Der minnen loep.
Loop van de minne, rond 1420.
Uit; https://www.dbnl.org/tekst/buur001derm01_01/buur001derm01_01_0001.php
Door Nico Koomen.
|
Der minnen loep. Sint dat God op eerden hait Gheschapen menigher konne stait Ende sonderlinghe natuer der menschen, Die hi na zijns selves wenschen 5 Recht natuerlic heeft ghebeeldet, Den enen weeldelic gheweeldet Ende den anderen arm ghelaten, So sijn des gheestes caritaten Seder verre ende wyde ghevloghen 10 Mit heyten lichten vuerighen loghen, Ende hebben verlicht der menschen sinnen, Den eynen buten, den anderen binnen, Mit konsten die menigherhande sijn, Als alle der werlt is aenschijn, 15 Daer hi mede woude gheliken Dem [l. Den] armen schemper bij den rijcken. Want heeft die rijcke des schattes gonst, So heeft die arme den rijcken konst, Daer hijt den rijcken mede ontdoet. 10 Sij ghijft [l. ghyft] hem wijsheit ende oick
moet; Hy wordt gheeert in allen steden, Als die rijcke mit ghiericheden Sit versmoert bij sinen schat Ende en gheert dit noch dat, 15 Dan ghelt, dat is al sijn begheringhe: Hy en wil konst, Latijn, noch leringhe, Noch der poeten lessen horen. Trouwen, sy waren hier te voren Anders ghesint, die vrome man, 30 Dier ic wael veel ghenoemen kan. Sij sochten konst ende hoghe lere, Des men him noch spreken eere Ende oick doen sal, also langhe Als die planeten gaen hoer ganghe. 35 Konsten die sijn menigherley. Mijn konst en prisic niet een eey: Doch donct my prisens weerdich wesen, Datmen kan scriven ende lesen Ende te maten Latijn verstaen. 40 Daer om heb ic ter scole ghegaen. Van logijck ende philosophie, Als ic die rechte waerheit lye, So ist dat ic niet veel en verstae; Maer die goede oude gramatica 45 Heb ic onthouden in minen brieff: Wist icse bet, het waer mij lieff. Poetryen ende oude gesten Heb ic zeer begheert te vesten: Want ander konsten sijn my te hoghe, 50 Ic en can sye niet mit minen oghe Scouwen noch den sin gronderen. Die Godlicheit te contempleren, Dat lact ic den theologinen, Ende den meysteren van medicinen 55 Sullen der siecken nutscap roecken; Den legisten laet ic hoer boecken Over studeren ende vesten Mit horen codicen ende digesten, Ende der philosophien listen 60 Bevele ic den constighen artisten, Die allen [l. Dien alle] konsten te diensten
staen. Dat wil ic tughen mit Peter Hispaen. Poeten ende historien zanck Sijn mijn sinnen wael ghemanck. 65 Daer om so wil [ic] daer van dichten: Want mine ghenoechten moet ic stichten In allen ghenoechliken dinghen, Die goede wiven vroechden aen bringhen, Op dat die minnentlike schone, 70 Die aller vrouwen is ene croene, Tijtkortinghe daer bij ghecrighe: Daer ic huden meer aff zwighe, Want vesper is over langhe gheluut. God gheve haer dusentwerff saluut, 75 Die my den moet te hoghen plach Doet was misse tijt aenden dach. Ic, man ende scriver vanden bloede, Die wile ic hadde die yseren roede Ende rechter was in svorsten lant, 80 Wart ic int hoghe rijck ghesant, Om eenre ghewerff in stilre list, Daer dackerman niet off en wist. Ic bleef daer langher dan een jaer. Alsoe wast my bewant aldaer: 85 By wilen so ghinghe ic spasieren Op eenre lopender rivieren, Om te verdriven melancolye. Des viel ic in een fantasie, Dair ic ghinc inder werlt hoift 90 Ende mijnre ghenoechten was beroeft, Soe dat ic sach in eens gheestes wise Ene joncfrou van hoghen prise By my comen staen te hant. Si vloech mit vloghelen over tlant. 95 Een bloedich speer ende een roit vuir Voerde di[e] schone creatuer. Hoer oghen waren verbonden beyde Mit enen suveren witten cleyde. Ghechiert was hoir hovet schone 100 Mit eenre costeliker crone. Si ghinc tot my ende sprac ter stont: Segghe, vrient, bistu onghesont? Wes truerstu? laet dijn sorghen varen! Die avontuer salt wail bewaren. 105 Du moets my doen een bede cleyn. - Gheerne, sprac ic, vrouwe reyn. - Sich omme, sprac die wael ghedaen, Du machs hier sien veel templen staen, Daer ic ende andre Goden ende Godinnen 110 Voertijts pleghen te wonen binnen. Daer plachmen alrehande spele Te hantieren, groit ende vele, Van jonghen mannen ende maechden, Die hem selven wael behaechden 115 Ende goede minne droeghen. By wilen si in vroechden loeghen, By wilen leden si torment. Versin di wael ende denck omtrent. Nym die poeten in dijn memori 120 Ende besich menigherconne histori, Die si van minnen hebben bescreven. Ic wilse di inden sinne gheven, Op dattuse voert moghes berechten Vrouwen, ridderen ende knechten, 125 Die niet weten wat minne sy. Ic bin Venus, die minne vrij. Bescrijft in dijn ghedichte voert Wat du van minne hebs ghehoert, Hoedanich is der minnen loep 130 Ende hoe vaste si bindet den knoep, Wat sy voertijts heeft ghedaen Ende hoet den menighen is vergaen: Op datsi leren moghen dair by, Wat liefte is ende wat minne sy. 135 Doe my die scone vrouwe bat, Mocht ic hoir qualic weygeren dat, Ic en dade billicx hoer begheren: Want vrienden moghen dair by leren, Willen si den text versinnen, 140 Hoe si by maten sullen minnen Ende die liefte sedelic draghen, Ghetempert, mit lijdsamighen slaghen, Op dat si gheluc ende heyl Daer an ghewinnen tot horen deyl. 145 Der vrouwe worde ic balde quijt. Alleyne brukede ic daer den tijt Ende wart denckende om ende om Na Gallum ende Ovidium, Die meystere waren van hoghen doen, 150 Appellee ende Anachreon, Coris ende Calimachijs, Tibullus ende Arathijs. Dese hebben vele van minne gheweten. Sapho en dochte niet vergheten: 155 Die was een edel joncfrou goet, Van sinnen wijs, van consten vroet, Die veel van minnentlike zaken Scone gesten plach te maken. Nu heb ic selver vast ghesien, 160 Hier van desen ende daer van dien, Ende der dinghen veel besocht, Eer icket haer toe heb ghebrocht. Gheluckes weynich is my verbaert Van lieften ende van minlic aert; 165 Maer van lyden ende van node Heb ic ghehouden die ghebode, Die daer in te harden sijn. Onheyl was alle weghe mijn. Wes ic jaechde was onghevanghen; 170 Doch en ist niet al ontganghen. Wort my gheen lieff, so creech ic leyt: Wes ic begheerde was onbereyt. Dus heb ic mede te danse ghegaen; Mer onheyl doet my avestaen. 175 Hier van is nu ghenoech ghehoert. Die honden heeft die jaghen voert: Ic wil tot dier materien gaen. Den jonghen gheve ic te verstaen Wat liefte is, als ic best kan. 180 Men sal gheloven den beproefden man. Doch wil ic nyemant ter minnen noden Noch te houden hoir gheboden: Want minne is een lastelic last, Die minne draghet zelden rast, 185 Ende is ene sorchlike zake Vol van nyde ende onghemake. Daer om een [l. en] darff ics nyemant raden; Maer wye mit liefte is gheladen Ende ymmer der minnen dienen wil, 190 Dien radic tbest in allen til. Want na dat ic vinde in boecken Ende oick na mijns sels versoecken, Soe is liefde een hartelic bant, Ghebonden sonder voet off hant, 195 Diemen niet ontbinden en mach Mit tanden, tanghe noch hamerslach Noch mit gheenrehande dinghen. Liefte can horen dragher dwinghen Sonder spreken, vele meer 100 Dan meyster, vrouwe ofte heer, Vader, moeder off rechters dwanch Off papen predicken, cort off lanch. Minne is liefte ende liefte is minne: Twierleye woerden, ghelijc van sinnen. 105 Wes men van lieften wil ghewaghen, Dat wart der minnen toeghedraghen. Minne is een lastelic guet. Wye minne draecht in sinen moet, Die laet alle dinghe varen 110 Ende volghet slechs der minnen scharen. Die minne maect hem alsoe mat, Dat hi en weet noch dit noch dat. Minne is blint ende blindet voert Alle dat hoer toe behoert. 115 Ledighe luden moghen minnen; Maer die sijn lijftocht moet winnen Mit aernste ende mit hantarbeyde, Wil die volghen der minnen zede, So blijft hi slechs daer by verloren. 120 Arme luden, wacht u daer voren! Minne is van vele manieren. Gode voer al te glorificieren, Te vruchten, te eeren mit allen sinne, Dat heten wi godlike minne. 125 Die ghelijct der caritate: Een yghelic mensche, na sinen state, Mi[n]t sinen vader ende moeder, Omen, susteren ende broeder, Neven, nichten, vrienden ende maghen: 130 Dat wercken der naturen slaghen. Soe is een ander minne dan: Want een yghelic, wijff off man, Mint dat him ghenoechlic valt, Rijcheit, lant, water ende walt, 135 Daer him nutschip off mach comen, Goeden, die den menighen vromen, Duerbair cleynoot, sulver, goudt, Ghesteynten, paerlen menichfout, Harnasch, cleder ende paerde, 140 Wat schoen is ende van goeder waerde, Voghelen, honden ende ander diere. Dus is die minne menighertiere. Een yghelic mint oick sinen here Ende doet sinen meyster ere, 145 Die hem doeghet heeft ghedaen. Van deser minne laet ic staen Ende wil vander ander spreken, Die menich herte heeft doen breken, Hoe vele wonders dat si werct, 150 Als een yghelic siet ende merct; Soe dat dit boeckskijn heten moet Der Minnen Loop, dat donct my guet. Rechte mynnentlike minne, Die den menschen inden zinne 155 Verwerret lecht ende ghestricket Ende sijn hert daer aff ghequicket, Dats een verbant der herten twee, Die mit wael ende oeck mit wee Malcander lieven ende minnen 160 Mit voller gonst, mit allen sinnen, Mit allen datsi konnen ghedencken, In herte, in moede, sonder mencken. Die een in sanders herte leyt, Si en hebben onderling gheen ghescheit, 165 Alle dinc is hem beyden ghemeyn, Twee herten werden enich eyn. Dien dese minne rueret an, Dat sullen wesen wijff ende man, Die malcander lieflic dienen 170 Ende onvoirbroken liefte lienen Ende mit malcander avonturen Lijff, goet, zoete mitten zueren Ende sijn mit herten onverscheyden. Gheen discoort en is in beyden, 175 Dan des den enen wael ghenoecht, Daer toe him die ander vuecht, Dueghentlic, mit gueden sinne, Als temelic is in steder minne. Die liefte, daer si rechtveerdich si, 180 Sal wesen tru ende wandels vry. Wanneer si wandelt horen pas, So segghe ic dat dair minne was Ende is int wenden doot ghebleven. Dese minne doet vrolic leven, 185 Si doet sorghen, si doet singhen, Si doet troeren, si doet springhen, Si maect siec, si maect ghesont. Wyen si te rechte heeft ghewont, Soe ic my des bevroeden can, 290Dat mach wael sijn een suchtich man. Is sie oick wijff ofte maecht, Daer wert int herte duck gheclaecht. Menich suchten, menich lyden Wort ghehart an beyden zijden, 195 Daer si beyde ghelike quellen Ende him minnentlic verzellen. Als beyde lampen ghelike branden, Soe moet die liefte in vreuchden wanden. Al valtet lijden dicwijl groot, 300 Het is doch een ghevuechlic noot Alst ghelike ruert him beyden. Die liefte en mach oic nymmermeer leyden So langhe als si ghelike weecht Ende deen des anders wille pleecht; 305 Mer want [l. wan] si leven in twe
ghedracht Ende deen den anderen niet en acht, Wil deen cort, die ander wil lanck, So valter dan een wisselganc, Daer si mede worden ghescheyden. 310 Bij wilen valtet twisschen beyden, Dat deen in truwen blijft ghestede Ende crijcht den coorts in alle sijn leden. Him waer beter wel die doot: Wantet lijden valt him alsoe groot, 315 Dat hi ten dode wert ghequelt. Des dander al in schimp vertelt Ende singhet van sijnre nuwer minnen; Des menighe edele vorstinne Ende oick mede menich edel man 320 Den doot gheworven heeft daer an. Daer omme ic u exempel scrive Van enen edelen truwen wive, Op dat een yghelic him bedare Ende wijslic minne sijn wederpare. |
De
minnen loop. Sinds dat God op aarde heeft Geschapen menige kundige staat En vooral de natuur der mensen, Die hij naar zijn eigen wensen 5 Recht natuurlijk heeft afgebeeld, De ene weelderig gemaakt En de andere arm gelaten, Zo zijn de geesten liefdegaven Sedert ver en wijd gevlogen 10 Met hete lichte vurige leugens En hebben verlicht de mensen geest, De ene buiten, de andere binnen, Met kunsten die menigerhande zijn Zoals het hele wereld is in schijn, 15 Daar hij mee wilde vergelijken. De arme schamper bij de rijken. Want heeft de rijke de schatten gunst, Zo heeft de arme de rijke kunst, Daar hij het de rijke mee opent. 10 Het geeft hem wijsheid en ook moed; Hij wordt geerd in alle plaatsen, Als de rijke met gierigheid Zit versmoort bij zijn schat En begeert dit noch dat, 15 Dan geld, dat is al zijn begeren: Hij wil kunst, Latijn, noch lering, Noch de poten lessen horen. Vertrouw, ze waren hier tevoren Anders gezind, die dappere mannen, 30 Die ik wel veel noemen kan. Zij zochten kunst en hoge leer, Zodat men van hen noch spreekt eer En ook doen zal, alzo lang Als de planeten gaan hun gang. 35 Kunsten die zijn menigerlei. Mijn kunst prijs ik niet een ei: Doch lijkt me te prijzen waard te wezen Dat men kan schrijven en lezen En bescheiden Latijn verstaan. 40 Daarom ben ik ter school gegaan. Van logica en filosofie, Als ik de rechte waarheid belijd Zo is het dat ik niet veel versta; Maar die goede oude grammatica 45 Heb ik onthouden in mijn brief: Wist ik ze beter, het was me lief. Pozie en oude verhalen Heb ik zeer begeerd te vestigen: Want andere kunsten zijn me te hoog, 50 Ik kan ze niet met mijn ogen Aanschouwen noch de zin doorgronden. De Goddelijkheid te beschouwen, Dat laat ik de theologen, En de meesters van medicijnen 55 Zullen de zieken nuttigheid verwaardigen; De rechtsgeleerde laat ik hun boeken Over studeren en versterken Met hun codificatie (codering) en verzameling
wetten, En de filosofen listen 60 Beveel ik de kunstige artiesten, Die alle kunsten ten diensten staan. Dat wil ik getuigen met Peter Hispaen. Poten en histories gezang Zijn voor mijn zinnen goed gemengd. 65 Daarom zo
wil ik daarvan dichten: Want mijn genoegen moet ik stichten In alle genoeglijke dingen, De goede wijven vreugde aan te brengen, Opdat die beminnelijke mooie, 70 Die alle vrouwen is een kroon, Tijdverdrijf daarbij krijgt: Daar ik heden meer van zwijg, Want vesper is al lang geluid. God geeft haar duizendmaal heilwens, 75 Die me de gemoed verhogen plag Toen het misselijke tijd was die dag. Ik, man en schrijver van het bloed, De tijd dat ik een ijzeren roede had En rechter was in een vorsten land, 80 Werd ik in het hoge rijk gezonden, Om een verwerf (winst) in stille list, Daar de akkerman niets van wist. Ik bleef daar langer dan een jaar. Alzo was het me gesteld aldaar: 85 Soms zo ging ik wandelen Bij een lopende rivier, Om te verdrijven melancholie. Dus viel ik in een fantasie, Daar ik ging in het wereld hoofd 90 En van mijn genoegens was beroofd, Zodat ik zag in een geesten wijze Een jonkvrouw van hoge prijs Bij mij gelijk komen staan. Ze vloog met vleugels over het land. 95 Een bloedige speer en een rood vuur Voerde dat mooie creatuur. Haar ogen waren verbonden beide Met een zuiver wit kleed. Versierd was haar hoofd mooi 100 Met een kostbare kroon. Ze ging naar mij en sprak terstond: Zeg, vriend, bent u ongezond? Wat treurt ? laat uw zorgen gaan! Dat avontuur zal het wel bewaren. 105 U moet me een kleine bede doen. - Graag, sprak ik, reine vrouwe. - Zie om, sprak die goed gevormde, U mag hier veel tempels zien staan, Dar ik en andere Goden en Godinnen 110 Voortijds plagen te wonen binnen. Daar plag men allerhande spelen Te hanteren, groot en veel, Van jonge mannen en maagden, Die zichzelf goed behaagden 115 En goede minne droegen. Soms lachten ze in vreugde, Soms leden ze kwelling. Bedenk u goed en denk omtrent. Neem de poten in uw memorie 120 En gebruik menigerhande historie, Die ze van minnen hebben beschreven. Ik wil ze in u in de geest geven, Opdat u ze voort mag berechten Vrouwen, ridders en knechten, 125 Die niet weten wat minne is. Ik ben Venus, de vrije minne. Beschrijf in uw gedichten voort Wat u van minne hebt gehoord, Hoedanig is de minnen loop 130 En hoe vast ze de knoop binden, Wat ze voortijds hebben gedaan En hoe het menigeen is vergaan: Opdat ze daarvan mogen leren, Wat liefde is en wat minne is. 135 Toen me die mooie vrouwe bad, Mocht ik haar dat moeilijk weigeren, Ik deed billijk haar begeerte: Want vrienden mogen daarbij leren, Willen ze de tekst begrijpen, 140 Hoe ze bij mate zullen minnen En die liefde zedig dragen, Gematigd, met lijdzame slagen, Opdat ze geluk en heil Daaraan winnen tot hun deel. 145 Die vrouwe werd ik gauw kwijt. Alleen gebruikte ik daar de tijd En begon te denken om en om Naar Gallus en Ovidius, Die meesters waren van hoge doen, 150 Apuleius en Anacreon, Codrus en Callimachus, Tibullus en Arator. Dezen hebben veel van minne geweten. Sappho moet niet worden vergeten: 155 Die was een edele goede jonkvrouw, Van geest wijs, van kunsten verstandig, Die veel van beminnelijke zaken Mooie verhalen plag te maken. Nu heb ik zelf vast gezien, 160 Hier van deze en daar van dien, En er dingen veel bezocht, Eer ik het hiertoe heb gebracht. Gelukkig is me weinig geopenbaard Van liefde en beminnelijke aard; 165 Maar van lijden en van nood Heb ik gehouden die geboden, Die daarin te harden zijn. Onheil was allerwege mij. Wat ik bejaagde was niet te vangen; 170 Doch is niet alles ontgaan. Wordt me geen liefde, dan kreeg ik leed: Wat ik begeerde was niet bereid. Dus ben ik mede te dans gegaan; Maar onheil laat me het afgaan. 175 Hiervan is nu genoeg gehoord. Die honden heeft die jaagt voort: Ik wil tot die materie gaan. De jonge geef ik te verstaan Wat liefde is, zo goed als ik kan. 180 Men zal de beproefde man geloven. Doch wil ik niemand ter minnen noden Noch te houden haar geboden: Want minne is een lastige last, Die minne draagt zelden rust, 185 En is een zorgelijke zaak Vol van nijd en ongemak. Daarom durf ik het niemand aan te raden; Maar wie met liefde is geladen En immer de minne dienen wil, 190 Die raad ik het beste aan in alle tijd. Want nadat ik vindt in boeken En ook naar mijn eigen onderzoek, Zo is liefde een hartelijke band, Gebonden zonder voet of hand, 195 Die men niet ontbinden mag Met tanden, tangen noch hamerslag Noch met generhande dingen. Liefde kan haar drager dwingen Zonder te spreken, veel meer 100 Dan meester, vrouwe of heer, Vader, moeder of rechters dwang Of papen prediken, kort of lang. Minne is liefde en liefde is minne: Tweevormige woorden, gelijk van zin. 105 Wat men van liefde wil gewagen, Dat wordt de minnen toegedragen. Minne is een lastig goed. Wie minne draagt in zijn gemoed, Die laat alle dingen varen 110 En volgt slechts de minnen scharen. Die minne maakt hem alzo mat, Dat hij niet weet noch dit noch dat. Minne is blind en verblind voort Alles dat haar toebehoort. 115 Ledige lieden mogen minnen; Maar die zij levensonderhoud moeten winnen Met ernst en met handenarbeid, Wil die volgen de minnen zede, Zo blijft hij slechts daarbij verloren. 120 Arme lieden, wacht u daarvoor! Minne is van vele manieren. God voor alles te verheerlijken, Te vrezen, te eren met allen zinnen, Dat noemen we goddelijke minne. 125 Die gelijkt de barmhartigheid: En elk mens, naar zijn staat, Mint zijn vader en moeder, Ooms, zusters en broeders, Neven, nichten, vrienden en verwanten: 130 Dat bewerkt de naturen slagen. Het is een ander minne dan: Want iedereen, wijf of man, Mint dat hem genoeglijk valt, Rijkheid, land, water en woud, 135 Daar hem nuttigheid van mag komen, Goed, dat menigeen baten, Duur kleinood, zilver, goud, Gesteente, parels menigvuldig, Harnas, kleren en paarden, 140 Wat mooi is en van goede waarde, Vogels, honden en andere dieren. Dus is de minne menigerhande. Iedereen mint ook zijn heer En doet zijn meester eer, 145 Die hem deugd heeft gedaan. Van deze minne laat ik staan En wil van de andere spreken, Die menig hart heeft laten breken, Hoeveel wonderen dat het bewerkt 150 Zoals iedereen ziet en merkt; Zodat dit boekje heten moet De Minnen Loop, dat lijkt me goed. Rechte beminnelijke minne, Die de mensen in de zin 155 Verward licht en verstrikt En zijn hart daarvan verkwikt, Dat is een verband der twee harten, Die met goede en ook met pijn Elkaar lieven en minnen 160 Met volle gunst, met allen zinnen, Met alles dat ze bedenken kunnen, In het hart, gemoed zonder mankeren. Die in een ander zijn hart ligt Ze hebben onderling geen scheiding, 165 Alle ding is hen beiden algemeen, Twee harten worden enig een. Die deze minne aanroert, Dat zullen wezen wijf en man, Die elkaar lieflijk dienen 170 En ongebroken liefde verlenen En met elkaar avonturen Lijf, goed, zoete met het zure En zijn met harten niet te scheiden. Geen twist is in beiden, 175 Dan dat de ene goed vergenoegt, Daartoe hem de ander voegt Deugdelijk, met goede zin Als betamelijk is in gestadige minne. De liefde, daar ze rechtvaardig is, 180 Zal trouw wezen en wankel vrij. Wanneer ze wandelen hun pas, Zo zeg ik dat daar minne was En is in het wenden dood gebleven. Deze minne laat vrolijk leven, 185 Het laat zorgen, het laat zingen, Het laat treuren, het laat springen, Het maakt ziek, het maakt gezond. Wie het terecht heeft verwond, Zo ik me dus bevroeden kan, 290 Dat mag wel zijn een ziek man. Is ze ook wijf of maagd, Daar wordt in het hart dik geklaagd. Menig zuchten, menig lijden Wordt gehard aan beide zijden, 195 Daar ze beiden gelijk kwellen En hen minnelijk vergezellen. Als beide lampen gelijk branden, Zo moet die liefde in vreugde wenden. Al valt het lijden dikwijls groot, 300 Het is toch een gevoeglijke nood Als het gelijk roert in hen beiden. De liefde mag ook nimmermeer leiden Zo lang als het gelijk weegt En de ene de andere zijn wil pleegt; 305 Maar als ze leven in tweedracht En de een de andere niet acht, Wil de een kort, de ander wil lang Zo valt er dan een omkering, Waarmee ze gescheiden worden. 310 Somt valt tussen beiden, Dat de ene gestadig trouw blijft En krijgt de koorts in al zijn leden. Hen was wel beter de dood: Want het lijden valt hem alzo groot, 315 Dat hij ten dood wordt gekweld. Dat de ander geheel in schimp vertelt En zingt van zijn nieuwe minnen; Dus menige edele vorstin En ook mede menige edele man 320 De dood geworven heeft daaraan. Waarom ik een voorbeeld schrijf Van een edel trouw wijf, Opdat iedereen zich bedaart En wijs bemint zijn wederhelft. |
|
325 Inder stat van Rodopee, Gheleghen opter wilder zee, So was ene coninghinne gheseten, Fillis so was si gheheten, Hovesch, lieflic ende guet, 330 Scoen ende rijc, van sinnen vroet. Si regierde gheweldichlick Alle dat Rodopeyssche rijck. Het gheviel op enen pas, Doe Troeyen ghedestrueert was, 335 Dat Demofon quam ghevaren In enen schepe mit sijnre scharen, Als hi voer Troyen hadde gheweest, So dat int water viel tempeest, Dat hi te lande varen most. 340 Doen hi quam an slandes kust Ende die vrouwe dat versan, Dat daer eens conincx zoen quam an, Is si hem eerlic teghen ghegaen Ende heeften vriendelic ontfaen, 345 Als temelic was, in horen hove, Dat chierlic was van groten love. Die storme duerde lang ende zere. Die vrouwe sach den groten here Mit minnentliken oghen an. 350 So dede oick die edel man. Dat gheschut van sridders oghen Bracht die vrouwe in lieflic doghen. Die bant wort daer al duen ghewronghen, Daer ic hier voer off hebbe ghesonghen. 355 Si wordens eens van herte ende sinne. Fillis, die edele coninghinne, Heeft Demofon te male ghegheven Hoir lijff, hoer guet, hoer sin, hoer leven. Onghemannet was si allene. 360 Theseus, die coninc van Athene, Was vader van Demofone. Die minnentlike vrouwe schone Hantierde vriendelic horen gast: Daer en was sorghe, leyt, noch last, 365 Die [wijle] dat hi bij hoer duerde, Datsi namaels zeer bezuerde. Si gheloefde hem lijfs ende eren: Sijn ghenoechte was hoer begheren: Elc den anderen guetlic dede 370 Volle vrienscap ende vrede. Si zwoeren deen den anderen trouwe, So wail die vorste als die vrouwe: By sinen Goden ende bi eeren Gheloifde hi dair weder te keren 375 Binnen vier manenschijn Ende hoir echte man te sijn. Die storm verghinc na twaelff daghen, Dat weder begonde hem te behaghen, Dat meer wort slecht ende ghevoeghe: 380 Wat baet dat ic u veel ghewoeghe? Dair wort bereyt te schepe wairt. Die jonghelinc reyde sine vaert: tAthenen wairt was sijn begheren, Om sinen vader te visiteren. 385Een scheyden musten si bezueren, Die hoich gheboren creaturen. Dat viel him hart ende onghevoeghe: Twater liep daer over doghen drueghe. Vriendelic oirloff wart ghenomen 390 Van dien tween edelen ende vromen. Doch bleeff die vrouwe in goeden hoip: Als die tijt sinen ommeloip Van vier maenschijn hadde ghedaen, So soud si weder troest ontfaen 395 Ende loon van hoirre minnen stam. Mer doen die heelt te heyme quam, Dat harde verre was van daen, Heeft hi ene nuwe minne bestaen, Die him te punte was gheseten. 400 Die goede Fillis wart al vergheten, Als huden menich wert ghedaen. Cort wil ict u overslaen: Die schine vanden vier maenden Ghinghen omme ende waenden. 405 Demofon was anghenomen, Ende heeft vergheten twedercomen: Van sijnre coomsten vernam men niet. Des doechde Fillis zwaer verdriet; Si ghen[c] spasieren bider zee, 410 Hair was utermaten wee, Hair dochte hair herte woude breken, Qualic conde si ghespreken. Si claechde hoir leyt, als si best mochte, Dat Demofon hoirs niet en rochte. 415 Si sprac: O Demofon! o wach, O wee, dat ic dy ye ghesach! O valsche man, o onghehuyr, O truweloze creatuir! Schaemdi voer der Goden list, 420 Dien du meynedich worden bist. Waer om doetstu den Goden schande? Du hebbes opgherecht dijn hande; Du lieghes, ende ic verderve. O Pallas, Jupiter ende Meynerve, 425 Juno, Venus ende Dyane! Vierwarff is die lichte mane Hair ghecomen ende ghegaen, Ende Demofon, heb ic verstaen, Is mit nuwer liefte ghecleyt. 430 Dat brinct my in een sterflic leyt. Helpt my beclaghen, vrouwen, maechden, Die ye na rechter liefde yaechden! Bescreyt my als ic bin ghestorven! Dit heeft my Demofon gheworven. 435 Claecht al over den valschen man! Ic sie veel schepen comen an; Mer sijn schip en coomt hier niet. O wee! wat is my nu gheschiet? O Demofon, meynedich vorst, 440 Hoe sere mi na dijn liefte dorst, Du en wils niet comen hier tot mi: Ic moet over die zee tot di. O wee! ic bin alleen, ellendich: Mijn lijff [l. lief] is wech ende nymmermeer
wendich. 445 Het is om niet, al dat ic claghe. Adieu mijn stadt, vrund ende maghe! Die liefte brect mijn herte ontwee. Mittien so spranc si inder zee Ende verdranc, die edele vrouwe. 450 Daer wort ghedreven zwaren rouwe, Als wail betamelic was ende reden. Dats wail gheschiet tot anderen steden, Daer minne wrocht alsulke daet. Daer om scrivic u minen raet, 455 Dat ghi wiselic minnen sult, Ende lyden een heymelic verdult Wanneer u ontrouwe wedervaert. Die ziele moet ymmer sijn ghespaert. Om sulc wee te bliven doot, 460 Dat en docht mi sijn gheen noot, Na dat icker off heb onthouden, Op dat die ziele bleve behouden. Dat salmen minnentlic versinnen Ende dair mede den dwanc verwinnen. 465 Men sal altoes een beter hopen: Die tijt mach alte misselic lopen. Dat huden misset, dat raket morghen. Laet wantroest hoerselven worghen: Mishopet niet, doer Goeds eere, 470 Ende volghet in allen minen lere. Die ghene die sijn in jonghen daghen Ende volcomen liefte draghen, Den radic dat si scuwen ymmer Enicheit, wantsi brinct kommer 475 In herte, in moede ende in sinne. Went ghise [l. Want ghi] moecht des worden
inne Ende selver proeven bij ghelijcke; Hadde dese coninghinne rijcke Bij hoer ghehadt gheselscap goet 480 Oft enen mensche, die hoir den moet Ghewandelt hadde mit soeten troest, Sy ware vander doot verloost: Want een mensche haddet wael benomen, Dat dair toe en ware niet ghecomen. 485 Daer omme so scuwet eynicheit: Want si brinct bij wilen leyt. Si wercket veel melancolyen, Sy doet ziele ende lijff vertyen Ende doet zere die zinnen crencken, 490 Als een yghelic wael mach dencken Van minne boert my wael te spreken, Die menich herte heeft doen breken. Om dat wijslic te verhoeden, Sal ict u bi exempel vroeden, 495 Die in voertijden sijn gheschiet, Op dat ghi scuwet ende vlyet Die onghetemperde, hete minne, Die soe verdorret des mensches sinne, Dat si soe onghedoechsaem sijn 500 Vander liefden vuerighe schijn, Dat sy daer omme siele ende lijff Waghen, beyde man ende wijff. Dat schiede ooc meest inder Heyden tijden: Die mochten min dat sterven myden 505 Dan wy: want si dat vast gheloefden, Wanneer si him hoirs lijffs beroefden, Dat si dan lijfflic alte samen In een ander werlt quamen. Wan[t] het is noch huden mede 510 Over al Heydenscip ene zede, Als coninc off hoghe vorsten sterven, So plachmen him daer bij te werven Horen heymelicsten camerlinc Ende merryen melck, dits ware dinck: 515 Die graeftmen mede mitten here. Dat houden si voer grote eere. Want si meynen, twaer grote schande, Dat hoer heer in enen anderen lande Comen soude sonder ghesinde 520 Ende sonder dranc diemen minde: Want melc van merrien houden si daer Voerden edelsten dranck voirwaer, Diemen den heren schencken mach. Nu come ic weder op mijn gheclach, 525 Te spreken vander minnen aert, Die menigherhande ghevonden waert, Gheoerloefde, goede ende ongheoirloft Ende ghecke minne, die heeft becoft Menich edelinc hier te voren, 530 Als ghi namaels wael sult horen, Ende hier voer wael hebt verstaen, Hoe dat mit Fillis is vergaen. Daer bij so machmens sijn ghewis Dat ducke een ghecke minne is, 535 Die nochtan wael gheoerloft si. Fillis was van mannen vry, Ende wes si dede, heeft si ghedaen Op trouwe, die daer was ghegaen; Mer dat si dede, onlovelic wast: 540 Want si verliefde op enen gast, Den si hoer lijff ende have boot Ende en wiste cleyn noch groot, Wye hi was ende hoe gheheten. Oick was hi hoer so verre gheseten, 545 Dat him nymmermeer en stont Te comen op hoirs landes gront. Dair omme soe wast wael ghecke minne. Dat heeft die waerde coninghinne Mitten live dier becoft. 550 Dit heeft Venus aldair ghewrocht. Des speels can si wael wercken mee. |
325 In de plaats van Rhodope, Gelegen aan de wilde zee, Zo was een koningin gezeten, Phyllis zo was ze geheten, Hoffelijk, lieflijk en goed, 330 Mooi en rijk, van geest verstandig. Ze regeerde geweldig Al dat rijk van Rhodope. Het geviel op een keer, Toen Troje vernield was, 335 Dat Demofon kwam gevaren In een schip met zijn scharen, Toen hij voor Troje was geweest, Zodat in het water een tempeest viel, Zodat hij naar land moest varen. 340 Toen hij aan de kust van het land kwam En die vrouwe dat vernam, Dat daar een koningszoon aankwam, Is ze hem fatsoenlijk tot hem gegaan En heeft hem vriendelijk ontvangen, 345 Zoals betamelijk was, in haar hof, Dat sierlijk was van grote lof. Die storm duurde lang en zeer. Die vrouwe zag de grote heer Met beminnelijke ogen aan. 350 Zo deed ook de edele man. Dat geschut van de ridders ogen Bracht die vrouwe in lieflijk gedogen. Die band wordt daar al door gewrongen, Daar ik hiervoor van heb gezongen. 355 Ze worden het eens van hart en zin. Phyllis, die edele koningin, Heeft Demofon te ene maal gegeven Haar lijf, haar goed, haar zin, haar leven. Ongetrouwd was ze alleen. 360 Theseus, de koning van Athene, Was vader van Demofon. Die beminnelijke mooie vrouwe Hanteerde vriendelijk haar gast: Daar was geen zorg, leed, noch last, 365 De tijd dat hij bij haar verduurde, Dat ze later zeer bezuurde. Ze beloofde hem lijf en eer: Zijn genoegen was haar begeren: Elk de andere goedig deed 370 Volle vriendschap en vrede. Ze zwoeren de ene de andere trouw, Zo wel die vorst als die vrouwe: Bij zijn Goden en bij eer Beloofde hij daar terug te keren 375 Binnen vier maanschijnen En haar echte man te zijn. De storm verging na twaalf dagen, Dat weer begon hem te behagen, Dat meer wordt recht en geschikt: 380 Wat baadt het dat ik u veel gewaag? Daar wordt bereid te scheep waart. De jongeling bereidde zijn vaart: Te Athene waart was zijn begeren, Om zijn vader te visiteren. 385 Een scheiden moesten ze bezuren, Die hoog geboren creaturen. Dat viel hen hard en onaangenaam: Het water liep daar over de bedroefde ogen. Vriendelijk verlof werd genomen 390 Van die twee edelen en dapperen. Doch bleef die vrouwe in goede hoop: Als de tijd zijn omloop Van vier maanschijnen had gedaan, Dan zou ze weer troost ontvangen 395 En loon van haar minnen stam. Maar toen de held thuis kwam, Dat erg ver was vandaan, Heeft hij een nieuwe minne bestaan, Die hem te pas was gezet. 400 Die goede Phyllis wordt geheel vergeten, Zoals heden menigeeen wordt gedaan. Kort wil ik het u overslaan: Het schijnen van de vier maanden Gingen om en wenden. 405 Demofon was aangekomen, En heeft vergeten het terug komen: Van zijn komst vernam men niets. Dus gedoogde Phyllis zwaar verdriet; Ze ging wandelen bij de zee, 410 Het was haar uitermate pijnlijk, Ze dacht dat haar hart zou breken, Nauwelijks kon ze spreken. Ze beklaagde haar leed, zo goed als ze kon, Dat Demofon haar niets kon schelen. 415 Ze sprak: O Demofon! o wee, O wee, dat ik u ooit zag! O valse man, o onguur, O trouweloze creatuur! Schaam je voor de Goden list, 420 Dat u meinedig geworden bent. Waarom doet u de Goden schande? U hebt opgericht uw handen; U liegt en ik bederf. O Pallas, Jupiter en Minerva, 425 Juno, Venus en Diana! Viermaal is de lichte maan Hier gekomen en gegaan, En Demofon, heb ik verstaan, Is met nieuwe liefde gekleed. 430 Dat brengt me in een sterflijk leed Help me beklagen, vrouwen, maagden, Die ooit naar rechte liefde jaagden! Beschrei me als ik ben gestorven! Dit heeft me Demofon verworven. 435 Beklaag overal de valse man! Ik zie veel schepen aankomen; Maar zijn schip komt hier niet. O wee! wat is me nu geschied? O Demofon, meinedige vorst, 440 Hoe zeer ik naar uw liefde dorst, U wil niet hier komen tot mij Ik moet over de zee tot u. O wee! ik ben alleen, ellendig: Mijn lief is weg en keert nimmermeer terug. 445 Het is al om niet, alles dat ik klaag. Adieu mijn stad, vriend en verwant! De liefde breekt mijn hart stuk. Meteen zo sprong ze in de zee En verdronk, die edele vrouwe. 450 Daar werd zware rouw gedreven, Zoals het wel betamelijk was en reden. Dat is wel geschied te andere plaatsen, Daar minne wrocht al zulke daad. Daarom schrijf ik u mijn raad, 455 Dat ge wijs minnen zal, En lijden een heimelijke verdwazing Wanneer u ontrouw ontmoet. De ziel moet immer gespaard zijn. Om van zulke droefheid dood te blijven, 460 Dat leek me geen nood te zijn, Na dat ik er van heb onthouden, Opdat de ziel bleef behouden. Dat zal men minnelijk verzinnen En daarmee de dwang overwinnen. 465 Men zal altijd op een betere hopen: De tijd mag al te wisselvallig lopen. Dat heden mist, dat raakt morgen. Laat wanhoop zichzelf niet wurgen: Wanhoop niet, door Gods eer, 470 En volg in alles mijn leer. Diegene die zijn van jonge dagen En volkomen liefde dragen, Die raad ik dat ze immer schuwen Eenheid, want het brengt kommer 475 In hart, in gemoed en in de geest Want ge mocht het binnen krijgen En zelf beproeven bij dergelijke; Had deze rijke koningin Bij haar goed gezelschap gehad 480 Of een mens die haar het gemoed Veranderd had met lieve troost, Ze was van de dood verlost: Want een mens had het wel benomen, Dat het daartoe niet was gekomen. 485 Daarom zo schuw eenheid: Want het brengt soms leed. Het bewerkt veel melancholie Het laat de ziel en lijf vertrekken En doet zeer de zinnen verzwakken, 490 Zoals iedereen wel mag denken Van minne behoort men wel te spreken, Die menig hart heeft laten breken. Omdat wijs te verhoeden, Zal ik het u bij voorbeeld bekend maken, 495 Die in voortijden zijn geschied, Opdat ge het schuwt en vliedt Die ongetemperde, hete minne, Die zo verdort de mensen zin, Dat ze zo onduldbaar zijn 500 Van de liefde vurige schijn, Dat ze daarom ziel en lijf Wagen, beide man en wijf. Dat geschiedde ook meest in de heidense tijden: Die mochten minder dat sterven mijden 505 Dan wij: want ze dat vast geloofden, Wanneer ze zich van hun lijf beroofden Dat ze dan levend alle tezamen In een andere wereld kwamen. Want het is noch heden mede 510 Overal heidenwereld een zede, Als koning of hoge vorsten sterven, Zo plag men hem daarbij te werven Hun vertrouwdste kamerling En merries melk, dat is een waar ding: 515 Die begraaft men met de heer. Dat houden ze voor grote eer. Want ze menen, het was grote schande, Dat hun heer in een ander land Komen zou zonder huisgezel 520 En zonder drank die men minde: Want melk van merries houden ze daar Voor de edelste drank voorwaar, Die men de heren schenken mag. Nu kom ik weer op mijn geklaag, 525 Te spreken van de minnen aard, Die menigerhande gevonden wordt, Geoorloofde, goede en ongeoorloofde En gekke, die heeft bekocht Menige edele hier tevoren, 530 Als ge later wel zal horen, En hier voor wel hebt verstaan, Hoe dat met Phyllis is vergaan. Daarbij zo mag men zeker zijn Dat vaak een gekke minne is, 535 Die nochtans wel geoorloofd is. Phyllis was van mannen vrij, En wat ze deed heeft ze gedaan Op trouw die daar was aangegaan; Maar dat ze deed, ongelofelijk was het: 540 Want ze verliefde op een gast, Die ze haar lijf en have bood En wist klein noch groot, Wie hij was en hoe geheten. Ook was hij van haar zo ver gezet, 545 Dat hij nimmermeer stond Te komen op haar lands grond. Daarom zo was het wel gekke minne. Dat heeft die waardige koningin Met het leven duur bekocht. 550 Dit heeft Venus aldaar gewrocht. Dat spel daar kan ze wel goed mee werken. |
|
Colcos leghet opter zee, Ende [is] nu Rodes gheheten. Daer was voertijts ingheseten 555 Een coninc, Oetes was sijn name. Hi hadde een dochter zeer bequaem, Lustelyck, scoen, van rijcker konst; Want sij bijder Goden gonst Van nygromantien meester was. 560 Altois studeerde si ende las Die wile si was in svaders hoff. Verre was des conincx loff, Om eenre zaken wil, vermaert. Enen schat, duerbair ende wairt, 565 Hadde hi besloten ende vast bemuirt, Den menich goetman hadde besuirt Ende tlijff gheset in groten verliese. Het was een ram mit enen gulden vliese. Dat hadde die coninc doen besluten, 570 Mitter nygromancschen virtuten, In also stercker vryer hoede, Dattet nyemant tot sinen goede Ghewinnen en mocht, als ic versta, Dan allene Medea, 575 Des conincx dochter, daer ic aff scrive. Daer worter menich vanden live Beroift, die wouden avonturen Tvlies te winnen uter muren. Want wye den schatte soude ghenaken, 580 Die most vechten teghen draken Ende teghen ossen, die vuer bliesen, Dat dede den heelden tlijff verliesen. Noch wasser veel meer wonders aen, Dat mi te lanc is te verslaen: 585 So datter nyemant an en quam, Hi en moster bliven doot off lam Ende mit schanden van dane varen. Dit gheduerde langhe jaren, Datmen dit vlyes uut allen hoecken 590 Om wael daet plach te versoucken. In Thesalyen, die rijcke stadt, Een groot gheweldich coninc sat, Ende was gheheten Peleus. Op een tijt bedocht hi hem dus: 595 Hi hadde wael over vele daghen Van den gulden vlyes horen ghewaghen Ende om te crighen dat selve vlyes, Dat dair in stack groot verlyes, Want wye hem des ye onderwant, 600 Die verloes sijn lijff te hant. Nu hadde hi enen neve goet, Jason, die frissche wail ghemoet, Die starc ende vroom was ter wapen. Alle die ridderen ende knapen 605 Vanden rijcke die minden hem zere Ende daden him waerdicheit ende eere: Soe doeghende was hi talre tijt. Des hadde die coninc grote nijdt; Doch dede hi sijn schone ghebare, 610 Recht off him lieve daer toe waire. Jason, dese ridder schone, Was recht erfnamen vander crone; Want die coninc was van hogher waerden Ende en hadde ghenen zoon op aerden. 615 Dus haddi alle weghe ducht, Dat him Jason verdriven mucht, Ende ghinc visieren talre tijt, Hoe hi Jason mocht werden quijt. Op een tijt so was daer ghehovet, 620 So dat een yghelic him belovet. Vrouwen, heren, waren daer vele Ghecomen tot des coninex spele. Daer was menich vromel man. Doe sprac die coninc Jason an 625 Voir alle die heren van groter machte. Dat dede hi uut valscher ghedachte, Om dat him Jason soude schamen Voerden heren ende vrouwen tsamen, Ende seyde vriendelic: Neve Jason, 630 Ghi sijt jonck, starck ende schoon, Juwe vromicheit is wide vermaert. Een dinc mijn herte zeer begaert: Mocht ghi dat bringhen in onsen rijck, Soe en waer nyemant uwes ghelijck 635 Van vromicheit ende waeldaden, Ende souden u comen te staden Namaels; want dat rijcke mijn Sal na mijnre doot u zijn: Want icx doch nyemant bet en gan. 640 Ende moechdi mi daer helpen an, Dat mijn begheerde warde vervult, (Als ic hope dat ghi wael sult, Want ghi sijt so wael ghedaen, Dat u gheen dinck mach wederstaen), 645 Up dat ghi wilt ghenenden des, So ghelove ic u alhier ghewes Voer alle die ghene die hier sijn, Dat halff dat conincrijcke mijn U sal sijn die wile ic leve, 650 Dat zweer ic u, mijn lieve neve: Na mijnre tijt ist doch al uwe. A[y] hoert die valsche ontruwe Van desen onghehuyren coninc, Die den edelen jonghelinc 655 Brenghen wil in alsulker noet, Daermen te werven plach den doot, Ende sprect hem aldus hoechliken an Voer alle die vrouwen ende hoghe man. Jason sprac, die vrome coen: 660 Heer oom, ic wilt al gaerne doen, In dien dat ghi mij berecht Scepen, ridderen ende knecht, Als sulke reysen toe betaemt. - Neve, hoe ghi dat selve raemt, 665 Sal ic u doen volcomelic, Sprac die coninc gheveynsdelic. Mit corten reden wil ic u tellen, Hoe Jason voer mit sinen ghesellen Te Colcos, om dat gulden vlyes. 670 Hi was vrolic, jonc ende ries Ende sorchde luttel voer den stoot, Die hem bringhen mocht ter doot Die coninc Oetes wortes ghewaer, Dat vreemde gasten quamen daer. 675 Him wart gheseit in sijn pallas, Datter eens conincx zone was. Hij ghinc hem teghen hoefschelic Ende ontfincken vriendelick. Medea, die suverlike maecht, 680 Heeft Jason alrede verlaecht Ende hi hoer weder mitter minne. Daer sijn sijs eens worden van sinne. Si pogheden beyde [om] sulken list, Dat Jason wael hoer camer wist. 685 Si was vol eren ende doecht Ende hoir ontfarmede sijnre joecht, Dat him die draken souden ontliven. Snachs plach hi bi hoer te bliven Heymelic, alst avontmael 690 Was ghegheten inden zael. Daer dreven si al hoer ghenoecht, Als sulken jonghen luden vuecht, Nader ghewoenten die was doe. In groter weelden waren sy vroe. 695 Een yghelic socht des anders vrede, Wes deen begheerde dander dede. Sy gaf hem crude ende meesterye, Caractere ende toverye, Daer hi mede soude stormen 700 Die helsche ossen ende wormen Ende wijsde hem alle die weghe, Dat hi dat gulden vlyes ghecreghe. Dus halp si hem an syaders schat, Ende daer toe alle dat 705 Si crighen conde, dat namsi mede Ende voer mit Jason uuter stede. Daer liet si vader ende lant, Ende nam him menich duerbair pant, Die schone stadt ende alle dat rijck, 710 Daer si off was rechtveerdelijck Erfghenaem van alre boirt, Ende voer mit horen gasten voert, Heymelick inder duuster nacht. |