sijn iet lange bi, Ic doese u minnen, wet vorwaer." Dus sijn si gesceden daer. Nu latic u vanden riddere bliven Metter mouwen ende sal scriven 14940Vander joncfrouwen ende vanden riddere roet, 102 Die beide reden te Kardeloet.

99 XXX. Een begin van de ridder met de mouwen. Ons vertelt het avontuur, Dat koning Arthur op dit uur Hield een hof zo overgroot In de stad te Carmeloet, 14585 Recht op een Pinksterdag, Dat men niet zijn gelijke dus zag. De koning hij droeg kroon toe, En de koningin mede alzo. Daar was menige ridder te hof 14590 Dapper en van goede lof. De koning had ook laten maken Rood fluweel en scharlaken Mantel en rok vijf honderd paar, Vol hermelijn wit en helder, 14595 En daar op blauwe satijn doorhouwen. Daar waren ridders en jonkvrouwen Met dure klederen en met goed Besmeerd (?), die hen wel stonden. Daar waren vijfduizend ridders snel, 14600 Van prijs goed, weet ik wel. Toen ging de koning mis horen Met menige ridder uitverkoren. Erec en Ydier, weet voor waar, Gingen voor de koning daar 14605 Met twee gouden roeden, En weerden die te dichtbij stonden. Ydiers vader heet koning Verminc: Erecs vader was Lac de koning; Deze waren edel en rijk. 14610 De koninginnen diergelijk Volgde na met schone jonkvrouwen: Vier maal 20 mocht men er aanschouwen, Die alle gekleed sierlijk zijn Met dure klederen zijden. 14615 De koningin leidde Walewein En Percheval in dat plein; En Lanceloet en Ductalas Leidden Clarette, zij het zeker dat. Dus is men mis begonnen daar. 14620 Men zong met noten schoon en helder. En toen de dienst was gedaan Bracht men water en ging wassen. Daar was ten eten gediend wel.... Wat zou daarvan lange taal. 14625 Elk had daar zijn gevoeg Dat hij wilde, en meer dan genoeg. Toen het derde gerecht daar was gegeten Zwoer de koning en liet daar weten Dat men niet zou eten voort 14630 Eer daar nieuws was gehoord, Nog schoon laken werd op gedaan. En niet lang daarna gelijk Kwam een bode met haastigheden Al tot voor de zaal gereden: 14635 Hij steeg af, en zijn paard Hield een knaap. Hij ging ter vaart Voor de koning en groette hem met zin, En daarna de koningin. Hij zei hij bracht een nieuws, 14640 Die hen liever gekomen was 100 "Bij een andere dan bij mij." Toen sprak de koning: "Zeg me wat dat is, Want ik moet een nieuws weten Eer hier heden werd vol gegeten." 14645 Toen zei die knaap met droevig gemoed: "Heer, Tristram die goede Is dood: ik liet hem op de vloer Liggen toen ik heen voer. Ysauden minne, zijn ooms wijf, 14650 Heeft genomen zijn lijf, En ze is ook om zijn wil dood. Marcus zijn oom heeft rouw groot, Beide om hem en om haar, Heer, met uw verlof, ik vaar, 14655 Ik moet elders boodschap dragen." Toen hoorde men zeer klagen Beide heren en ook vrouwen, De koningin sprak met rouw: "Heer, bereid u, vaart gelijk." 14660 Arthur zei toen: "Zekerlijk, Ik zou het erg node laten." Hij bad toen alle die daar zaten Dat ze met hem zouden varen. Ze bereiden zich alle zonder sparen; 14665 En de koning is voor gereden, Daar hem menigeen volgde ter plaatse. Die dag was mooi en helder, De vogels zongen openbaar. Toen hij niet ver was gereden 14670 Kwam een knaap van schone leden Rijden op een dravend paard. Toen hij de lieden gewaar werd Vroeg hij: wie die heren waren? Men zei het hem al openbaar 14675 Dat het Arthur was de koning. De knaap voer na dit ding Tot Arthur en groette hem daarnaar En alle die met hem waren. Toen sprak hij: "Edele koning fijn, 14680 Hoe graag zou ik ridder zijn Van uw hand, mocht het wezen." De koning antwoordde hem na dezen: "Vriend, ik ben nu haastig zeer; Vaar te Carmeloet: als ik keer, 14685 Dat het niet zal zijn, zonder waan, Ik zal u ridder maken gelijk." "Dat loont u God," sprak hij daarnaar, En beval ze God alle daar, En is gereden met haast groot 14690 Gelijk tot Carmeloet, En steeg af en ging in de zaal. Zijn paard was ontvangen goed, Want daar waren bedienden gereed, Die niet anders deden, God weet. 14695 De knaap groette de koningin En de jonkvrouwen met lieve zin. Toen zei de knaap: "Ik ontmoette hierbij Mijn heer de koning vrij, Die me zei te wachten om die zaken, 14700 Dat hij me ridder zou maken Snel als hij terugkwam." De koningin zei: "In Gods naam." Daar ze dus spraken hoorden ze daaruit Van een jonkvrouw groot geluid. 14705 De koningin zag naar buiten gereed, En zag waar een ridder reed: Een gesel had hij in de hand mede, Daar hij groot leed mee deed Een jonkvrouw, die riep: "O wach." 14710 Die hij er gaf menige slag. Ze riep: "Arme, dit moet ik gedogen." Hij sloeg haar zodat haar het bloed in de ogen Kwam te rennen. Toen zag ze gelijk Waar de koningin was gestaan 14715 Ter venster om naar buiten te zien. Ze sprak de koningin aan meteen: "Ay koningin, wel edele vrouw, Ontferm u hier van mijn rouw, Die me deze ridder nu doet." 14720 De koningin ging met een spoed Daar heer Keye ziek lag, En klaagde hem dit toen ze hem zag, Hoe een ridder een jonkvrouw Zeer mishandelde, "die me op trouw 14725 Bad dat ik haar behoeden deed. Nu ben ik zeer te einde raad; Hier is geen ridder te hof niet." Keye zei: "Ga en beziet Of die knaap die daar kwam nu 14730 Ridder wil worden hier door u: Hij zal het erg graag doen, Tenzij hij van kwaadheid is ontkomen." De koningin ging gelijk daarnaar En bad hem ridder te worden daar 14735 En dat hij die jonkvrouw behoeden gaat, Die hij daar zag in grote misbaar. De knaap sprak toen: "Edele vrouwe, Dat doe ik graag, bij mijn trouw. Het eerste dat ik ridder ben gedaan, 14740 En paard en wapens, ik volg hem gelijk." De koningin was blijde van dit, En liet hem wapenen, zij het gewis, Met goede wapens en duur. Daarna liet ze brengen snel 14745 Een zwarte wapenrok gelijk Van satijn. Toen kwam gegaan Een knecht en bracht een paard snel, Gedekt en met breidels goed: Heer Keye leent het de koningin. 14750 Een zwaard bracht men hierbinnen, Een van de beste dat daar was: De koningin, zij het zeker dat, Omgordde het hem, en sprak hem aan: "Nu ga. God maakt u goede man." 14755 Toen kwam Clarette gegaan Uit een kamer en gaf hem gelijk Een witte mouw, en zei: "Heer, God sterkt u in die eer. Denk om de eer vroeg en laat 14760 En dien God in al uw daden, En zijn moeder, onze vrouwe; En wees hoffelijk en getrouw; Hoor missen graag in elke plaats; Die ge hoort prijzen van goede zede, 14765 Daarna werk, dat raad ik u wel. Van kleine, van rode, die zijn fel Wacht u daarvan in alle tijden. In uw herbergen zo bent ge blijde, En vergeldt ook graag uw schuld. 14770 Weduwen en wezen bent ge altijd te houden Daar men ze onrecht wil doen iets. Deze mouw, heer, nu ziet, Die geef ik u hier te deze Dat ge altijd mijn ridder zal wezen 14775 En mijn vriend, waar ge bent. Nu volg de ridder, het is tijd." "Jonkvrouw, God loont het u. En tot uw wil," Sprak hij, "ben ik luid en stil." De koningin sprak toen gelijk: 14780 "Clarette, dit was goed gedaan." Dus voer die ridder weg ter vaart, En Keye sprak ter koningin waart: "Vrouw, mijn paard voert hij daar heen: Nimmermeer zei je diegenen 14785 Nog ik mijn paard. Wat er ook geschiedt, Hij volgt de rode ridder niet; Al waren er tien hij zou ze verslaan Wordt hij verbolgen, ik zeg het u, gelijk. Kende hij hem hij volgde hem niet. 14790 Maar Clarette heeft goed bespied 101 Haar schoonheid te geven een man, Die veel beter dorsen kan Of met een ploeg eggen, Dan voor een ridder zich verweren." 14795 De koningin sprak: Heer Keye uw taal Is kwaad. Ik raad u wel, Dat gij het meer gewaagt voor mij," Die ridder was daar nog zo nabij, Zodat hij alles heeft gehoord, 14800 En zweeg geheel stil en reed voort, En peinsde hoe het zou gewroken worden, Hij zakte weg zich in de aarde. Dus is hij een mijl gereden. Daar kwam hij ter een wegscheiding: 14805 In elke zag hij hoefslagen staan: Toen wist hij niet welke te varen. Daar vernam hij een maagdje gelijk, Die lammeren hoedde. Toen liet hij gaan Zijn paard vast tot haar waart 14810 En vroeg haar met snelle vaart Om een ridder en een jonkvrouw. "Heer, ze rijden daar, grote rouw Moet de ridder geven Onze Heer; Hij sloeg daar een jonkvrouw zo zeer. 14815 Vaart heen haar te behoeden, dus bid ik u. Ze rijden daarvoor niet zeer nu, Ter rechter hand, zal ge weten." De ridder is na hen gejaagd En kwam gereden in een woud, 14820 Daar vogels in zongen menigvuldig. Die zang bekwam hem erg goed. Meteen zag hij de ridder fel, En riep dat hij wachten zou. Die rode ridder niet wou 14825 Wachten, nog hij keek om, En zweeg geheel stil, zoals de stomme, En sloeg de jonkvrouw maar te meer. Dus had de zwarte in het hart zeer En sprak: "Heer ridder, bij mijn trouw, 14830 Het venijn dat ge deze jonkvrouw Doet zal u berouwen zeer." De rode keerde hem met een keer En sprak: "U bent een zot, voorwaar, Dat ge me komen durft dus daarnaar. 14835 Bestaat, ik zou u gelijk Hier bijten doen met grote schande." De zwarte ridder sprak toen gelijk: "Mocht ik uw dreigen ontgaan Ik waande wel ontdoen uw daad. 14840 Bij God, ge bent fel en kwaad, Dat ge deze jonkvrouw aldus slaat."</