Arturs doet.
Klik hier voor de index.
|
87 Prologhe. Men seget dat bedinge sere vroemt, Ende datter grote bate af coemt: Wi mogen merken in tween dingen Hoe wi selen doen onse bedingen 5 Ten hovewaerd van hemelrike, Ende met begerten ende hoe nerstelike. Dat een es ons selfs keitivechede, Dat ander es Goeds genadechede. Wat mach den minsce bat bringen 10 Naest te sine ter bedingen Dan die pine entie keytivechede Vanden vernoye daer hi es gemoit mede? Ende wat magene blideliker ende mere Trecken te biddene onsen here 15 Dan die genadecheit daer hi na haect Van sinen sceppere, dine heft gemaect, Der hi soe dicke werd geware In sinen onwille harentare? Dus dwinget die noet an dese side 20Den mincse dat hi ne si te gere tide Traech te biddene den here van hemelrike. Ende datmen op dander side laulike Noch wanhopende sine bedinge niet doe. Daer vermaentmen Gods genaden toe. 25Mettesen tween vloglen die ic seide, Dat es mettes minscen arbeide Ende met ons heren genadechede, Ward opgeheven des minscen bede; Bedi als sminscen gedachte daerto trect, 30Ende hem daerbi ter devotien wect, Narstelike het vliget ter vart Met ere devotien opward. Alsmen dan wille doen bedinge Daer bedarf toe heilige pensinge, 35Soe datse altoes nine mach wesen Volmaect in al, en si bi desen Dattere vorpensinge si mede, Oft datmense hebbe vor die bede. Bedie diegene die soe lettel weten 40Dat si te merkene vergeten, Hier omme werden te vele steden Lichte bedrogen bi onwetenheden, Met dat si eyschen menechwarf Anders dan te eyschene bedarf, 45Oft dat si eischen min betamelike Dan si souden, oft min werdelike, Ende werden al lau dan van herten Met te eyschene hare begerten. Ende es dat wi willen vrodelike 50 Bidden Gode, ende nerstelike, Wi moten met eenpaerliker pensingen Onsen sin oeffenen ende dwingen. Willewi merken onse keytivechede Wi mogen vroet werden daermede 55Wat ons dan te biddene bedarf. Willewi merken anderwerf Optie genade Gods, ons heren, Wi mogen merken ende leren Met wat begerten wi selen dan 60Gode bidden ende roepen an. Laet ons onse gepens daertoe geven Hoe ongedurech dat es dit leven, Hoe die wech vander werelt es Onsuver ende oec soe vul dor des, 65Ende hoe groet es die onsekerhede Vander wile van onser doet mede. Pensewi, alswi dlijf anenamen, Dat wire wenende in quamen, Ende wi dit leven te menegen tiden 70Met rouwen leden ende liden; Dat wire ute moten sceden Met rouwen ende met droefheden. Laet ons pensen om die sothede Ende om die feeste ende mergelichede 75Die ons die werelt brinct te voren, Watter al besecheiden toe behoren, Ende watter bitterheiden an cleven, Diemen dogen moet in dit leven. Weten pensen in onsen sinne 80Al dat ons deser werelt minne Te voren bringet, ende al mede Wat ons belovet haer scoenhede: Hoe bedrigende het es alden dach, Hoe lettel menre ane houden mach, 85Hoe ongestade ende hoe overlidende Si es altoes, ende niet ontbidende. Het sijn vele vernoye gemeinlike Onder die liede van ertrike: Som vernoye den lieden toehoren, 90Daer si mede werden geboren, Ende daernaer van hen sceden, Oft bi ons heren genadecheden, Oft bi vroetscepen van enegen man, Die hem daeraf onderwinden can. 95Andere vernoye comen ons oec toe Somtijt, ende wine weten hoe; Ende laten ons somtijt daernaer, Ende varen, wine weten waer, Andere vernoye ons oec bestaen 100Ter tijt dat wi dat leven anvaen, 188 Ende en sceden van ons vor di tijt niet Dat ons te stervene God gebiet. Oec comen andere vernoye an Na sine gebornesse oec den man, 105Dine niet laten none begeven, Maer met hem altoes vord cleven. Wie soude dan mogen vertellen alle Die vernoye ende die mesfalle, Die in dit leven van ertrike 110Sijn onder die liede gemeinlike? Ende al willewi laten altemale Vanden vernoie te houdene tale, Die alle die liede gemene Onder hen hebben, groet ende clene, 115Wat mogewi micken die vresen dan Die som den lieden sonderlinge gaen an, Ende vanden sonderlingen vernoyen Die de liede sonderlinge moyen, Ende diese sonderlinge oec pinen, 120Alse elken cont es van den sinen. Wilde elc merken in sinen sinne Hoe vele hi heeft van beginne Quaets gedaen ende sonde, Ende hoe vele hi te meneger stonde 125Vernoye moeste oec gedogen; Ende hijt wilde setten vor ogen, Die tide die hi leden hevet, Ende die dage die hi hevet gelevet, Ende nerstelike merken wille 130Hoe vele hi lude ofte stille Idelre pinen hevet gedaen, Ende over niet uten wege gaen Om die minne van desen live al: Ende hoe dicke hi heeft cranc geval, 135Ende bedrogen es, ende vonden In pinen die hi dede tien stonden, Ende in al dat hi heeft gelevet Cume ene raste bejaget hevet: Dan mach hi kinnen bi desen 140Ende jugeren wat dit lijf mach wesen. Alsi op ene side mict ende besiet Die pine vander werelt ent verdriet, Ende haer grote keytivechede, Ende hi over ander side penst die soethede 145Vanden soeten lande van hemelrike, Ende hi dan mict ende penst naerstelike Wat hi vonden heeft ende wat verloren Daer hi leget oft hi soude versmoren, Ende vanden wane daer hi af gevallen es, 150Alse hem die minsce onderwint des, Dat hi dit wille belien ende merken al, Ic wane hiere bi wel verstaen sal Hoe vele hi in deser ellendecheden Wenen moet ende hebben droefheden; 155Want soe een bat kint sine mesdaet, Soe hem meer te suchtene staet. Als ons gedinkenesse comt an Van onsen vernoye hets goet dan Dat wi gedinken ter selver stede 160Om ons heren genadechede. Willewi pensen hoe hi vor desen Ons genadech heeft gewesen, Wi selen met te merre sekerhede Hopen op sine genadechede, 165Ende te sekerliker genaden soeken. Nu laet ons pensen ende roeken Wat goede hi ons dagelijcs gevet, Ende hoe hi ons dicke verloest hevet Uten vresen goedertierlike, 170Alse wi geladen waren swaerlike. Ende hine dede niet te min genaden Al lagewi in sonden, in mesdaden. Hi vermaende sijns sels bi karitaten Dengenen die sijns vergaten; 175Hi wederriep die sondaren Alsi van hem gekert waren, Ende hi ontfinc goedertierlike Die te hem quamen, arme ende rike: Die berouwen hare sonden 180Hi vergafse hen te meneger stonden; Die weldoende wachti ende vermaende, Die wel stonden hilt hi staende, Die goede die waren gleden Rechti op weder tharen steden. 185Quade genoechten dedi saen Dicke in bitterheiden vergaen; Ende die gepijnt waren bitterlike Troesti dicke salechlike; Ende die gene die met haren 190Tribulatien gesuverd waren Gaf hi volmaecte ruste daernare. Hi beterde van sonden den sondare, Ende die gerechte liede mede Behoetdi in hare gerechtecheide. 195Soe wie dat vor sine bedingen Met aldusgedaenre pensingen Sinen sin wel te oeffene pliet, Hine comet onversien niet Ter bedingen, no lauwelike, 200Maer hi comt wel ende vorsienlike; Want van wel te verpensene voren Soe comt wetentheit ende werd geboren, Die verdrivet die onwetenthede, Ende men bejachter compunctie mede. 205Die compunctie, als mense hevet, Si verjaget traecheit, ende si gevet Devotie in des minschen sin; Ende alsmen devotie dan hevet in, Si volmaect des minschen bede. 210Dit es in den minsche wetenthede, Alse die minsce werd verlicht daertoe Dat hi hem selven kint spade ende vroe. Nu verstaet wat compunctie es: Compunctie es, des sijt gewes, 215Alse die minsce merket op sine daden Ende die sonden daer hi met es geladen, Dat hi daer omme binnen int herte Grote rouwe heeft ende smerte. Devotie es in alre manire 220Ene oetmodege ene godertire Begerte in Gode, als te voren, Die van compunctien werd geboren; Want die man vervart van groetheden Sire sonden ende van sire quaetheden 225Ende wantrouhede in machten, Die in hem mogen sijn ende trachten. Ende bekert hi hem tonsen here Hi hevet Gods hulpe te mere, Dat hi els niet dan Gode siet 230Daer hi hem mach toe betrouwen iet. Dus es devotie, dat seldi verstaen, Bekeringe te Godewaerd, sonder waen, Met begerten die met oetmodecheden Sijn gemanc, ende met godertierheden. 235Dus es die minsche oetmodech daerbi Dat hi sine crancheit kint; ende hi Es godertierre alsi merc[t] ende siet Goeds godertierheit, die niet en vliet. Die devotie, alse gi verstaen moget, 240Hevet in hare drierhande doget, Soe datmen die drie dogeden wale Mach heten dogeden principale, Dats gelove, hope ende karitate: Daer af comt menegerhande bate, 245Want die minsce bi minsceliker leren En soude hem niet te Godewaerd keren Bi devotien, en ware dat hi Des wel gelovede dattene daer bi God onse here behouden mochte, 250Ende hine hoepte met in sijn gedochte 189 Dat God van sinen mesdaden Soude willen hebben genaden; Ende en minde hi niet mere Int uteinde Gode onsen here 255Dan hi minnet sine sonden, Hine vloe te genen stonden Die sonden, ende hine helde an Gode onsen here boven al dan. Dus mach elc wel vroet sijn des, 260Dat elc minsce die devoet es, Dat hi gelovet, hopet ende minnet: Verstaet dit wel ende kinnet. Hi gelovet an die almachtechede: Hi hopet an die genadechede, 265Ende hi minne die wachte tallen stonden, Dat hi niet en valle in sonden. Bedinge en mach niet anders bi desen Dan devotie van herten wesen, Dats te Godewaerd keren sijn herte 270Met godertierre oetmodeger begerte, Ende hi daertoe hebbe tsire bate Gelove, hope ende karitate. Die hem selven kinnet van desen Voerseiden dingen vorsien wesen 275Mach stoutelike ter beden gaen, In hope dattene God sal ontfaen. Ay vader ende sone ende heilegeest, Uwer genaden dankic nu meest Van dat ic doe ende dat ic can, 280Ende alles dies ic ie gewan. Gebenedijt si die vader ende sone, Entie heilegeest, die gewone Altoes es te sine in hen tween. Alse gewaerlike als dese drie sijn een, 285Ende icse over enen God bekinne, Moetti mi bringen in sulken sinne Dat ic nember moete versterven, In moete u hulde verwerven. Ende ic mote dor uwe genaden 290Alle dese wereltlike daden, Beide die ic doe ende die ic scrive, Gebeteren in desen armen live. Doef si die duvel ende blint, Dat hijs nembermer gevreisce twint 295Wat ic doe oft sal bestaen. Ic wille te mire jeesten gaen. |
87 Proloog. Men zegt dat bidden zeer vroomt, En dat er grote baat van komt: We mogen dat opmerken in twee dingen Hoe we zullen doen ons bidden 5 Te hof waart van het hemelrijk, En met begeerte en hoe naarstig. Die ene is ons zelf ellendig, De andere is Gods genadigheid. Want het mag de mens baat brengen 10 Het dichtst te zijn tot zijn bidden Dan de pijn en de ellendigheid Van de moeite daar hij mee vermoeid is mede? En wat mag er blijer en meer Trekken om te bidden tot onze heer 15 Dan de genadigheid daar hij naar haakt Van zijn schepper, die hem heeft gemaakt, Dat hij zo vaak wordt gewaar Tegen zijn wil hier en daar? Dus dwingt de nood aan deze zijde 20 De mens dat hij te geen tijden Tracht te bidden de heer van hemelrijk. En dat men aan de andere zijde nauwelijks Nog wanhopend zijn bidden niet doet. Dat vermaant men Gods genade aan toe. 25 Met deze twee vleugels die ik zei, Dat is met de mensen arbeid En met onze heer genadigheid, Wordt opgeheven de mensen bede; Omdat alsde
mens zijn gedachten daartoe trekt, 30 En het bij hem daarbij ter devotie opwekt, Snel vliegt het ter vaart Met die devotie opwaarts. Als men dan wil doen bidden Daar nodig toe is heilige gedachten, 35 Zodat het altijd niet mag wezen Volmaakt in alles, en ze bij deze Dat er voorgedachtes zijn mede, Of dat men ze heeft voor de bede. Bij diegene die zo weinig weten 40 Zodat ze het opmerken vergeten, Hierom worden ze op veel plaatsen Licht bedrogen bij onwetendheden, Met dat ze eisen menige maal Anders dan tot eisen behoeft, 45 Of dat ze eisen minder betamelijk Dan ze zouden, of minder waardig, En worden geheel lauw dan van hart Met te eisen hun begeerten. En is het dat we willen wijs 50 Bidden tot God en naarstig, We moeten met eenparige overpeinzingen Onze geest oefenen en dwingen. Willen we merken onze ellendigheid We mogen bekend worden daarmee 55 Wat ons dan te bidden nodig is. Willen we merken een andere keer Op de genade Gods, onze heer, We mogen merken en leren Met welke begeerte we zullen dan 60 God bidden en roepen aan. Laat ons onze gedachten daartoe geven Hoe ongedurig dat is dit leven, Hoe de weg van de wereld is Onzuiver en ook zo vuil door dit, 65 En hoe groot is de onzekerheid Van de tijd van onze dood mede. Denken we, toen we het lijf aannamen, Dat we er wenend inkwamen, En we dit leven te menige tijden 70 Met rouw leden en lijden; Dat we er uit moeten scheiden Met rouw en met droefheden. Laat ons denken om die zotheden En om de feesten en mogelijkheden 75 Die ons de wereld brengt te voren, Welke bezigheden er al toe behoren, En welke bitterheiden er aan kleven, Die men gedogen moet in dit leven. Weten denken in onze geest 80 Alles dat ons deze wereldse minne Te voren brengt, en al mede Wat ons belooft haar schoonheden: Hoe bedriegend het is de hele dag, Hoe weinig men er aan overhouden mag, 85 Hoe ongestadig en hoe overgaande Ze is altijd, en niet op wacht. Er zijn vele vermoeienissen algemeen Onder de lieden van aardrijk: Soms vermoeit het de lieden die er toehoren, 90 Daar ze mee worden geboren, En daarnaar van hen scheiden, Of bij onze heer genadigheden, Of bij kennis van enige man, Die zich daarvan onderwinden kan. 95 Andere vermoeienis komt ons ook toe Soms, en we niet weten hoe; En verlaten ons soms daarnaar, En gaan, we weten niet waar, Andere vermoeienis ons ook bestaan 100 Met de tijd dat we dat leven aanvangen, 188 En scheiden van ons voor die tijd niet Dat ons te sterven God gebiedt. Ook komen andere vermoeienis aan Na zijn geboorte ook de man, 105 Die hem niet verlaten of begeven, Maar met hem altijd voort kleven. Wie zou dan mogen vertellen alle Die vermoeienis en die misval, Die in dit leven van aardrijk 110 Zijn onder de lieden algemeen? En al willen we het laten allemaal Van de vermoeienis te houden taal, Die alle lieden algemeen Onder hen hebben, groot en klein, 115 Wat mogen we mikken die vrezen dan Die soms de lieden bijzonder gaat aan, En van de bijzondere vermoeienis Die de lieden bijzonder vermoeien, En die ze bijzonder ook denken, 120 Als elk bekend is van het zijne. Wilde ieder merken in zijn geest Hoeveel hij heeft van het begin Kwaad gedaan en zonde, En hoeveel hij te vele stonde 125 Vermoeienis moest ook gedogen; En hij het wilde zetten voor de ogen, De tijd die hij geleden heeft, En de dagen die hij heeft geleefd, En naarstig opmerken wil 130 Hoeveel hij luid of stil Ingebeeldege gedachten heeft gedaan, En voor niet uit de weg te gaan Vanwege de minne van dit leven al: En hoe vaak hij heeft zwak geluk, 135 En bedrogen is en gevonden In gedachten die hij deed te die stonden, En in alles dat hij heeft geleefd Nauwelijks een rust bejaagd heeft: Dan mag hij herkennen bij dezen 140 En oordelen wat dit lijf mag wezen. Als hij aan de ene kant mikt en ziet De pijn van de wereld en het verdriet, En haar grote ellendigheden, En hij aan de andere kant bedenk de
kieflijkheden 145 Van het lieve land van hemelrijk, En hij dan mikt en denkt naarstig Wat hij gevonden heeft en wat verloren Daar hij ligt of hij zou versmoren, En van de mening daar hij van afgevallen is, 150 Als de mens zich ondervindt dit, Zodat hij dit wil belijden en opmerken al, Ik meen hierbij hij wel verstaan zal Hoeveel hij in deze ellendigheden Wenen moet en hebben droefheden; 155 Want zo een beter kent zijn misdaad, Zo hem meer te zuchten staat. Als onze herinnering komt hem aan Van onze vermoeienis het is goed dan Dat we bedenken terzelfder plaats 160 Om onze heer genadigheden. Willen we bedenken hoe hij voor dezen Ons genadig heeft gewezen, We zullen met meer zekerheden Hopen op zijn genadigheden, 165 En zekerder genade zoeken. Nu laat ons denken en richten Welk goed hij ons dagelijks geeft, En hoe hij ons vaak verlost heeft Uit de vrees goedertieren, 170 Als we geladen waren zwaar. En hij deed niet minder genaden Al lagen we in zonden, in misdaden. Hij vermaande zichzelf bij liefde Diegenen die zichzelf vergaten; 175 Hij riep weer de zondaren Als ze van hem gekeerd waren, En hij ontving goedertieren Die tot hem kwamen, armen en rijken: Die berouw hadden van hun zonden 180 Hij vergaf ze hen te menige stonden; De weldoende wachtte hij op en vermaande, Die goed stonden hield hij staande, De goede die waren gegleden Richtte hij op weer tot hun plaatsen. 185 Kwade geneugten deed hij gelijk Vaak in bitterheden vergaan; En die gepijnigd waren bitterachtig Troostte hij vaak zaligachtig; En diegene die met hun 190 Troebels gezuiverd waren Gaf hij volmaakte rust daarnaar. Hij verbeterde van zonden de zondaar, En de gerechtslieden mede Behoedde hij in hun gerechtigheden. 195 Zo wie dat voor zijn bidden Met al dusdanige gedachten Zijn geest goed te oefenen pleegt, Hij komt onvoorzien niet Tot bidden, nog zo lauw, 200 Maar hij komt goed en voorzien; Want van goed te bedenken van voren Zo komt wetenschap en wordt geboren, Die verdrijft de onwetendheid, En men bejaagt er berouw mede. 205 Dat berouw, als men het heeft, Ze verjaagt de traagheid, en ze geeft Devotie in de mensen geest; En als men devotie dan heeft in, Ze vervolmaakt de mensen bede. 210 Dit is in de mensen weten, Als de mens wordt verlicht daartoe Zodat hij zichzelf kent laat of vroeg. Nu versta wat wroeging is: Compunctie is, dus is het gewis, 215 Als de mens merkt op zijn daden En de zonden daar hij mee is geladen, Dat hij daarom binnen in het hart Grote rouw heeft en smart. Devotie is er in alle manieren 220 En ootmoedig en goedertieren Begeerte in God, zoals te voren, Die van wroeging wordt geboren; Want de man verschrikt van grootheden Zijn zonden en van zijn kwaadheden 225 En wantrouwt in machten, Die in hem mogen zijn en trachten. En bekeert hij hem tot onze heer Hij heeft Gods hulp te meer, Zodat hij niet anders dan God ziet 230 Daar hij hem op mag vertrouwen iets. Dus is devotie, dat zal ge verstaan, Bekering tot God waart, zonder waan, Met begeerten die met ootmoedigheden Zijn gemengd en met goedertierenheid. 235 Dus is de mens ootmoedig daarbij Zodat hij zijn zwaktes kent; en hij Is goedertieren als hij merkt en ziet Gods goedertierenheid, die niet vliedt. De devotie, zoal ge verstaan mag, 240 Heeft in haar drie vormige deugd, Zodat men die drie deugden wel Mag heten deugden voornaamste, Dat is geloof, hoop en liefde: Daarvan komen vele soorten baten, 245 Want de mens bij menselijke leren Zou zich niet tot God waart keren Bij devotie, tenzij het dat hij Dus wel geloofde dat hem daarbij God onze heer behouden mocht, 250 En hij het hoopte mee in zijn gedachte 189 Dat God van zijn misdaden Zou willen hebben genaden; En minde hij niet meer Uiteindelijk aan God onze heer 255 Dan hij mint zijn zonden, Bij hem vloog in geen stonden De zonden, en hij hield hem aan God onze heer boven alles dan. Dus mag elk wel bekend zijn dus, 260 Dat elke mens die devoot is, Zodat hij geloofd, hoopt en mint: Versta dit goed en ken het. Hij gelooft aan de almachtigheid: Hij hoopt aan de genadigheid, 265 En hij bemint die waakt te alle stonden, Zodat hij niet valt in zonden. Bidden mag niets anders bij deze Dan devotie van het hart wezen, Dat ze tot God waart keert zijn hart 270 Met goedertierenheid en ootmoedige begeerte, En hij daartoe heeft tot zijn baat Geloof, hoop en liefde. Die zichzelf kent van deze Voor vermelde dingen voorzien te wezen 275 Mag dapper ter bede gaan, In de hoop dat God hem zal ontvangen. Ay vader en zoon en heilige geest, Uw genaden dank ik nu meest Van dat ik doe en dat ik kan, 280 En van alles die ik van u won. Gebenedijd zij de vader en de zoon, En de heilige geest, die gewoon Altijd is te zijn in hen twee. Alzo waarlijk als deze drie zijn een, 285 En ik ze voor een God beken, Moeten ze me brengen in zo’n geest Dat ik nimmer moet sterven, En moet uw hulde verwerven. En ik moet door uw genaden 290 Al deze wereldlijke daden, Beide, die ik doe en die ik schrijf, Verbeteren in dit arme lijf. Doof is de duivel en blind, Zodat hij nimmermeer verneemt iets 295 Wat ik doe of zal aangaan. Ik wil tot mijn verhalen gaan. |
|
I. [Hoe Lanceloet den tornoy wan te Winceestre.] Nadien dat hadde gesproken wale Meester Wouter Mappe vanden grale Gnoech ende sufficiantelike 300Sinen here den coninc Heinrike, Ende vanden questen dire in lagen, Diemen dore tgrael moeste bejagen, Dit en dochte hem niet gnoech, Hine wilde weten dat ongevoech 305Al ute van haren groten daden, Hoe si haren inde daden. Hier omme was dese achterste pertie Vanden boeke gemaect, alsics lie; Ende hi hietse des conincs Arturs doet, 310Om datter in staet al bloet Gescreven hoet daertoe quam, Dat coninc Artur sinen inde nam. Nu begint aldus meester Gautier In desen boec te sprekene hier, 315Ende seget: doe die coninc Artur sach Dat daventuren van Logers op dien dach Soe te hoefde waren comen dan, Datter lettel souden gescien vort an, Dedi enen tornoy crieren na desen, 320Die inden mersch te Winceesters soude
wesen. Dit was omdat hi nine woude Dat sine ridders die wapinen laten souden. Lanceloet, alse gi mocht horen Lesen inden boec hier voren, 325In die queste vanden grale, daer hi sonder
waen Enen goeden man te biechten was gegaen, Hi hadde hem daer der coninginnen Ave gegaen ende harre minnen Biden rade vanden goeden man. 330Hoe suver dat hi hem hilt, nochtan |