De jeeste van Walewein en het schaakbord.

Penninck en Pieter Vostaert.

Editie G.A. van Es. Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/penn002jees01_01/colofon.htm

Bewerkt door Nico Koomen.

Roman van Walewein. ‘Vanden coninc Arture   Es bleven menighe avonture   Die nemmer mee ne wert bescreven.  Nu hebbic ene scone up heven 5 Consticse wel in twalsche vinden   Ic soudse jou in dietsche ontbinden:   Soe es utermaten scone!  Alle die ingle vanden trone  Moeten mi gheven herte ende sin 10 Ende zulke wijsheit daer in  Ende minen sin also ghestarken  Dat sire doghet in moeten marken  Alle diese zullen horen.  God die dor ons was gheboren 15 Ende vanden stene maecte broot  Verlene mi die wijsheit so groot Indesen bouc, sonder meswende  Van beghinne toten ende!  Dies biddic Gode dor zine ghenaden 20 Dat hi mi vergheve die mesdaden  Die ic an dese redene doe  Bede spade ende vroe.’  Dies bat Penninc diene maecte   Ende menighen nacht daer omme waecte 25 Eer hijt vant in zijn ghedochte  Dat hi den boec ten ende brochte  Daer hi tbeghin of heift gheseit.  Nu bid hi u up hovescheit [8] Dat ghi zwighet altemale: 30 Hi sal u vort die scone tale  Segghen, al wert het hem te zure  Vanden coninc Arture. Die coninc Artur sat tenen male  Te Carlicen in zine sale 35 Ende hilt hof na coninc sede  Also hi menichwerven dede  Met een deel zire man Die ic niet wel ghenomen can:  Ywein ende Perchevael 40 Lancheloot ende Duvengael  Entie hoofsche Walewein   - Sijn gheselle was daer ne ghein -  Ooc was daer Keye die drussate.  Daer die heren aldus saten 45 Naden etene ende hadden ghedweghen Also hoghe liede pleghen Hebben si wonder groot vernomen:  Een scaec ten veinstren in comen   Ende breedde hem neder uptie aerde. 50 Hi mochte gaen spelen dies beghaerde.  Dus laghet daer uptie wile doe.  Daer ne ghinc niemen of no toe  Van allen gonen hoghen lieden.  Nu willic u tscaecpel bedieden: 55 Die stapplen waren root goudijn  Entie spanghen zelverijn.  Zelve waest van elps bene  Wel beset met dieren stene.  Men seghet ons in corten worden: 60 Die stene die ten scake behorden  Waren wel ghewaerlike   Beter dan al Aerturs rike.  Dus saghen zijt alle die daer waren. [9] Metten hieft up ende es ghevaren 65 Weder dane het quam te voren.  Dies adde die coninc Artur toren   Ende sprac: ‘Bi mire coninc crone  Dit scaecspel dochte mi so scone!  Maerct ghi heren ende siet 70 Hen quam hier sonder redene niet.  Die up wille sitten sonder sparen  Dit scaecspel halen ende achter varen   Ende leverent mi in mine hant  Ic wille hem gheven al mijn lant 75 Ende mine crone na minen live  Willic dat zijn eghin blive.’  Van alden heren die daer waren  Sone durster een niet varen.  Si saten alle ende zweghen stille. 80 Die coninc seide: ‘Wie so wille   Goet rudder in mijn hof betalen  Hi sal mi dat scaecspel halen  Of wine ghecrighen nemmermere Vandesen daghe voort wert mere 85 Laten wijt ons aldus ontfaren.’   Noch zweghen si alle die daer waren.  Daer ne antworde noyt een van worde.   Alse die coninc dit verhorde  Sprac hi: ‘Bi mire coninc crone 90 Ende biden here vanden trone  Ende bi al diere ghewelt  Die ic ye van Gode helt  Ne wille mi niemen tscacspel halen   Ic sect jou allen in corter talen 95 Ic salre selve achter riden.  Ic [ne] wils niet langher onbiden   Eert mi alte verre ontfaert.  Ic bem die gone diet beghert  Dat ict weder halen sal [10] 100Mine lette ramp ende ongheval  Eer ic meer te Carlicen kere   Of ic blive doot inde ghere.  Ic salre jou mede doen die ere:  Ic soude met rechte zijn jou here 105 Nu salic zijn jouwer alre knecht.’  Deer Walewein die nu ende echt  In dogheden es ghetrect voort  Hi scaemde hem als hi dit hoort  Datter niemen was soghedaen 110 Die dat belof durste anevaen  Van sinen here den coninc  Ende hi trac voort metteser dinc   Ende seide: ‘Coninc Artur here  Die worde die ghi heden ere 115 Seid, die hebbic wel verstaen:  Die jou ghelof wille anegaen  Suldi houden also ghi seit te voren  Dien eet die ghi hebt ghezworen?’  Die coninc andworde mettien: 120 ‘Ja ic, so moete mi goet ghescien!  Ware enich rudder bin minen hove  So starc of van zulken love  Diet mi leverde in mine hant  Ic wille hem gheven al mijn lant 125 Ende mine crone na minen live  Willic dat zijn eghijn blive.  Dies ne keric heden mijn wort.’  Alse die here Walewein dit hort  So dede hi zine wapene ghereiden 130 Ende wapende hem al sonder beiden  Ende seide: ‘Vindict in enich lant  Ic saelt u leveren in uwe hant  So helpe mi God die u gheboot  Of ic blive in den wille doot! 135 Dies sijt seker ende ghewes.’ [11] Als Walewein ghewapent es  Brochtemen hem Gringholetten voren  Dien hi lief adde ende vercoren  In sinen sin vor alle paerde 140 Ende hi sater up, die onvervaerde   Ende seinde hem metter rechter hant.  Doe nam orlof die wigant  An coninc ende an coninghinne  Ende an alle diere waren inne 145 Metten coninc indie zale.  Si antworden altemale:  ‘Vaert! God onse alre here  Verde jou van lachtre ende van zere   Ende late jou dinc ten besten comen!’ 150 Als hi orlof adde ghenomen  Reet hi wech met deser tale  Ende die daer bleven in die zale  Waren vul van haren moede   Ende seiden: ‘Verghinct hem tongoede 155 Bi Gode ende biden goeden daghe  Hi souds hebben clene claghe  Dat hi die dinc dar anevaen  Die ne gheen man dar bestaen   No noit kerstijn horde tellen 160 Dat si yewer oyt ghevellen.  Dies dinct hi ons zijn onvroet.’   ‘Here Walewein, siet wat ghi doet’  Sprac die coninc tsinen neve  ‘Ende hoort den raet dien ic u gheve 165 - Een sot mach enen vroeden wel raden  Van dat hem mach staen te staden -   Emmer wacht u ende u paert  Dat ghi niet so na ne vaert  Den scake dat ghijs hebt toren.’ [12] 170Deer Walewein hi slouch met sporen  Gringolette al dat hi mach.  Ende als deer Keye dat versach  - Nu moghedi horen Keyes tale -  Hi liep ten veinstren vander sale 175 Ende riep: ‘Here Walewein, maerct ende verstaet:  Haddi ghenomen enen draet  Ende hadde den ant scaec ghestrect   So mochtijt nu hebben ghetrect   Dat u niet ne ware ontvaren.’ 180 Deer Walewein seide: ‘Wildi ontbaren  Heer Keye, van uwen quaden scerne  Ic bads u utermaten gherne  Ende laet mi hebben mine avonture!  Es soe soete of es soe zure 185 Comt soe te goede ofte te quade  Here Keye, ic ne roups u niet te rade.’  Dus reet hi henen metter vaert  Stoutelike als een liebaert.  Deer Keye seide: ‘Slaet met sporen 190 Heer Walewein, het hout daer voren  Tscaecspel; hen dar jou niet ontvaren.’   Die coninc ende die met hem waren  Si seiden: ‘Here Keye, waert u ghevouch  Deser talen hebwi ghenouch. 195 Twine lati den rudder varen  Daerne God moete bewaren?  Ghine waert zelve niet so ghedaen  Dat ghi tghelof durst anegaen Dat hi an hem hevet ghesleghen.’ 200 Walewein reet wech ende zi zijn bleven In harde menigherande tale  Omme Waleweyne binder zale.  Die coninc entie coninghinne  Ghinghen boven ten hoghen tinne 205 Ende saghen achter Waleweyne. [13] Daer ne was no groot no cleyne  Sine liepen ten veinstren harentare  Ende saghen uut ende namen ware  Warewaert Walewein henen soude. 210 Hi reet met crachte ende met ghewoude  Als die gone die niet ne spaert  Achter tscacspel dat vorem vaert   Bi wilen hoghe, bi wilen neder  Bi wilen voort, bi wilen weder 215 Bi wilen verre, bi wilen bi.  Over waerhede seghet men mi.  Dus zaghet dere Walewein vor hem gaen  Ende hadt wel metter hant ghevaen  Maer hi liet dor der gore tale 220 Die boven laghen in die zale:  Hadsine sien daer achter vaen  Endt hem danne ware ontgaen  Si mochter mede hare sceren maken.  Hine liet om el ne ghene zaken. 225 Dus reet hi wech al zinen telt  Deer Waleweyn, up een scone velt.  Doe quam hi in ene valeyde.  Doe stont die coninc ende seide:  ‘Here Walewein, God moet u gheleyden! 230 Mijn oghen moeten hier van u sceiden  Sine connen jou langher niet ghezien.’  Hi keerden omme ende ghinc mettien  Entie heren alle te male  Vanden veinstren in die zale 235 Ende spraken alle ghemeenlike:  ‘Here Walewein, God van hemelrike  Verde jou van lachtre ende van scaden  Ende van dorperliken daden  Ende late jou behouden wederkeren 240 Metten scaecspele tuwer eren.’  Doe namen si ander tale an hant. [14] Ende hi reet wech, die wigant  Na tscaec daer hi omme uut was comen.  Mettien hevet Walewein vernomen 245 Enen berch vor hem staen:  Hi dochtem toten hemele gaen!  Doe sprac hi daer hine vint:  ‘Help God, Sinte Marien kint  Waerwaert mach ic varen omme? 250 Inne zie wech, no recht no cromme  Daer ic den scake volghen mach.  Nune sach ic noyt so drouven dach  Als dat mi nu sal ontvaren.’  Mettien wart Walewein gheware 255 Sciere waer die berch ondede  Daer tscaec in voer ende hi mede.  Die berch die werts sciere gheles   Als Walewein daer binnen es:  Dat gat [dat] te voren was open 260 Wert nu sciere toe gheloken.   Ende Walewein moeste daer binnen bliven Allene sinen rouwe driven  In enen berch die donker es!  Dies zijt zeker ende ghewes. 265 Hine horde daer creature ne ghene:  Inden berch waren stene  Daer hi jeghen mochte spreken!  Wel na dochte hem therte breken  Dat hi tscaec adde verloren. 270 Die rouwe ghinc hem verre te voren Dat hijt so verre hevet ghesocht  Ende in so zwaerre pinen [es] brocht.   Dies was hi zere tonghemake  Ende peinsde menigherande zake. 275 Hi seide: ‘Al ware die berch ondaen  Ende ic hier ute mochte gaen  Quamic zonder scaec te hove [15] Ic worde gheworpen buten love.  Ic bem vroet van zulken zaken. 280 Men soude sceren niet mi maken.   So wel kennic den here Keyen.  Van hem souds mi meest verneyen.  Mi ware liever soudic sterven  Ende in desen berch verderven 285 Also ic wane dat ic sal  Mine helpe God ende goet gheval!’  Des nacht doghedi groot verdriet   Van navons dat die sonne liet  Haer scinen tes soe weder up ghinc. 290 Deer Walewein, die jonghelinc  Hi viel in knieghebede terre waerf  Ende seide: ‘God die dor ons staerf  Ende om ons coret die bitter doot  Nu helpt mi, here, uut deser noot! 295 Waric yewer in een plein’  Sprac die rudder Walewein  ‘Al waren si ·c· om mi ghestaen  Ende si mi alle wilden slaen  Ic sette mi jeghen hem ter were

Roman van Walewein. [7] ‘Van de koning Artur Zijn na gebleven menige avonturen Die nimmermeer nee worden beschreven. Nu ben ik een mooie begonnen 5 Kon ik het wel in het Waals vinden Ik zou het u in Dietse verhalen: Het is zo uitermate mooi! Alle engelen van de hemel Moeten me geven gevoel en helderheid van geest 10 En zulke wijsheid daarin En mijn geest alzo versterken Dat zijn deugd men er in mag merken Allen die het zullen horen. God die door ons was geboren 15 En van de stenen maakte brood Verleent me die wijsheid zo groot In dit boek, ononderbroken Van begin tot het einde! Dus bid ik God door zijn genade 20 Dat hij me vergeeft die zonden Die ik aan dit verhaal doe Het hele verhaal door.’ Aldus bad Penninck die het maakte En menige nacht daarom waakte 25 Eer hij het vormde in zijn gedachte Dat hij het boek ten einde bracht Daar hij het begin van heeft gezegd. Nu bid hij u op hoffelijkheid [8] Dat ge zwijgt allemaal: 30 Hij zal u voort dat mooie verhaal Zeggen, al wordt het hem te zuur Van de koning Artur. De koning Artur zat op een zekere keer Te Carlioen in zijn zaal 35 En hield zitting naar konings zede Alzo hij menigmaal deed Met een deel van zijn leenmannen Die ik niet goed noemen kan: Ywein en Percheval 40 Lancelot en Duvengael En die hoffelijke Walewein - Zijn metgezel was daar nee geen - Ook was daar Keye de drost. Daar die heren aldus zaten 45 Na het eten hadden ze gewassen Alzo hoge lieden plegen Hebben ze wonder groot vernomen: Een schaakspel ter venster in komen En strekte zich uit op de aarde. 50 Hij mocht gaan spelen die het begeerde. Dus lag het daar op dat ogenblik toen. Daar nee verroerde niemand zich Van al diegene hoge lieden. Nu wil ik u het schaakspel aanduiden: 55 Die poten eronder waren van rood goud En de opstaande randen van zilver. Zelf was het van ivoor Goed bezet met dure schaakstukken. Men zegt het ons in korte woorden: 60 Die stenen die te schaakspel behoren Waren wel waarlijk Kostbaarder dan al Arthur’ s rijk. Dus zagen zij het allen die daar waren. [9] Meteen hief het op en is gegaan 65 Weer terug het kwam tevoren. Dus had die koning Artur toorn En sprak: ‘Bij mijn koningskroon Dit schaakspel leek me zo mooi! Merk op gij heren en ziet 70 Het nee kwam hier zonder redenen niet. Die op wil staan onverwijld Dit schaakspel halen en achterna gaan Ende leveren het me in mijn hand Ik wil hem geven al mijn land 75 En mijn kroon na mijn leven Wil ik dat het zijn eigendom blijft.’ Van alle heren die daar waren Zo nee durfde er een niet te gaan. Ze zaten allen en zwegen stil. 80 De koning zei: ‘Wie zo wil Doorgaan voor een goede ridder in mijn hof Hij zal me dat schaakspel halen Of we krijgen het nimmermeer Van deze dag af nu voortaan 85 Laten wij het ons aldus ontkomen.’ Noch zwegen ze allen die daar waren. Daar nee antwoordde nooit iemand een woord. Toen de koning dit bemerkte Sprak hij: ‘Bij mijn koningskroon 90 En bij de heer van de hemel En bij al die macht Die ik ooit van Gods wege uitoefende Nee wil me niemand het schaakspel halen Ik zeg het alles in korte bewoordingen 95 Ik zal er zelf achterna gaan. Ik wil niet langer afwachten Eer het me al te ver ontkomt. Ik ben diegene die het begeert Dat ik het terug halen zal 100 [10] Me belet ramp en ongeval Eer ik meer te Carlioen terugkeer Of ik blijf dood in dat verlangen. Ik zal er u eer mee doen: Ik zou met recht zijn uw heer 105 Nu zal ik uw aller knecht zijn.’ Daar Walewein die nu steeds In deugden is voorgetrokken Hij schaamde zich toen hij dit hoorde Dat er niemand was zodanig 110 Die de belofte durfde aan te gaan Van zijn heer de koning En hij ging naar voren met deze zaak En zei: ‘Koning Artur heer De woorden die ge heden eerder 115 Zei, dit heb ik wel begrepen: Die uw belofte wil aangaan Zal ge het houden zoals ge tevoren zei Die eed die ge hebt gezworen?’ De koning antwoordde meteen: 120 ‘Ja ik, zo mag me goed geschieden! Was er enige ridder binnen mijn hof Zo sterk of zo voortreffelijk Die het me leverde in mijn hand Ik wil hem geven al mijn land 125 En mijn kroon na mijn leven Wil ik dat het zijn eigendom blijft. Dus nee verander ik heden mijn woord.’ Toen de heer Walewein dit hoorde Zo liet hij zijn wapens bereiden 130 En wapende hem al zonder te talmen En zei: ‘Vind ik in enig land Ik zal het u geven in uw hand Zo helpt me God die u gebood Of ik blijf ondertussen dood! 135 Dat is zeker en gewis.’ Toen Walewein gewapend was [11] Bracht men hem Gringolet voor Die hij lief had en uitgekozen In zijn geest voor alle paarden 140 En hij sprong er op, die onvervaarde En zegende zich met de rechter hand. Toen nam verlof die held Aan koning en aan koningin En aan alle die er waren in 145 Met de koning in die zaal. Ze antwoordden allemaal: ‘Ga! God onze aller heer Houdt u ver van schande en van pijn En laat uw zaak ten besten komen!’ 150 Toen hij verlof had genomen Reed hij weg na dat gesprek En die daar bleven in de zaal Waren in hevige opwinding En zeiden: ‘Verging het met hem slecht 155 Bij God en met goede dagen Hij zou weinig reden hebben om te klagen Omdat hij die zaak ding durft aan te vangen Dat nee geen man durft te doen Nog nooit een christen hoorde vertellen 160 Dat ze ergens ooit gebeuren. Dus denkt hij wij zijn onverstandig.’ ‘Heer Walewein, ziet wat ge doet’ Sprak die koning tot zijn neef ‘En hoor de raad die ik u geef 165 - Een zot mag een wijze wel aanraden Van dat hem tot voordeel mag staan - Let steeds met zorg op u en uw paard Dat ge niet zo dichtbij gaat Het schaakspel zodat ge hebt toorn.’ [12] 170 De heer Walewein hij sloeg met sporen Gringolet zo spoedig mogelijk. En toen dat daar Keye zag - Nu mag ge horen Keye’s taal - Hij liep te venster van de zaal 175 En riep: ‘Heer Walewein, let op en versta: Had ge genomen een draad En had ge het aan het schaakspel gestrekt Dan kon ge nu hebben getrokken Dat het u niet nee was ontkomen.’ 180 Daar Walewein zei: ‘Wil ge ontberen Heer Keye, van uw slechte scherts Ik bad het u uitermate graag En laat me hebben mijn avontuur! Is het zoet of is het zuur 185 Komt het me te goede of te kwade Heer Keye, ik nee vraag u niet om raad.’ Dus reed hij met haast weg Onbevreesd als een leeuw. Daar Keye zei: ‘Sla met sporen 190 Heer Walewein, het bevindt zich daar voren Het schaakspel; het kan u niet ontkomen.’ De koning en die met hem waren Ze zeiden: ‘Heer Keye, als u het belieft Deze praatjes hebben we genoeg. 195 Waarom liet ge de ridder niet gaan Daar hem God mag beschermen? Ge was zelf niet van zo dapper Dat gij de belofte durfde aan te gaan Dat hij op zich heeft genomen.’ 200 Walewein reed weg en zij zijn gebleven Met zeer verschillende gesprekken Om Walewein binnen de zaal. De koning en de koningin Gingen boven te hoge trans 205 En keken Walewein achterna. [13] Daar was nog groot nog klein Ze liepen ten venster hier en daar En keken uit en namen waar Waarheen Walewein heen zou. 210 Hij reed met kracht en met geweld Als diegene die zuinig is op zijn krachten Achter het schaakspel dat voor hem uit gaat Soms hoog, soms laag Soms voort, soms terug 215 Soms ver, soms dichtbij. Voor waarheid zegt men mij. Dus zag het daar Walewein voor hem gaan En had het bijna met de hand gevangen Maar hij liet het na door diegene zijn taal 220 Die boven lagen in de zaal: Had hij gezien en daarna gevangen En het hem dan was ontsnapt Ze mochten ermee hun spot drijven. Hij liet het om geen andere reden na. 225 Dus reed hij weg in draf Daar Walewein, op een mooi veld. Toen kwam hij in een vallei. Toen stond de koning op en zei: ‘Heer Walewein, God moet u begeleiden! 230 Mijn ogen moeten hier van u scheiden Ze kunnen u niet langer zien.’ Hij keerde zich om en ging meteen En die heren allemaal Van het venster in de zaal En spraken allen algemeen: 235 ‘Heer Walewein, God van hemelrijk Hoed u van schande en van schade En van onbeschaafde daden En laat u behouden weerkeren 240 Met het schaakspel tot uw eer.’ Toen begonnen ze een ander gesprek. [14] En hij reed weg, die held Naar het schaakspel daar hij om uit was gekomen. Meteen heeft Walewein vernomen 245 Een berg voor hem staan: Het leek hem tot de hemel te gaan! Toen sprak hij daar hij het vindt: ‘Help God, Sint Maria’s kind Werwaarts mag ik eromheen gaan? 250 Ik zie geen weg, geen rechte of kromme Daar ik het schaakbord volgen kan. Tot nu toe heb ik nog nooit zo’ n droevige dag beleefd Als dat me nu zal ontkomen.’ Meteen werd Walewein gewaar 255 Plotseling waar de berg zich opende Daar het schaakspel in voer en hij mede. Die berg die werd snel gewoon Als Walewein daar binnen is: Dat gat dat tevoren was open 260 Werd nu snel dicht gesloten. En Walewein moest daar binnen blijven Alleen zijn verdriet uiten In een berg die donker is! Dat is zeker en gewis. 265 Hij hoorde daar creaturen nee geen: In de berg waren stenen Daar hij tegen mocht spreken! Bijna leek hem het hart te breken Dat hij het schaakspel had verloren. 270 De smart overweldigde hem Dat hij het zover heeft gezocht En in zo’ n zware ellende is gebracht. Dus was hij zeer te ongemak En peinsde menigerhande zaak. 275 Hij zei: ‘Al was die berg geopend En ik hieruit kon gaan Kwam ik zonder schaakspel te hof [15] Ik verspeel alle eer of roem. Ib ben bekend van zulke zaken. 280 Men zou scherts met me maken. Zo goed ken ik de heer Keye. Van hem zou me meest verdrieten. Het is me liever dat ik zou sterven En in deze berg dood gaan 285 Alzo ik vermoed dat ik zal Als God me niet helpt en gunstig lot!’ Die nacht gedoogde hij groot verdriet Van ‘s avonds dat de zon liet Haar schijnen tot ze weer opging. 290 Daar Walewein, de jongeling Hij viel in kniegebed bij die gelegenheid En zei: ‘God die door ons stierf En om ons koos de bittere dood Nu help me heer, uit deze nood! 295 Was ik ergens in een vlakte’ Sprak die ridder Walewein ‘Al stonden er honderd om mij En ze me allen wilden slaan Ik zette me tegen hen te verweer

300 Metten scilde ende metten spere!  Hier moetic sterven dor die noot  Sonder slach ende sonder stoot!  Dies bem ic tonghemake zere.’  Dus claghede Waleweyn, die here. 305 Hi seinde hem ende es up ghestaen  Ende ghinc te Gringoletten zaen  Ende stac den breidel an sinen arme  Ende riep wel dicken ‘Owi, wacharme!’  Omdat hi tscaecspel hadde verloren. 310 Die rouwe ghinc hem alles te voren.  Dat was tmeeste dat hem daert.  Doe nam hi zinen breidel ter vaert  Ende doolde in gonen berch allene [16] Hi ende Gringolet zijn wrene 315 So langhe dat hi sach van verren  Den dach ghelijc ere sterren.  Ende jeghen dat licht es hi comen  Ende hevet een serpents nest vernomen Daer ·iiij· jonghe in laghen ende sliepen 320 Die so groot waren dat si liepen  Der waert dat si wesen wilden.  Wat radi Waleweine, den milden  Te doene, na dat es comen?  Doch ne hevet hi niewer vernomen 325 Toude serpent: hi was ghevaren  Buten berghe hem ghenaren  Ende halen daer si bi souden leven  Sine jonghe, die waren bleven   Achter ende als dit Walewein sach 330 Ne weet hi wat hi best doen mach.  Maer hi haeste hem ende trac zijn zwaert  Ende tert hem bet an ter vaert  Ende slouch middel inden hoop.  Dat outste hadde den quaetsten coop 335 Want hi cloofdet mids ontwe.  Den andren dedi so wee  Dat het daer omme sterven moet.  Den derden slouch hi of enen voet.  Dat vierde sette hem ter were 340 Ende hadde te Waleweine grote ghere.  Het ontspranc met groten vake:  Het was ghewect met onghemake.  Het was zere fel, al waest cleyne  Ende scoot upten here Waleweine 345 Bede met claeuwen ende met tanden.  Deer Walewein weerde hem metten handen Ende metten zwaerde ende metten scilde  Weerde hem Walewein, die milde  Dapperlike metter vaert [17] 350Als die gone die begaert  Tserpent te dodene ende hine can.  Het was gheleghen in enen dan  Daer noit wijf no man was comen.  Tserpent hevet zinen staert ghenomen 355 Ende slouch Waleweine so harde  Dat hi neder viel up die aerde  Al waest hem te doene leet.  Doe scoot hi up ende nam ghereet  Tserpent vaste met beden handen 360 Boven ende beneden biden tanden  Ende scuerde hem zinen bec so wide  Dat hem thovet hinc in twier side.  Doe haesti hem ende vinc ten zwaerde   Deer Walewein, die onvervaerde. 365 Maer tander serpent, dat hadde verloren   Sinen voet: het hevet vercoren   Gringoletten, seer Waleweins paert  Ende maecte hem vaste darewaert.  Mettien heift Gringolet vernomen 370 Waer tserpent es totem comen  Ende hevet sinen voet verheven Ende den serpente enen ghegheven   Wel te pointe jeghen tbeste been  Dat hem vlooch mortelinghe ontween. 375 Doe moest vallen up die aerde  Ende Walewein quam metten zwaerde  Ende nam hem tleven haestelike.  Doe danctijs Gode van hemelrike  Dat hi hem aldus es ontgaen. 380 Te Gringolette quam hi zaen  Ende sette hem in zijn ghereide  Ende reet wech al zonder beide  Daer waert dat hi den dach sach baren.  Nu moetene Onse Vrouwe bewaren! 385 Aldus reet hi den berch dore [18] Tote hi quam vor ene score  Daer die berch ghescoort es.   Toude serpent was wel gheles  Daer te vaerne uut ende in 390 Want het haelder zijn ghewin  Daert altoos bi moeste leven  Ende sine jonghe die waren bleven  Achter hem doe hetse liet.  Ende alst Walewein comen siet 395 Sone was hijs bore blide  Ende trac hem an ene side  Dat hetne niet ne mochte sien.  Hi ghereedde hem ende vinc mettien  Bede ten scilde ende ten spere 400 Ende hi reedde hem vaste ter were:  Hi greep den scacht met beden handen Ende ghinc vor die scuere standen Ende keerde den ort ter scuere waert.  Ende gont serpent dat quam ter vaert 405 Ende waende liden sonder were,  Ende Walewein gheraket metten spere  So wel dat hijt stac al dore  Dat het viel neder in die score  Tserpent, ende began hem recken. 410 Walewein waende ute trecken  Den scacht ende hi was mids ontwe!  Dat trensoen dede den serpente wee  Dat hem tvier ter kele uut scoot:  Doe waende Walewein wel wesen doot 415 Vander hitte vanden viere.  Hi ghinc an sine side sciere   Ende liet die grote blaexeme liden  Die daer vlooch in allen siden  Enten serpente uter kele scoot 420 Om die anxene vander doot.  Ware hem zijn staert niet buten bleven [19] Het adde Walewein ghenomen tleven:  Hi hevet brocht in zulker noot.  Gont serpent slouch slaghe groot 425 Metten sterte jeghen die stene  Dat si vielen groot ende cleine   In beden siden vander scuere.  Daer mochten drie rudders riden duere  Duer tgat dat serpent hadde ghemaect. 430 Hadt Waleweine also gheraect  Ic wane hi waerre doot bleven  Al haddi ·xx· manne leven.  Deer Walewein stont ende louch  Ende seide: ‘Dits wel mijn ghevoech 435 Tserpent heift mi die porte ondaen!  Nu mach ic uten berghe gaen  Ende henen riden daer ic wille.’  Tserpent ne lach niet langhe stille:  Dat trensoen dede hem onsochte 440 Het stont up so het eerst mochte  Ende scoot upten here Waleweyne.  Tserpent was groot ende hi was cleyne!  Het quam bernende als een vier:  Hen sach nieman so lelijc dier! 445 Alst Walewein sach, wart hi vervaert  Ende hi vergat zijn goede zweert  Want hem uter hant ontgleet.  Dat was hem sident herde leet:  Hine wiste noyt hoe hijt verloos. 450 Tserpent Waleweyne vercoos  Om te deerne so het meest mach:  Het gaf hem herde menighen slach  Metten staerte al tenden een  Wel ·xx· waerven eer het ghefeen: 455 Het was up hem verbolghen zere!  Mettien naemt Waleweine, den here  In sinen staert ende soudene draghen [20] Sinen jonghen ende latene cnaghen:   Up dat so liet hettene leven. 460 Maer God hevet hem tgheluc ghegheven Dat hise te voren slouch alle doot.  Walewein was in groter noot:  Haddi vor tserpent ghestaen  Also hi bachten hevet ghedaen 465 Hi ware verbernt altemale  Sonder enighe wedertale.  Gringolet dat ne conste gheduren  Binnen den mure: het liep ter scuren  Ute ende ghinc an ene side. 470 Dies was Walewein onblide!  Hi bleef allene ende onberaden  Hem ne stont niemen te staden;  Hi seide: ‘Die duvel hout mi ghevaen  So vaste, in can hem niet ontgaen; 475 Ende metten staerte so ghebonden  Mochtic belyen mine sonden  So waric blide vor mine doot.  Die selve God die mi gheboot  Hi moet mi helpen ende beraden 480 Ende staen mire zielen te staden  Want mijn leven es ghedaen.’ Tserpent ne lette niet sonder waen  Ende vlooch danen metter vaert  Ende drouch Walewein in zinen staert 485 Voortwaert in enen nauwen pat.  Walewein was vander pinen mat  Die hem tserpent hadde ghedaen.  Mettien so bleeft ghevaen Tenen ghate; het ne mochte niet duere: 490 Het was te nauwe buten muere.  Nochtanne waester dicke dor comen  Maer trensoen hevet hem benomen  Dat hem bleef stekende in de zide. [21] Doeet Walewein sach, was hi blide. 495 Hi seide: ‘God here dor uwe doghet  Also waerlike als ghi wel moghet  So moeti mi here heden Jeghen dit felle serpent bevreden  Dat mi desen anxt hevet ghedaen.’ 500 Dus moeste Waleweyn ghinder staen.  Si waren ghevaen onder hem beden So vaste, sine mochten niet sceden  No weder achter gaen no vort.  Walewein mochte cume een wort 505 Spreken: hi was so zere ghebonden  Met tserpents staerte tien stonden.  Het heveten brocht in groter noot  Ende gaf hem herde menighen stoot  Metten staerte jeghen die stene 510 Bi wilen groot, bi wilen clene  Ende heveten in enen pit ghesteken  Dat hi cume mochte spreken  No gheen let verbrawen.  Tserpent scuerde metten clauwen 515 Walewijns wapine te dien stonden.   Ooc es hi in zinen staert ghewonden Ende so vaste daer in ghevaen  Cume sal hi meer ontgaen  Vander pine daer hi in es 520 Deer Walewein, sijt seker des.  Hi verloste sine ene hant  Doe taste hi om zinen brant  An zine side: hi was verloren!  No weder sider no daer voren 525 Ne quam Walewein in zulker noot.  Nu alreerst waendi bliven doot.  Doe tasti voort an sine side  Ene misericorde: dies was hi blide!  Hi dankets Gode; hi hads te doen [22] 520 Doe tracse uut Walewein, die coene  Ende stac na tserpent harentare.  Hi dede hem harde clene dare  Ende het ne mochte hem niet versluten.  Hadt zijn hovet ghehadt buten 535 Het ware hem tonneren vergaen  Dat hijt soude steken of slaen.   Bedi hevet Walewein te doene   Wel der helpen vanden trensoene  Dat serpent dus ghevaen hevet. 540 Walewein, die met pinen levet  - Hine mochte waer met ere hant -  Die misericorde nam die wigant  Daer hi tserpent mede stac   Sodat hem zijn herte brac 545 Ter navelen no min no mee.  Tserpent creesch lude: hem was wee   Omme die anxene vander doot.  Noch was Waleweins anxene groot:  Hi lach onder tserpents voet. 550 Uter wonde quam ghelopen tbloet  Up hem heter dan een vier.  Walewein sprac: ‘Dit nes gheen dier;  Het es die duvel uter hellen  Die hier comt ende wille mi quellen 555 Ende hevet mi desen anxt ghedaen!  Ende noch ne can ics niet ontgaen  Al eest gherovet vanden live.  Ende al waric sterker dan si vive  Sone mochtic mi niet beraden 560 Ic ne moet sieden ende braden  - Die duvel hevet mi so ghebonden -  Int bloet dat comt uut deser wonden.  Het dinct mi heter dan een vier!’  Aldus lach Walewein onder dat dier 565 Inden pit, onder tserpents bloet [23] Dat hem ten scoudren over woet.  Dus dede hem tserpent groten pant.  Deer Walewein trac uut metter hant  Die misericorde metter vaert 570 Ende hieu up tserpents staert  Tote hine altemale ontknochte  Ende hem zelven uter pinen brochte  Die hem tserpent hadde ghedaen.  Maer God danc hi es ontgaen! 575 Ende hi dankets blidelike  Gode van hoghen rike.  Doe was hi blide, doe hi dat sach  Dat tserpent also doot lach  Dat hem die anxene hadde ghedaen 580 Ende hi hem aldus es ontgaen.  Hi seide: ‘Ic ne wille niet sorghen  Dattu heden ofte morghen  Enen andren sult doen verdriet.  Ic hope, dat ne ghevalt di niet. 585 Ic sal di eer die voete of slaen.’   Hi haeste ende als hijt hadde ghedaen  Sprac hi: ‘Ic hope an onsen here  Dune dwinghes mensche nemmermere  Alstu hier vormaels heves ghedaen. 590 Het ne mochte niet vordi ghestaen  Mijn goede halsberch vander aventuren  Hine mochte niet vordi gheduren:  Dune hebstene ghescort ende ondect  Al mijn lijf ende dorpect. 595 Ende duer die scoren hebbic vonden In minen live diepe wonden  Alomme [ende] omme in mine zide.   Walewein was drouve ende blide:  Dat hi tserpent hadde doot

300 Met het schild en met de speer! Hier moet ik sterven door die nood Zonder slag of stoot! Dus ben ik zeer te te neer geslagen.’ Aldus klaagde Walewein, die heer. 305 Hij zegende zich en is opgestaan En ging tot Gringolet gelijk En stak de teugels aan zijn arm En riep wel vaak ‘O wee, wee mij’ Omdat hij het schaakspel had verloren. 310 Die smart overweldigde hem geheel. Dat was het ergste dat hem kwelt. Toen nam hij zijn snel teugels En doolde in die berg alleen [16] Hij en Gringolet zijn paard 315 Zo lang dat hij zag van verre De dag gelijk een ster. En naar dat licht is hij gekomen En heeft een serpenten nest vernomen Daar 4 jongen in lagen en sliepen 320 Die zo groot waren dat ze liepen Derwaarts waar dat ze wezen wilden. Wat raad je aan Walewein, de edelmoedige Te doen, na dat het is gekomen? Toch nee heeft hij nergens vernomen 325 Het oude serpent: hij was gegaan Buiten de berg om voedsel te zoeken En halen daar ze van zouden leven Zijn jongen die waren gebleven Achter en toen dit Walewein zag 330 Niet weet hij wat hij het beste doen kan. Maar hij haastte hem en trok zijn zwaard En liep snel op hen toe ter vaart En sloeg midden in de hoop. De oudste was er het slechtste aan toe 335 Want hij kloofde het middendoor stuk. De andere deed hij zo’ n pijn Dat het daarom sterven moet. De derde sloeg hij af een voet. Dat vierde zette zich te verweer 340 En had tot Walewein grote begeerte. Het ontsprong uit een grote slaap Het was gewekt op pijnlijke wijze. Het was zeer woest, al was het klein En schoot op de heer Walewein 345 Beide met klauwen en met tanden. Daar Walewein hem verweerde met de handen En met het zwaard en met het schild Weerde hem Walewein, die edelmoedige Snel met een vaart 350 Als diegene die begeert Het serpent te doden maar hij het niet kan. Het was gelegen in een kuil Daar nooit wijf nog man was gekomen. Het serpent heeft zijn staart genomen 355 En sloeg Walewein zo hard Zodat hij neer viel op de aarde Al was het hem te doen leed. Toen schoot hij op en nam onverwijld Het serpent vast met beide handen 360 Boven en beneden bij de tanden En scheurde hem zijn bek zo wijd open Dat hem hoofd hing aan twee kanten. Toen haastte hij hem en greep het zwaard Daar Walewein, die onvervaarde. 365 Maar het andere serpent, dat had verloren Zijn voet: het heeft gekozen Gringolet, heer Walewein’ s paard En ging snel derwaarts. Meteen heeft Gringolet vernomen 370 Waar het serpent tot hem is gekomen En heeft zijn poot verheven En het serpent er een gegeven Juist raak tegen het beste been Dat het vloog in gruizelementen stuk. 375 Toen moest het vallen op de aarde En Walewein kwam met het zwaard En nam hem snel het leven. Toen bedankte hij het God van hemelrijk Dat hij hen aldus is ontkomen. 380 Tot Gringolet kwam hij gelijk En zette zich in zijn zadel En reed weg al zonder te wachten Derwaarts dat hij de dag zag oplichten. Nu mag hem Onze Vrouwe bewaren! 385 Aldus reed hij de berg door [18] Tot hij kwam voor een scheur Daar die berg gescheurd is. Het oude serpent was wel gewoon Daar te gaan in en uit 390 Want het haalde er zijn buit Daar het altijd van moest leven En zijn jongen die waren gebleven Achter hem toen het ze verliet. En toen het Walewein komen ziet 395 Zo was het zeer vertoornd En begaf zich naar een zijde Dat het nee niet nee kon zien. Hij bereidde hem en ving meteen Beide te schild en te speer 400 En hij bereidde zich goed te verweer: Hij greep de schacht met beide handen En ging voor die spleet staan En keerde de punt ter spleet waart. En ginds serpent dat kwam met een gang 405 En waande erdoor te gaan zonder verweer, En Walewein raakte het met een speer Zo goed dat hij het geheel doorstak Dat het viel neer in die scheur Het serpent, en begon zich uit te strekken. 410 Walewein waande uit te trekken De schacht maar hij was midden in twee! Dat stuk van de speer deed het serpent pijn Zodat hem het vuur uit de keel schoot: Toen waande Walewein wel te wezen dood 415 Van de hitte van het vuur. Hij ging snel naar een kant En liet de grote vuurstraal gaan Die daar vloog aan alle kanten En het serpent uit de keel schoot 420 Om die benauwdheid van de dood. Was hem zijn staart niet buiten gebleven [19] Het had Walewein genomen het leven: Hij heeft hem gebracht in zulke nood. Ginds serpent sloeg grote slagen 425 Met de staart tegen de stenen Dat ze vielen groot en klein Aan beiden zijden van de scheur. Daar mochten drie ridders door rijden Door het gat dat het serpent had gemaakt. 430 Had het Walewein alzo geraakt Ik denk hij was dood gebleven Al had hij 10 mannen levens. Daar Walewein stond en lachte En zei: ‘Dit is wel mijn wens 435 Het serpent heeft me de poort geopend! Nu mag ik uit de berg gaan En heen rijden daar ik wil.’ Het serpent nee lag niet lang stil: Dat stuk van de speer deed hem pijn 440 Het stond op zo gauw mogelijk En schoot op de heer Walewein. Het serpent was groot en hij was klein! Het kwam brandende als een vuur: Er nee zag niemand zo’ n lelijk dier! 445 Toen het Walewein zag, werd hij bang En hij vergat zijn goede zwaard Want het hem uit de hand gleed. Dat was hem naderhand erg leed; Hij wist nooit hoe hij het verloor. 450 Het serpent Walewein verkoos Om te deren zo ze het beste kan: Het gaf hem zeer menige slagen Met de staart al maar door Wel 20 maal eer het stopte: 455 Ze was zeer op hem verbolgen! Meteen nam het Walewein, de heer In zijn staart en zou hem dragen [20] Zijn jongen en laten hen knagen: Opdat zo liet hij het leven. 460 Maar God heeft hem het geluk gegeven Dat hij ze tevoren alle dood sloeg. Walewein was in grote nood: Had hij voor het serpent gestaan Alzo hij later heeft gedaan 465 Hij was helemaal verbrand Zonder enige tegenspraak. Gringolet kon dat niet verduren Binnen de muur: het liep de schuur Uit en liep aan een kant. 470 Dus was Walewein niet blij! Hij bleef alleen en aan zichzelf overgelaten Hem nee stond niemand bij; Hij zei: ‘De duivel houdt me gevangen Zo vast, ik kan het niet ontgaan; 475 En met de staart zo gebonden Mocht ik belijden mijn zonden Dan was ik blijde voor mijn dood. Dezelfde God die me gebood Hij moet me helpen en beraden 480 En mijn ziel bijstaan Want mijn leven is gedaan.’ Het serpent nee belette zeker niet En vloog vandaar met een vaart En droeg Walewein in zijn staart 485 Voorwaarts in een nauw pad. Walewein was van de pijn uitgeput Die hem het serpent had gedaan. Meteen zo bleef het gevangen Bij een gat; het nee mocht er niet door: 490 Het was te nauw bij de muur Nochtans was het er vaak door gekomen Maar een stuk van de speer heeft hem belet Dat het bleef steken in de zijde. [21] Toen Walewein het zag, was hij blijde. 495 Hij zei: ‘God heer door uw genade Alzo zeker als ge wel kan Zo moet ge mij heer heden Van dit felle serpent bevrijden Dat me deze angst heeft gedaan.’ 500 Dus moest Walewein ginder staan. Ze waren gevangen onderling Zo vast, ze mochten niet scheiden Nog meer naar achter gaan nog voort. Walewein mocht nauwelijks een woord 505 Spreken: hij was zo zeer gebonden Met de serpenten staart op dat ogenblik. Het heeft hem gebracht in grote nood En gaf hem erg menige stoot Met de staart tegen de stenen 510 Soms groot, soms klein En heeft hem in een put gestoken Zodat hij nauwelijks kon spreken Nog geen lid verroeren. Het serpent scheurde met de klauwen 515 Walewein’ s wapens in die tijd. Ook is hij in zijn staart gewonden En zo vast daarin gevangen Nauwelijks zal hij meer ontgaan Van de pijn daar hij in is 520 Daar Walewein, wat zeker is. Hij verloste zijn ene hand Toen taste hij om zijn zwaard Aan zijn zijde: het was verloren! Nog weer naderhand nog daarvoor 525 Nee kwam Walewein in zulke nood. Nu allereerst verwachtte hij dood te blijven. Toen tastte hij voort aan zijn zijde Een dolk: dus was hij blijde! Hij bedankte God; hij had er reden voor. [22] 530 Toen trok het uit Walewein, die koene En stak naar het serpent hier en daar. Het deed hem erg weinig daar En het nee mocht hem niet baten. Had hij zijn hoofd gehad buiten 535 Het was hem tot schande vergaan Dat hij het zou steken of slaan. Daarom had Walewein er nu van Wel de hulp van een stuk van de speer Dat het serpent aldus gevangen heeft. 540 Walewein, die in hachelijk levensgevaar is - Hij nee mocht verweren met een hand - De dolk nam die held Daar hij het serpent mee stak Zodat hem zijn hart brak 545 Ter navel min of meer. Het serpent krijste luid: het was hem pijnlijk Vanwege de benauwdheid van de dood. Noch was Walewein’ s benauwdheid groot: Hij lag onder de serpenten voet. 550 Uit de wond kwam gelopen het bloed Op hem heter dan een vuur.