Chronyk van de stad Medenblik.

Dirk Burger van Schoorl, 1728.

Uit; https://www.regionaalarchiefalkmaar.nl/images/Documenten/Artikelen/transcripties/kronieken/kron

Bibliotheek: 52 E 15. Transcriptie: transcriptiewerkgroep Regionaal Archief Alkmaar, 2013.

Bewerkt door Nico Koomen.

C H R O N YK

Van de STAD

M E D E N B L I K,

Waar in van deszelfs eerste begin, opkomst, en florizante staat uytvoerig wert gehandelt, midsgaders van het Castelynschap, en wat groote Heeren het zelve hebben bedient. Beneffens Ook een nette Beschryving van de verwonderlyke hoogte en swaarte van der selver Wierdyken. Als ook Een nette Beschryving van veele aanmerkenswaardige geschiedenissen, in Noorthollant voorgevallen Mitsgaders Ook een korte Beschryving van alle de Eylanden, onder dit Noorder-quartier sorterende. Deze Druk vermeerdert met een Staat van Huysen en Morgentale van Zuyd-holland, sodanig desclve by redres generaal bevonden zyn. en wat deselve jaarlyks in de Verpondingen Contribueren, alles yder Stadt met zyn ressort van DORPEN en POLDERS, MEEREN, &c. gesepareert, Mitsgaders met veel andere aanmerkenswaardige zaaken. DOOR DIRK BURGER van SCHOOREL. Tot HOORN,

Waarin van zijn eerste begin, opkomst, en florissante staat uitvoerig wordt gehandeld, mitsgaders van het Kasteleinschap (1), en wat grote heren het hebben bediend. Daarnaast; Ook een nette beschrijving van de verwonderlijke hoogte en zwaarte van dezelfde wierdijken. Als ook; Een nette beschrijving van vele opmerkelijk geschiedenissen, in Noord-Holland voorgevallen. Mitsgaders. Ook een korte beschrijving van alle eilanden die onder dit Noorderkwartier vallen. Deze druk is vermeerderd met een staat van huizen en morgentale (2) van Zuid-Holland, zodanig als die bij algemene reden bevonden zijn en wat die jaarlijks in de verpondingen contribueren, alles elke stad met zijn resort van DORPEN en POLDERS, MEREN, &c. gescheiden. Mitsgaders met veel andere opmerkelijk zaken. DOOR DIRK BURGER van SCHOORL. Te HOORN.

(1) Plaatsvervanger van de kasteelheer. Zie Casteleyn; kastelein.

(2) Van Morgen + getal= oppervlakte; morgen een oppervlaktemaat, iets kleiner dan een hectare, per plaats verschillend, als een Rijnlandse roede gebruikt werd die ruim 14 vierkante meter groot was dan gingen er 600 roedes in een morgen. Nu gaan er 700 Rijnlandse roeden in een ha.

Indien men met grote roedes werkte van 32 of 33 vierkante meter gingen er 300 roedes in een morgen. Die grootte is me onbekend, waarschijnlijk Rijnlandse roeden zoals die nog tot rond 1980 gebruikt werden.

Gedrukt by JACOB DUYN, Boekdrukker en Boekverkooper, op 't Oude Noort, by de Nieuwe-steeg. MDCCXXVIII.

Gedrukt bij JACOB DUYN, boekdrukker en boekverkoper, op de Oude (Grote) Noord bij de Nieuwesteeg. 1728.

VOOR-REDEN. INdien de Liefhebbers der Oudheden, t’ allen tyden de gedenkwaardige zaken wel eer gebeurt, niet in geheugenisse hadden gehouden, maar in den vloed der vergetelheid alles hadden laten te gronde gaan, hoe zoude wy, hare nakomelingen, kennisse kunnen hebben van dat geene, ’t welk voor ’t beryk van onse korte leeftyd is gebeurt. Niet onaardigh geschiet de beschryving van de Vader der Roomsche Welsprekentheit Cicero genaamt, Nuncia Vetustatis & Vita Memoriӕ, dat is: Een Verkondigster van de Oudheyd, en het leven van de geheugenisse. Vermits dezelve zyn de oude dingen, die anders voor eeuwig onder de assche van vergetelheid hadden moeten bedolven blyven, vernieuwt en aan ons vertegenwoordigt, en even daar door voetsel geeft aan onse swakke geheugenis, die anders zoud konken levendig blyven; trouwens ’t is onmogelyk alle gedenkwaaadige geschiedenisse in den Schatkisl der gedagten te kunnen bewaren, ten ware de stomme Veders hier te hulpe quame: ’t was daarom dat de Keyzer Claudius Tacitus, de aantekeningen der Romeynsche geschiedenissen van C. Tacitus, alle jaren tien dubbeldt liet uytschryven, op dat dezelve niet vermist, ende de doorlugtige daden der Romeynen, te gelyk met de opkomst en voortgang van dat Roemrugtig Ryk niet in vergetenisse gebragt zouden worden. Dat dit ook der persen gewoonte was, kan blyken uit die Rolle, die in des Konings Bewaarkamer gevonden wierd, wiens geschrift was Gedagtenisse, Ezra, 6: 1, 2. En ’t was wenschelyk, dat de oude Nederlanders dit ook hadde behertigt, dan zoude veele zaken aan ons bekent zyn; waar na nu altyd te vergeefts zal gezogt werden. Dit is ook de reden waarde Leser die my aan gelokt heeft, om eenige gedenkwaardige zaken en Oudheden van myn Vaderland te onderzoeken, en ook om dezelve aan myns gelyke, te weten Liefhebbers der Vaderlands en der Oudheden mede te deelen, op een korte en beknopte wyze. Niet zoo zeer om dit geschrift voor een geheele Geschiet-schryving te doen doorgaan, als wel om andere van geslepener vernuft en beeter gelegentheydt voorzien als ik, op te wekken, en aanleydinge te geven tot volmaking van zoo noodigh een Werk; ’t zal my genoegh zyn, indien maar eenige nuttigheydt door myn moeyte aan de weetgierige is toegebraght. Gelieft dan waarde Lezer, dees by een gestelde bladeren tot een Gedagtenisse door te leezen, en aan te nemen, met zoodaanigen hert en genegentheit, als het aan UE. wordt opgedragen, en ik sal altyt toonen, dat ik ben en wesen sal, voor ieder ten dienste voor ’t welvaren des Vaderlands, UE, Virent en Dienaar. D. Burger.

VOORREDEN. Indien de liefhebbers der oudheden te alle tijden de gedenkwaardige zaken die weleer gebeurd zijn niet in geheugenis hadden gehouden, maar in de vloed der vergetelheid alles hadden laten te gronde gaan, hoe zouden wij, hun nakomelingen, kennis kunnen hebben van datgene wat voor het bereiken van onze korte leeftijd is gebeurd. Niet onaardig geschiedt de beschrijving van de vader der Roomse welsprekendheid Cicero genaamd; Nuncia Vetustatis & Vita Memoriӕ, dat is: ‘Een verkondigster van de oudheid en het leven van de geheugenis. Omdat dit de oude dingen zijn die anders voor eeuwig onder de as van vergetelheid bedolven hadden moeten blijven, vernieuwt en aan ons vertegenwoordigt en even daardoor voedsel geeft aan onze zwakke geheugenis die anders levendig zou kunnen blijven. Trouwens het is onmogelijk alle gedenkwaardige geschiedenissen in de schatkist der gedachten te kunnen bewaren, tenzij de stomme schrijfveren hier te hulp kwamen: het was daarom dat de keizer Claudius Tacitus, de aantekeningen der Romeinse geschiedenissen van C. Tacitus, alle jaren tien dubbel liet uitschrijven opdat die niet vermist en de doorluchtige daden der Romeinen tegelijk met de opkomst en voortgang van dat roemruchtig rijk niet in vergetelheid gebracht zouden worden. Dat dit ook de Perzen gewoon was kan blijken uit de rol die in de konings bewaarkamer gevonden werd wiens geschrift gedachtenis was, Ezra, 6: 1, 2. En het was wenselijk dat de oude Nederlanders dit ook hadden behartigt, dan zouden vele zaken aan ons bekend zijn waar naar nu altijd tevergeefs gezocht zal worden. Dit is ook de reden, waarde lezer, die me aangelokt heeft om enige gedenkwaardige zaken en oudheden van mijn vaderland te onderzoeken en ook om die aan mijn gelijke, te weten liefhebbers der vaderland en de oudheden, mede te delen op een korte en beknopte wijze. Niet zo zeer om dit geschrift voor een gehele geschiedbeschrijving te laten doorgaan als wel om anderen van geslepener vernuft en betere gelegenheid te voorzien dan ik op te wekken en aanleiding te geven tot vervolmaking van zo’n nodig werk. Het zal me genoeg zijn indien maar enige nuttigheid door mijn moeite aan de weetgierige is toegebracht. Gelief dan, waarde lezer, deze bijeen gestelde bladeren tot een gedachtenis door te lezen en aan te nemen met zodanig hart en genegenheid als het aan u edele wordt opgedragen en ik zal altijd tonen dat ik ben en wezen zal voor iedereen ten diensten voor het welvaren van het vaderland, uw edele vriend en dienaar. D. Burger.

AAN Den LEEZER. O Burgers! wilt dit Boek, van Burger wel doorlezen, Waar door d’ Aloude tyd op nieuw weer is verrezen, Door zyne vlugge pen: en dit doorwrogte werk, Veragt de zulke niet, wiens naam vliegt boven ’t swerk, ’t Is dienstig voor de jeugt, en nuttig voor de oude, Te denken hoe wel eer, den Albestierder bouwde, En weder stiet om ver, gelyk hier wordt getoont, Gebruykt dit tot u nut, zo is de man geloont, Hy doelt niet op u gelt, ook waght hy geen geschenken, ’t Is om ons Vaderlands Aloudheid te gedenken, Bedolven onder ’t puyn, van ’t water overstroomt, Zoo de Opper Albestier de Zee niet had betoomt, Daar Steden zyn geweest, en Dorpen vol Gebouwen, Daar kan men nu een Vloed, van ziltig nat beschouwen, Daar eertyds Weyland was, daar spruyt nu nuttig Wier, En dus bewaart men nu, ons Lant door Godts bestier. J. P. EGGES.

Aan de lezer. O Burgers! wil dit boek, van Burger goed doorlezen, Waardoor de aloude tijd opnieuw weer is verrezen, Door zijn vlugge pen en dit doorwrochte werk, Veracht die niet, wiens naam vliegt boven het zwerk, Het is dienstig voor de jeugd en nuttig voor de oude, Te bedenken hoe weleer de Albestuurder bouwde, En weer omver stootte gelijk hier wordt getoond, Gebruik dit tot uw nut zo is de man beloond, Hij doelt niet op uw geld, ook verwacht hij geen geschenken, ’t Is om ons vaderlands al oudheid te gedenken, Bedolven onder het puin, van het water overstroomt, Zo de opper Albestuurder de zee niet had getoomd, Daar steden zijn geweest en dorpen vol gebouwen, Daar kan men nu een vloed van ziltig nat aanschouwen, Daar eertijds weiland was daar spruit nu nuttig wier, En dus bewaart men nu ons land door Gods bestuur. J. P. EGGES.

ACROSTICON. MAakt Medenblik zo slegt niet of EY: denkt zy is u oudste Zuster, DAalt zy door Gods bestier in ’t stof EManuel haar Heylands Ruster, NOg even wel tot haaren troost, BId die voor haar om zyn genaden, LEyd zy ’t is niet om dat zy ’t snoost, IN zonden is of booze daden, CAstyd God haar ’t is tot haar nut, KEnt gy u selfs, u staat die schut. J. P. EGGES

ACROSTICHON. (3) Maak Medemblik niet zo vlak af Ei, gedenk ze is uw oudste zuster, Daalt zij door Gods bestuur in het stof Emanuel haar Heilands zuster, Nog evenwel tot haar troost, Bid die voor haar om zijn genaden, Leid zij het is niet omdat zij het snoodst, In zonden is of boze daden, Kastijd God haar het is tot haar nut, Kent ge uw zelf, u staat de behoeding. J. P. EGGES.

(3) Acrostichon is een gedicht, waarvan de beginletters van elk couplet of elke versregel een of ander woord geven, bijv. bij het Wilhelmus-lied verkrijgt men, als men de eerste letter van elk couplet neemt: Willem van Nassau.

MEDENBLIK SPREEKT. IK blonk gelyk een Zon, in ’t Oosten opgeresen, Eer dat daar eenig Stad, in ’t Wester-Vriesland was. Mijn Koninglyke Troon, wierd wyd en veer geprezen, Maar door mijn Vyands list, geraakt ik vaak in d’ asch, Ik hebbe zuur en zoet, veel heil en straf geleden, Door Godes al-bestier, die alle dingen schikt: Zyn hand die drukt mijn swaar, door bitse tegenheden, Waar door myn gulden paal, schier t’eenemaalverblikt. O Zusters die zeer lang, na mij nog zyt gebooren, Veragt mijn oudheid niet, u dreigt een sware val, Ik voel veel tegenheid als blyken van Gods Tooren, Maar immers weet gy niet, wat u gebeuren zal. JAN PIETERSZ. EGGES.

MEDEMBLIK SPREEKT. Ik blonk gelijk een zon, in het Oosten opgerezen, Eer dat daar enige stad in het West-Friesland was. Mijn koninklijke troon werd wijd en ver geprezen, Maar door mijn vijand’ s list geraakte ik vaak in de as, Ik heb zuur en zoet, veel heil en straf geleden, Door Gods Albestuur die alle dingen beschikt: Zijn hand die drukt mij zwaar door bitse tegenheden, Waar door mijn gouden paal snel te ene maal opblinkt. O zusters die zeer lang na mij nog bent geboren, Veracht mijn oudheid niet, u dreigt een zware val, Ik voel veel tegenheid als blijk van Gods toorn, Maar immer weet gij niet wat u gebeuren zal. JAN PIETERSZ. EGGES.

ACROSTICON. MYn glans blonk als een Zon, in ’t Oosten opgerezen, EEr dat ’er eenig Stad, in ’t Wester- Vriesland was; DE Koninglyke Troon, wierd in my staag geprezen, EN bragt my door de nyd, der Vriezen in de as: NU dan nabuurig Volk, ziet wat ik heb geleden, Beschouwt het wys bestier, van God die ’t alles schikt, LAgt niet om myn verderf, of om myn tegenheden, IN voorspoed was ik eerst, nu is mijn goud verblikt, COmt met ons tot berouw, de Godheid is verbolgen, Krygt gy mee zonden straf, gy zult myn voet-stap volgen. PETRUS EGGES.

ACROSTICHON. (3) Mijn glans blonk als een zon in het Oosten opgerezen, Eer dat er enige stad in het West-Friesland was; De koninklijke troon werd in mij gestaag geprezen, En bracht me door de nijd de Friezen in de as: Nu dan naburig volk ziet wat ik heb geleden, Beschouw het wijs bestuur van God die het alles beschikt, Lach het niet om mijn verderf of om mijn tegenspoed, In voorspoed was ik eerst, nu is mijn goud vergaan, Kom met ons tot berouw, de Godheid is verbolgen, Krijgt gij mee zonden straf, ge zal mijn voetstap volgen. PETRUS EGGES.

[1] Chronyk Van MEDENBLIK. Kroniek van Medemblik.

MEDENBLIK, IS, volgens ’t schryven der Aloude Historien, geboud in den jare na de Geboorte Christi 334. (zoo Winsemius getuigt) door Diderich een Zoone Radbodi, een Kints Kint van Asconii, den eersten Hertog van Vriesland, welke in het Zuit-west 4. a 5. mylen van Stavoren heeft begonnen te bouwen binnen korten tyd, aldaar Fondamenten leggende van een Stad, welk namaals door toekomste veel’er Vreemdelingen en Inwoonders van Vriesland bewoond, en genaamd na dat water Medemelacha, aan het welke het gelegen was Daar na is het Medem-lek genaamd. De boven verhaalde Dirk ofte Diderik heeft het Slot of ’t Casteel geboud, ’t welk ten deele om zyn voortreffelykheids wille namaals de Hooft Stad van West-Vriesland geworden is. West-Vriesland op den binnen Zee, dewelke by de Schryvers van de tyden der Romynsche Heerschappye; Plinius Natur Histori Lib. 4. Cap. 15. Pompon Mela: Lib. 3. Cap.2. flevo ofte flevum [2] in ’t geheel ende by de volgende ontrent den jare 800. Codex legum antiquarum tit lex Frisiorum vita Ludgeri Cap. 13. Fli ende ook Fleha, dog daar ter plaatze in ’t bezonder, Willebaldus & Othlonus in vita Sti. Bonifaci hic. Cap. 19. ille Cap. 11. vs. 12. Almera ofte Almeri, ende by die van onze tyden in ’t gemeen de ZuiderZee word genaamd, Almera: wert gedacht ontrent den jare 755. ende ontrent den jare 850. by dudo Sti. quintini Decanus ende Wilhelmus Gemmeticensis Scribo, ende zynde naast gelegen by de overblyfzelen van het Dorp Almeer-Dorp (te weten Medem-lek) de gedagtenisse van de oude naam nog huiden bewarende. Daar werd by veele nieuwe Schryvers gezeid dat Medemlek een zeer oude Stad is, en de ook in de zelve ’t Hof van den Frieschen Koning Radbodus zoude geweest hebben, doch de Geleerden in die dingen zyn tot op dezen dag van de waarheid noit voldaan, van dat gevoelen, en ook niet vergenoegt geweest met eenige bewyzen ende onvertwyfelde Schryvers van die tyden getrokken. Wel is waar dat in zeekere bezegelde brieven, te weten: Hantveste van Koning Otto, in den jare 985. gegeven, gewag word gemaakt van de Vloet Medemelacha. Gelyk mede in zeker oude Blaffaart (4) der goederen des Bisdom van Uytregt, (Wilhelm Heda in Odibaldo) van de Koninglyke Tiende in Medemelacha, dog daar uit kan met geen goet bescheid ’t voor verhaalde vast gemaakt werden. Ter zelver plaatze van de Koninglyke Tienden [3] in Aocastrop, dat is Oud-Dorp, ende in Holt-walde, dat is Hoogtwoude en andere plaatze, als ook daar en elders van de Tins der Koninglyke Tienden in Almere de Cog-schult werden genaamd, en vermaan gedaan wert zonder nogtans dat ter zelver oorzake van de voorschreven by iemand zulkx wert of gezeid kan werden, aangezien dan dat in ’t leven van de H. Wolfranus, ofte ook van andere onvervaltste Schryvers, die van de Koning Radbodus en zyn doen hebben geschreven, de Stad ofte naam Medenblik niet en wert genoemd. Zoo zullen wy in ’t kort alhier verhalen ’t gene met waarschynlyk bescheid, ende met zeeker en vast bewys, daar van gezeid kan werden; Johannes Gerbrandi â Leide Lib. I. Cap. 22. in zyn Latynsche Cronyk van Holland, d’welke ook van Jan Sever Zoon in ’t duits in de derde Divisie Cap. 31. dog met eenige meerder byvoegzelen gevolgt wert, zeid van een Koning Theodoricus gelezen te hebben, die tot Medenblik zoude hebben gewoond. Met deze woorden: Men leest dat Anno D.CCC. West-Vriesland bewoond is geweest. Eerste lyk van vyf Heeren, te weten van Koning Theodoricus, van wien Radboldus Koning van Vriesland namaals is afgekomen, ende hy woond in Medemlek, alwaar hy het Hof van zyne Woonstad eerst-maal heeft gestelt. De tweede is geweest Gerardus uit den Wolde, die zyn verblyf plaatze nam, eerstelyk in ’t Dorp Opdyk. De derde is geweest Rolandus van Wiernes, die in ’t Dorp Wydenes een Burg heeft beginnen te timmeren, waar door [4] hy heeft verzeekert het regt van zyne Regeringe. De vierde is geweest Kenne Zoon van Heiken van Benningbroek, dewelke in ’t voorzeide Dorp eerstmaal heeft beginnen te woonen. De vyfde is geweest Jonker Olboud, die genaamd wert den Godzaligen Adelboldus van Winkel, dewelke woonde in ’t Dorp Winkel voornoemd, welk verhaal uit een oud en geloofwaardige History-Schryver schynt getrokken te zyn. Als ’t niet te min van eenige ingelyfde byvoegzelen en glossen gezuivert is, als namentlyk dat in plaatze van Koning Theodoricus, Hertoog ofte Graaf Theodoricus, ende van Radbodus Koning van Vriesland, Radbodus alleen zonder ’t byvoegzel Koning van Vries-land herstelt werde, ende dat in de plaatze van, dat aldaar onvoorzigtelyk anno Domini drie- hondert is gelezen geweest, gelezen werde, Anno 800. den Cyfferletter D. voor 500. nemende, ende verstaan werde dat deeze vyf Heeren niet te gelyk, maar op byzondere tyden d’een na den anderen (als ’t door de Deensche verwoesting niet verhindert is geweest) vervolgens aldaar geregeert zoude hebben, de redenen van dit myn gevoelen zyn deze. Eerstelyk dat ontrent den jare ons Heeren 800. (Annalis de gestis Caroli magni versu Conscripti ad annum 793. & annales Eginhardi ad annos 782. en 791. en 793) Een Hartoog ofte Grave Theodoricus als Krygshooft ende Overste Leidsman der Vriezen, ende na Neve van Keizer Carel de Groot, meer dan eenmaal vermelt wert. De welke wel waarschynlyk [5] tot Medemlek (als zynde in die tyden na den loop van veel voudige Vriesche Historien ende Nedersaxische Oorlogen een zeekere en zeer bequame plaatze) zyn Hof geboud en gehouden zal hebben, ende vorders dat ontrent den jare 885. by Regino twee Vriesche Graven, als namentlyk Gerolfus ende Gardolphus, werden vermelt ende niet onwaarschynlyk is ’t dat Gardolfus ende de hier vooren Gerardus werd genoemd, een ende de zelfde Perzoon zal zyn geweest; alzoo deze Latynsche namen van een en de zelfde Perzoon zal zyn geweest. En ook deze Latynsche namen, van een en de zelfde Duitze naam gemaakt werden, ende dat die in dit gedeelte van Vriesland, tusschen het Vlie ende den Kynheim ofte Keer-vloed gelegen, wel Grave ofte Regter kan hebben geweest, waar by komende dat omtrent den jare Christi 980. een Graaf Urbanus genaamd Ruosekyn, niet verre van ’t Clooster tot Egmond gewoond heeft Vitasi. Adelberti a Monachis Medelacensibus Anno 990. Conscripta nondum edita nisi a surio contracta Cap. 23. extad apud me M, S. de welke na alle waarschynlykheid den zelfden Zoone van die zal zyn geweest, die hier vooren Roelandus genaamd, en door een Burg tot Wydenesse zyn Regeringe gezeid wert, verzeekert te hebben: vermits van de Deensche naam ROE (gelyk daar van nog andere overblyfzelen tot Wydenesse werden gevonden, als onder anderen den Roefwerf. Alzoo wel Ronsekinus ende Roesekynt, als Roelandus ofte Roelandi Filius gemaakt kan werden. Aldervast doet my het voorverhaalde van Medemlek gelooven, dat met veele redenen uit [6] oude Schryvers getrokken, alhier te lang om te verhalen, genoegzaam vast gemaakt kan werden, ’t gene van den vyfden Heer Jonker Albold van Winkel daar by werd gevoegt, te weten: dat den zelven eerste Keizerlyken Regter der Westvriezen, ende daar na in den jare 1008. Bisschop van Uytregt, daar het woord Godzaligen op is staande) geworden is geweest. Ook mede, zoo vinde ik boven dien in seker oud Boekje, dat ten tyden Jonker Ro, het huis te Wydenesse boude twe van syne Broeders, de eenen tot Muiden aan den uitgang van de Vegt, ende den anderen tot Medemlek van gelyken, ieder een Huis ofte Burg zoude hebben gebouwt ende ook bewoond. Dit is ’t gene dat (over-slaande verzierde en onlangs gedigte verhalingen) met goede waarschynlykheid uit de oude Schryvers getrokken, van de verre oudheid van Medemlek myns wetens gezeid kan werden Nu zal ik in ’t kort verhalen ’t gene vast ende zeeker onwederspreekelyk daar van kan werden bewezen. De Stad Medemlek ofte Medenblik, gelyk meest alle oude Schriften getuigen, (en niet Mediablinkt ofte Mediablik ’t geen t’eenemaal fabeleus is. ’t Werd hedendaags genaamt Medenblik, ofte om de lichtheids wille in ’t uitspreeken voort gekomen Memelik.) Is gelegen aan ’t einde van een arm ofte uitwateringe van de Oude-vloet, eertyds geweest hebbende, en noch huidendaags genaamd, werdende de Leek ofte Leeck. Welke Vloed de twee vierendelen ofte ambagten van West-Vriesland, anders dit Noorder-Quartier genaamt, ’t Regterland, ofte Dregterland, ende hoog- Holtwouder Ambagt (Alias) Leekzater Ambagt [7] ofte Overleeker Ambagt, anders gezeid de vier Noorder-Coggen, voor dezen was scheidende, ende noch tegenwoordig voor ’t meerendeel scheid, gaande west aan, door het gehugt Wester-leek, ende als dan tusschen Ursem en Opdam door, in de Vlied-landen van de Heer Huigenwaard, ende van daar, voorts tot ende door Oter-leek, in de Schermer-meer. Ende anderdeels is hy Oostwaard aan, eensdeels door Werenfrids-hoeven, ende anderdeels door Medemlek, in ’t water dat eertyds Flevum, ende namaals Fli ofte Fleha in ’t gemeen, ende op die plaatze in ’t byzonder Almera, ende nog op dezen huidigendag het Meer, dog in ’t geheel de Zuider-Zee werd genaamd. Zoo dat genoegzaam, zoo klaar als den dag, en ook zoo zeeker, de naam van de Stad Medemlek, van de voorschreve Vloed ende uitwatering is voort gekomen, even als ook de namen van Lexzater ofte Overleeker Ambagt, van ’t Gehugt Westerleek ende het Dorp Oterleek hier vooren gemelt; ik zoude niet zeker konnen zeggen, of de geheele Vloedleek, eertyds Medemmeleek, dan of die bezondere Arm ende uitwateringe, daar aan de Stad Medemlek gelegen is, alzoo alleen genaamd is geweest. Myn gevoelen is, dat alleen die Arm ofte uitwateringe alzoo genaamd werde, ter oorzaake dat Medemlek zoo veel schynt gezeid te wezen als een behulpige ofte Eem ofte Aam, dat is Uitwateringe van de eigentlyke Vloed-leek. De oudheid van de Plaatze en de Stad kan daar uit mede blyken, dat de naam (als zynde ouder dan de tegenwoordige [8] opryinge van de Zee) al eerder aan de Plaatze schynt gegeven en toegeeigent te zyn, dan doe men de Zee met Dyken en Dammen genoodtzaakt was uit en af te sluiten, vermits niet Medemelerdam, even als Amsterdam, Edam, Monnekedam &c. ende andere toegedamde Uitwateringen, die ik U. E. op een ander menigvuldig opnoem. Maar als van een vrye Uitwateringe de naam Medemlek is dragende. De aanzienelykheyd van deze Plaats, in oude tyden kan daar uyt ligtelyk bespeurd werden, dat al in den jare onzes Heeren 1118. de Kerke van de Plaatze Medemlek met alle den Sins de Bisschoppelyken kamer rakende, ende alle de Vircatus, dat is ommegang ofte omring, gevolg ende profyt aan ’t Dom-Capittel van de Canoniken van St. Marten, by zeekere open bezegelde brief van de Bisschop Godebaldus, gegeven is geweest, (gelyk Willem Heda schryft, in de Hollandse Chronyk in zyn agste divisie capp: 5.) Ende dat uyt kraghte van de gifte het zelve capittel de gantsche profyte van West-Vriesland verkregen, ende tot de veranderinge bezeten heeft, zoo dat de Kerke van Medemlek, hoewel nergens in de tyden van Willebordus ofte Bonefacius (zoo Janus Douza Lib. 6. zeyd] vermaard ende gedagt zynde, niet te min daar na in de voorschreve tyden genoegzaam de Hooft-kerke ofte immers aanzienlyke Kerke van gantsch West-Vriesland, schynt geweest te zyn. Het welke boven het voorgaande, nog daar by mede geconfirmeert werd en bevestigt. Door dien alleen den Pastoor van de Kerke te Medemlek [9 ], een Perzonatum, ende byzondere stoel, in ’t Choor van de Domkerk tot Uytreght onder de Canonyken, voor de veranderinge heeft gehad. Ik vinde by Albertus Abbas Stadensis ad Annum 1256. In fine operis. Dat Koningh Willem, Graaf van Holland in den jare 1256. van de Vriezen dootgeslagen zoude zyn, die tot Medemlek woonde, vorders als in den jare anno 1288. Graaf Floris van Holland, met de vier ambagten ofte poorter-schappen van West-Vriesland (dat is) t’ Regter-land, of zoo men nu zeyd Dregter-land, Hoog-Holtwouder, Ambagt, Schagen, ende Nieuwdorper Ambagt, ende Geestman Ambagt, versoent ende verdragen was, dat zy hem op zeekere conditie hulden, ende tot een Heere van West- Vriesland aannemen zoude. Zoo heeft hy zonder eenige Zoen-brieven met die van Medemlek [die buyten het verdrag gelaten waren) te maken aan dezelve, weynig tyd daar na, het eerste Stads-regt van West-Vrieslant, ende een nieuw en byzonder Poorters ofte Burgerschap op den 25. Maart. 1288. (de voorschreve Graaf Floris heeft op deeze zelfden datum verleent en gegeven alle jaren een Jaarmakt te houden, beginnende op den dag van Bonefacius, zynde den 5 Junius, geduurende 14. dagen, daar na immediatelyk volgende aan die van Medemlek, by bezegelde Handveste) zulkx dat daar door de drie verdeelen van ’t Hoogtwolder-Ambagt, met welke hy in ’t byzonder verzoent was, geen meerder recht behielden dan Medemlek alleen, ende alle dingen het zelve Ambagt [10] betreffende, onder haar beider naam ende zegelen verdragen, ende gesterkt moste worde. Gelyk zeekere brief noch overig zynde aan de zelve Grave Floris in den jare 1294. bezegelt, waar by hem een gedeelte buiten Dykx-land geschonken en vereert werde, klaarlyk uitwyzende, wezende het oude Zegel der voor- schreve Stede, een onderwys, een Schip met 13. Mannekens daar in, ende met deze Letteren daar omme Sigillum Burgentium in Medemlek. Ende staat hier mede te letten, dat Graaf Floris, ofte door voorgaande bedekte konschap, ofte door de aanzienlykheid ende gelegentheid van de plaats, met zonderlinge genegentheid beweegt is geweest, niet alleen een Burg ofte Wykhuis (dat is) Wapen huis aldaar te maken, ofte eerder den ouden vervallen Burgh ende Wyk-huis, daar van hier vooren verhaalt is, te vernieuwen, gelyk ook de muragie van de Groote-zaal van verscheiden oude ongelyke steenen gemaakt, ende nog overige zynde, schynt te getuigen; maar heeft boven dien de Munt-plaatze van West-Vriesland, die te vooren uit het oude Dorp Urshem in ’t Dregterland altyd hadde geweest, aldaar laten stellen ende brengen, ende in teekenen van de hooge Overigheid over de West-Vriezen, onder zynen ende des voorschreve plaats name penningen (die tegenwoordig noch overig zyn) doen slaan ende munten, hebbende aan de eene zyde de gedaante van een Manshooft, ter regter zyde ziende, met deeze Letteren daar om F. Comes Hollandiæ, (dat is) Florentius Comes Hollandiæ, ende aan de andere zyde, een vier gelykhoekigh [11] kruis, met deze Letteren Mone Medenblek, ’t welk is, Moneta Medenblik. Waar by noch boven dien is komende, dat den zelfden Grave Floris, aldaar de Vierschaare van ’t Ooster Baljuschap van West Vriesland heeft ingestelt, ofte immers dat die te vooren in twee gedeelten geweest zyn, door de verwoestinge ende uitroeyinge van ’t Huis te Wydenesse in ’t Regterland in den jare 1296. geschiet, weinig na zyn dood aldaar gekomen ende verheelt is geweest, behelzende het zelve Baljuschap, alzoo verheelt wezende, de twee geheele Ambachten van West-Vriesland, te weten ’t Regterland ende Overleeker ofte Hoogtwouder-Ambacht, ofte de vier Noorder Coggen te zamen, en welk Baljuwschap te zamen omtrent de zelve tyden is toegevoegt, het Dyk graafschap over aldezelve Plaatzen. Ende het Casteleynschap van de Burg aldaar, zulks dat die dienst seer groot ende eerlyk in sig selven, ende niet minder ten aanzien van de Stad Medenblek is geweest. Ik kan niet anders uyt de omstandigheyd van de oude Schryvers bemerken, dan dat de Heer Hugo van Assendelft, een Werelds Heer, en Oom van Heer Hugo van Assendelft, Abt van Egmond, de welke tot Medemlek verslagen is geweest, als wy hier na zullen zeggen. 1379 Is die van Medemlek, by Handveste van Hertog Aalbregt, op St. Matthys avond gegeve. ,, Dat zy alle jaren, op den jaars avond haar ,, Poort-meesters en Raadsluyden kiesen zullen, ,, te weten: dat 30 van haar mede Poorteren, ,, die daar toe geloot zullen worden, uyt 120. de [12],, rykste van haar mede Poorteren, twee Poort- ,, meesters, en Raadsluyden (dat zyn Schepenen) ,, kiesen zullen. Batavia illustrata foli 1441 Zedert den Jare 1288. tot 1296. toe, het Baljuwschap van ’t Hoogtwouder ofte Overleker Ambagt, ende Castelynschap van Medemlek bedient heeft gehat, terwylen Heer Boudewyn van Naaldwyk, het Baljuwschap van ’t Regterlandt ende Castelynschap van Wydenesse bediende. Van dezen Heer Gugo ofte Hugo schynen de Heer Huygen Cogge tot Werenfrids Hoeve, ende den Huygen- waard, hare toenamen gekregen te hebben. Naar desen is in den Jare 1296. gevolgt Heer Floris, Heer Wouters Zoone van Egmond, die ’t Huys ofte Burgh tot Medemlek na des voor-noemde Heer Hugoos dood, in zynen hoede nam. ’t Gemene spreekwoord zeyd, In troebel water, goed vissen. Zoo ging ’t in dit Jaar 1296. mede, na dat Graaf Floris dood was, en zyn Zoon nog jong en in Engeland, zoo quam de nieuw gekooren Bisschop Willem vam Mechelen, zynde de 41. Bisschop van Uytregt, in West-Vriesland vallen, en heeft het Huys tot Wydenesse en ’t Huys Enigenburg beyde tot de grond toe verdestrueerd, en rukte, met alle haast met zyn Leger voor de Stad Medemlek, en in korten tyd ingenomen, [13 ] de Stad verwoest en verbrand; maar het Kasteel konde hy tot geen overgaaf dwingen, maar de Heer Floris van Egmond (Casteleyn voorschreve) en de andere die op het Casteel lagen, weerden haar manlyk, en sloegen de Vyand gedurig af, waarom zy ook de uytterste hongersnood quamen te lyden, want zy moesten door gebrek van Victaly, Paarden-vlees eeten. Eyndelyk zo quam Graaf Jan van Henegouwen, heeft de Stad ontzet, het Leger opgeslagen, en veele van de zyne ter neder gevelt, en West Vriesland uytgejaagd. Marcus Zuerius Boxhornius Professor der welsprekentheyd, in de hooge Schoole tot Leyden, schryft in zyn boek genaamd het Tooneel van Holland, Fol. 374. De Stad Medemlek heeft eertyds een groote jurisdictie gehad, zorterende onder den Baljuw van deze Plaatzen, die ik hebbe geschreven, uyt de gemeyne en openbare Registers, dit zyn de Plaatzen. Hoorn, Enkhuizen.

MEDEMBLIK, Is volgens het schrijven der aloude historiën gebouwd in het jaar 334 na Christus geboorte (zo Winsemius betuigt) door Diderik een zoon van Radboud, een kleinkind van Asconii, de eerste hertog van Friesland die in het zuidwesten een 4 a 5 mijlen van Stavoren is beginnen te bouwen en legde daar binnen korte tijd de fundamenten van een stad die later in de toekomst door veel vreemdelingen en inwoners van Friesland bewoond werd. Het is genoemd naar het water Medemelacha waaraan het gelegen was. Daarnaar is het Medemlek genoemd. De boven verhaalde Dirk of Diderik heeft het slot of het kasteel gebouwd wat ten dele vanwege zijn voortreffelijkheid later de hoofdstad van West-Friesland geworden is. West-Friesland op de binnen zee die bij de schrijvers van de tijden der Romeinse heerschappij; Plinius (Natur. Histori Lib. 4^de kapittel 15.) flevo of in het geheel genoemd en bij Pompon Mela: (Lib. 3^de kapittel 2) omtrent het jaar 800 flevum. In de Codex legum antiquarum tit lex Frisiorum vita Ludgeri kapittel 13 wordt het Fli en ook Fleha genoemd, toch daar ter plaatse in het bijzonder. Bij Willebaldus & Othlonus in vita Sti. Bonifaci hic. kapittel 19 ille kapittel 11. vers 12 Almera of Almeri en bij die van onze tijden wordt het in het algemeen de Zuiderzee genoemd. Almera werd herdacht omtrent het jaar 755 en omtrent het jaar 850 bij dudo Sti. quintini Decanus en Wilhelmus Gemmeticensis Scribo en ligt nabij de overblijfsels van het Almeer-Dorp (te weten Medem-lek) die de gedachtenis van de oude naam nog heden bewaart. Daar wordt bij vele nieuwe schrijvers gezegd dat Medemlek een zeer oude stad is en die ook de hof van de Friese koning Radboud geweest zou zijn, doch de geleerden zijn in die dingen tot op deze dag van de waarheid nooit overtuigd van die mening en ook niet vergenoegd geweest met enige bewijzen en twijfelachtige schrijvers die van die tijden zijn getrokken. Wel is waar dat in zekere bezegelde brieven te weten: handvest van koning Otto, in het jaar 985 gegeven, gewag wordt gemaakt van de vloed Medemelacha. Gelijk mede in zekere oude blaffaart (1) der goederen van de bisdom van Utrecht, (Wilhelm Heda in Odibaldo) van de koninklijke tienden in Medemelacha, toch daaruit kan met geen goed bescheid van het voor verhaalde vast gemaakt worden. Terzelfder plaats worden van de koninklijke tienden [3] in Aocastrop, dat is Ouddorp, en in Holt-alde, dat is Hoogwoud en andere plaatsen als ook daar en elders van de accijns der koninklijke tienden in Almere de koggen-schuld genoemd en vermaand worden zonder nochtans dat uit dezelfde oorzaak van de voorschreven door iemand zulks wordt of gezegd kan worden aangezien dan dat in het leven van de H. Wolfranus of ook van andere onvervalste schrijvers die van koning Radboud en zijn doen hebben geschreven de stad of naam Medemblik niet genoemd wordt. Zo zullen we in het kort alhier verhalen hetgeen dat met waarschijnlijke zekerheid en met zeker en vast bewijs daarvan gezegd kan worden; Johannes Gerbrandi â Leide (Lib. I kapittel 22. in zijn Latijnse kroniek van Holland die ook van Jan Sever Zoon in het Duits in de derde Divisie kapittel 31 toch met enige meerdere bijvoegingen gevolgd wordt) zei van een koning Theodoricus gelezen te hebben die te Medemblik gewoond zou hebben. Met deze woorden: ‘Men leest dat anno 800 West-Friesland is bewoond geweest. Eerst van vijf heren, te weten van koning Theodoricus van wie koning Radboud van Friesland later is gekomen en hij woonde in Medemblik alwaar hij de eerste maal de hof van zijn woonstad heeft gesteld. De tweede is geweest Gerardus uit De Wolde die zijn verblijfplaats nam en eerst in het dorp Opdijk. De derde is geweest Rolandus van Wiernes die in het dorp Wijdenes een burcht is beginnen te timmeren waardoor [4] hij het recht van zijn regering heeft verzekerd. De vierde is geweest Kenne de zoon van Heiken van Benningbroek die in het voor vermelde dorp voor de eerste keer begon te wonen. De vijfde is geweest jonker Olboud die de Godzalige Adelboldus van Winkel genoemd werd, die woonde in het dorp Winkel voornoemd. Welk verhaal uit een oud en geloofwaardige historie schrijver getrokken schijnt te zijn. Als het niettemin van enige ingelijfde bijvoegsels en glossaria gezuiverd is als namelijk dat in plaats van koning Theodoricus, hertog of graaf Theodoricus en van Radboud koning van Friesland, Radboud alleen zonder de bijvoeging koning van Friesland hersteld wordt en dat in de plaats van dat aldaar onvoorzichtig anno Domini driehonderd is gelezen geweest en gelezen moet worden 800. Het cijfer letter D voor 500 nemen en verstaan moet dat deze vijf heren niet tegelijk, maar op aparte tijden en de ene na de andere (als het door de Deense verwoesting niet verhinderd geweest is) vervolgens aldaar geregeerd zouden hebben. De redenen van deze mijn mening zijn deze. Eerst dat omtrent het jaar onze Heer 800 (Annalis de gestis Caroli magni versu Conscripti ad annum 793. & annales Eginhardi ad annos 782 en 791 en 793) een hertog of graaf Theodoricus als krijgshoofd en overste leidsman der Friezen en achterneef van keizer Karel de Grote meer dan eenmaal vermeld wordt. Die wel waarschijnlijk [5] te Medemblik (als zijnde in die tijden naar de loop van veelvoudige Friese historiën en Neder Saksische oorlogen een zekere en zeer geschikte plaats) zijn hof gebouwd en gehouden zal hebben en verder dat omtrent het jaar 885 bij Regino twee Friese graven als namelijk Gerolfus en Gardolphus vermeld worden en het niet onwaarschijnlijk is het dat Gardolfus, die hiervoor Gerardus genoemd werd, een en dezelfde persoon geweest zal zijn; alzo deze Latijnse namen van een en dezelfde persoon zullen zijn geweest. En ook deze Latijnse namen van een en dezelfde Duitse naam gemaakt worden en dat die in dit gedeelte van Friesland tussen het Vlie en de Kinheim of Keer-vloed gelegen wel graaf of rechter geweest kan zijn. Waarbij komt dat omtrent het jaar 980 na Christus een graaf Urbanus genaamd Ruosekyn niet ver van het klooster te Egmond gewoond heeft, (zie Vitasti Adelberti a Monachis Medelacensibus anno 990 Conscripta nondum edita nisi a surio contracta kapittel 23 extad apud me M, S.), die na alle waarschijnlijkheid dezelfde zoon van die geweest zal zijn die hiervoor Roelandus genoemd werd en door een burcht te Wijdenes zijn regering gezegd wordt verzekerd te hebben: vermits van de Deense naam ROE (gelijk daarvan nog andere overblijfsels te Wijdenes gevonden worden zoals onder anderen de Roefwerf). Alzo goed kan er Ronsekinus en Roesekynt als Roelandus of Roelandi Filius van gemaakt worden. Aller zekerst laat me uit het voor verhaalde van Medemblik geloven dat met vele redenen uit [6] oude schrijvers is getrokken en alhier te lang om te verhalen voldoende vast gemaakt kan worden hetgene van de vijfde heer jonker Albold van Winkel daarbij gevoegd wordt, te weten: dat die de eerste keizerlijke rechter der West-Friezen en daarna in het jaar 1008 bisschop van Utrecht (daar het woord Godzalige op staat) is geworden. Ook mede, zo vindt ik bovendien in zeker oud boekje dat ten tijden van jonker Rolandus die het huis te Wijdenes bouwde twee van zijn broeders, de ene te Muiden aan de uitgang van de Vecht en de anderen te Medemblik een gelijke, elk een huis of burcht zou hebben gebouwd en ook bewoond. Dit is hetgeen dat (overslaande versierde en korte gedichte verhalen) met goede waarschijnlijkheid uit de oude schrijvers getrokken van de verre oudheid van Medemblik die naar mijn weten gezegd kan worden. Nu zal ik in ’t kort verhalen hetgene vast en zeker en onweersprekelijk daarvan kan worden bewezen. De stad Medemlik of Medenblik, gelijk meest alle oude schriften getuigen, (en niet Mediablinkt of Mediablik hetgeen te ene male een fabel is. Het wordt hedendaags Medenblik genoemd of vanwege de gemakkelijkheid in het uitspreken voortgekomen Memelik) is gelegen aan het einde van een arm of uitwatering van de Oude-vloed die er eertijds was en nog hedendaags de Leek of Leeck genoemd wordt. Welke vloed de twee vierendelen of ambachten van West-Friesland, anders dit Noorder-Kwartier genoemd, het Regterland of Drechterland en hoog-Holtwouder ambacht (alias) Leekzater ambacht [7] of Overleeker ambacht, anders gezegd de vier Noorder-Koggen die het vroeger scheidde en nog tegenwoordig voor het grootste deel scheidt. Het gaat westelijk door het gehucht Westerleek en dan tussen Ursem en Opdam door in de Vlied-landen van de Heer Huigenwaard (Heerhugowaard) en vandaar voort tot en door Oterleek in het Schermermeer. En anderdeels gaat het Oostwaarts, eensdeels door Werenfridus-hoeve, (Wervershoof?) en anderdeels door Medemblik in het water dat eertijds Flevum en later Fli ofte Fleha in het algemeen en op die plaats in het bijzonder Almera en nog op deze huidige dag het Meer, toch in het geheel de Zuiderzee wordt genoemd. Zodat het duidelijk en zo klaar als de dag is en ook zo zeker dat de naam van de stad Medemlek van de voor beschreven vloed en uitwatering is voort gekomen even als ook de namen van Lexzater of Overleeker Ambacht, van het gehucht Westerleek en het dorp Oterleek hiervoor vermeld. Ik zou niet zeker kunnen zeggen of de gehele vloedleek, eertijds Medemmeleek, dan of die bijzondere arm en uitwatering waaraan de stad Medemlek gelegen is alzo alleen genoemd is geweest. Mijn mening is dat alleen de arm of uitwatering alzo genoemd werd vanwege de oorzaak dat Medemblik zoveel schijnt te betekenen als een hulp of Eem of Aam, dat is een uitwatering van de eigenlijke Vloed-leek. De oudheid van de plaats en de stad kan daaruit mede blijken dat de naam (die ouder is dan de tegenwoordige [8] verhoging van de zee) al eerder aan de plaats gegeven schijnt te zijn dan toen men de zee met dijken en dammen genoodzaakt was uit en af te sluiten, vermits het niet Medemelerdam heet even als Amsterdam, Edam, Monnickendam &c. en andere ingedamde uitwateringen die ik u edele op een andere keer menigvuldig opnoem. Maar als van een vrije uitwatering de naam Medemlek draagt. De aanzienlijkheid van deze plaats in oude tijden kan daaruit gemakkelijk bespeurd worden dat al in het jaar des Heren 1118 de kerk van de plaats Medemblik geheel de accijnzen van de bisschoppelijke kamer raakte en alle Vircatus, dat is omgang of omring, gevolg en profijt aan het Domkapittel van de Kanunniken van Sint Maarten bij zekere open bezegelde brief van de bisschop Godebaldus gegeven is geweest, (gelijk Willem Heda schrijft in de Hollandse kroniek in zijn achtste divisie kapittel: 5.) En dat uit kracht van deze gift hetzelfde kapittel het ganse profijt van West-Friesland heeft verkregen en tot de verandering bezeten heeft zodat de kerk van Medemblik, hoewel nergens in de tijden van Willibrordus of Bonifatius (zo Janus Douza Lib. 6. zegt] vermaard en herdacht wordt, niettemin daarna in de voorschreven tijden genoegzaam de hoofdkerk of immers de aanzienlijkste kerk van gans West-Friesland schijnt geweest te zijn. Het welke boven het voorgaande nog daarbij mede geconfirmeerd en bevestigd wordt. Doordat alleen de pastoor van de kerk te Medemblik [9 ] een Personatum en bijzondere stoel in het koor van de domkerk te Utrecht onder de kanunniken voor de verandering heeft gehad. Ik vind bij Albertus Abbas Stadensis (ad Annum 1256 in fine operis) dat koning Willem, graaf van Holland in het jaar 1256 van de Friezen dood geslagen zou zijn dat die te Medemblik woonde. Verder toen in het jaar anno 1288 graaf Floris van Holland met de vier ambachten of poort-schappen van West-Friesland (dat is) het Regter-land of zo men nu zegt Drechterland, Hoog-Hoogwouder, Ambacht, Schagen en Nieuwdorper Ambacht en Geestman Ambacht verzoend en overeen gekomen was dat ze hem op zekere conditie huldigen en tot een heer van West-Friesland zouden aannemen. Zo heeft hij zonder enige verzoening brieven met die van Medemlek (die buiten het verdrag gelaten was) te maken aan die weinig tijd daarna het eerste stadsrecht van West-Friesland en een nieuwe en bijzondere poorters (burgers) of burgerschap op de 25^ste maart 1288 (de voor beschreven graaf Floris heeft op dezelfde datum verleend en gegeven alle jaren een jaarmarkt te houden, beginnende op de dag van Bonifatius, dat is de 5^de juni en duurt 14 dagen, die daarna onmiddellijk volgt aan die van Medemblik bij bezegeld handvest) zulks dat daardoor de drie delen van het Hoogwouder-Ambacht waarmee hij vooral verzoend was geen meerder recht behielden dan Medemblik alleen en alle dingen die hetzelfde ambacht [10] betreffen onder hun beider naam en zegels verdragen en gesterkt moest worden. Gelijk zekere brief die nog over is van dezelfde graaf Floris in het jaar 1294 verzegeld waarbij hem een gedeelte buiten dijks land geschonken en vereerd werd dat duidelijk bewijst met het oude zegel dat de voor beschreven stad een onderwijs, een schip met 13 mannetjes daarin en met deze letters daarom Sigillum Burgentium in Medemlek. En hiermee staat op te letten dat graaf Floris of door voorgaande bedekte kennis of door de aanzienlijkheid en gelegenheid van de plaats, met zonderlinge genegenheid bewogen is geweest, niet alleen een burcht of wijkhuis (dat is) een wapenhuis aldaar liet maken of eerder de oude vervallen burcht en wijkhuis, waarvan hiervoor verhaald is, te vernieuwen gelijk ook de muren van de grote zaal van verschillende oude ongelijke stenen gemaakt en nog over zijn schijnt te getuigen. Maar heeft bovendien de muntplaats van West-Friesland die tevoren uit het oude dorp Ursem in het Drechterland altijd was geweest aldaar laten stellen en brengen en waar tekens van de hoge overheid over de West-Friezen onder zijn en de voor beschreven plaatsnaam penningen (die er tegenwoordig noch over zijn) laten slaan en munten die aan de ene zijde de gedaante van een mannenhoofd hebben die naar de rechterkant kijken met deze letters daarom F. Comes Hollandiæ, (dat is) Florentius Comes Hollandiæ (Floris graaf van Holland) en aan de andere zijde een vier gelijkhoekig [11] kruis met deze letters Mone Medenblek, dat is, Moneta Medenblik. (munt van Medemblik) Waarbij noch bovendien komt dat dezelfde graaf Floris aldaar de vierschaar van het Ooster baljuwschap van West-Friesland heeft ingesteld of immers dat die tevoren in twee gedeelten geweest zijn door de verwoesting en uitroeiing van het Huis te Wijdenes in het Drechterland dat in het jaar 1296 is geschied, weinig na zijn dood aldaar gekomen en verborgen is geweest, behelzende hetzelfde baljuwschap dat alzo verheeld was de twee gehele ambachten van West-Friesland, te weten het Regterland en Overleeker of Hoogwouder-Ambacht of de vier Noorder-Koggen tezamen en welk baljuwschap tezamen omtrent dezelfde tijden is toegevoegd het dijkgraafschap over al dezelfde plaatsen. En het (1) Kasteleinschap van de burcht aldaar. Zulks dat die dienst zeer groot en op eervolle wijze op zichzelf en niet minder ten aanzien van de stad Medenblek is geweest. Ik kan niet anders uit de omstandigheid van de oude schrijvers bemerken dan dat de heer Hugo van Assendelft, een wereldse heer en oom van heer Hugo van Assendelft, abt van Egmond, die te Medemblik verslagen is geweest zoals we hierna zullen zeggen. 1379. Is die van Medemblik bij handvest van hertog Aalbregt op Sint Mattheus avond gegeven. ,, Dat ze alle jaren op de Nieuwjaars avond hun Poortmeesters en raadslieden kiezen zullen, te weten: dat 30 van hun mede poorters (burgers) die daartoe geloot zullen worden uit 120 de [12] rijkste van hun mede poorters, twee poortmeesters en raadslieden (dat zijn schepenen) kiezen zullen”. (Batavia illustrata foli 1441.) Sinds het jaar 1288 tot 1296 toe heeft het baljuwschap van het Hoogwouder of Overleeker ambacht en (1) Kasteleinschap van Medemblik bediend gehad terwijl heer Boudewyn van Naaldwijk het baljuwschap van het Regterlandt en Kasteleinschap van Wijdenes bediende. Van deze heer Gugo of Hugo schijnen de Heer Huygen Kogge te Werenfridus Hoeve (Wervershoof?) en de Huygenwaard (Heerhugowaard) hun toenamen gekregen te hebben. Na deze is in het jaar 1296 gevolgd heer Floris, heer Wouters zoon van Egmond die het huis of burcht te Medemblik na de voorgenoemde heer Hugo’ s dood in zijn hoede nam. Het gewone spreekwoord zegt; ‘in troebel water is goed te vissen’. Zo ging het in dit jaar 1296 mede nadat graaf Floris dood was en zijn zoon nog jong en in Engeland zo kwam de nieuw gekozen bisschop Willem van Mechelen die de 41^ste bisschop van Utrecht was in West-Friesland vallen en heeft het huis te Wijdenes en het huis Eenigenburg beide tot de grond toe vernield en rukte met alle haast met zijn leger voor de stad Medemblik en heeft het in korte tijd ingenomen, [13] de stad verwoest en verbrand; maar het kasteel kon hij niet tot overgave dwingen, maar de heer Floris van Egmond (1) (Kastelein voor beschreven) en de anderen die op het kasteel lagen weerden zich dapper en sloegen de vijand gedurig af waarom ze ook aan de uiterste hongersnood kwamen te lijden want ze moesten door gebrek van voedsel paardenvlees eten. Eindelijk zo kwam graaf Jan van Henegouwen, heeft de stad ontzet, het leger verslagen en veel van hen neergeveld en uit West-Friesland gejaagd. Marcus Zuerius Boxhornius professor der welsprekendheid in de hoge school te Leiden schrijft in zijn boek genaamd het Toneel van Holland, folio 374; ‘De stad Medemblik heeft eertijds een grote jurisdictie gehad die sorteerde onder de baljuw van deze plaatsen die ik heb geschreven uit de algemene en openbare registers, dit zijn de plaatsen. Hoorn, Enkhuizen.

(4) Tax register.

DORPEN.

1. Wervershoof.
2. Bovenkerspel.
3. De Stede van Grootebroek. 4. Lutjebroek.
5. Hoogcarspel.
6. Westwoud. Oosterblokker. 8.  Westerblokker. 
9.  Swaag. 
10.  Hem. 
11.  Venhuizen. 
12.  Binnewyzent. 
13.  Wynes. (Wijdenes) 
14.  Schellinkhout. 15.  Scherwoude. 
16.  Schardam. 
17.  Etershem. (onder Hoorn) 
18.  Oosthuizen. 
19 . Opterbeets. 
20.  Nieuwerdyk. 
21.  Grosthuizen. 
22.  Avenhorn. 
23.  Outdorp. 
24.  Vier Dorpen Velangedyk. 
(Langedijk) 25.  Koedyk. 
26.  Kalverdyk. (Tuitjehorn) 
27.  Warmenhuizen. 
28.  Renigenburg. 
(Eenigenburg, Schagen?) 29.  Nyenburg. (Nijenburg, Heiloo) 
30.  St. Maarten. 
31. Schagen.
32. Aarnighuizen. 33. Barringhorn.
(Barsingerhorn) 34. De Keins.
(Schagen) 35. Oude-Nierop (Niedorp). 36. Nieuwe-Nierop. 37. Winkel.
38. Eerswoud. (Aartswoud) [15] 39. Hoogtwoud. 40. Opmeer.
41. Hensbroek. 42. Opdam. 43. Veenhuizen. (Heerhugowaard) 44. Oterlik.
(Oterleek) 45. Spanbroek. 46. Watway. 47. Woggenum. 48. Nibbixwoud. 49. Hauwert.
50. Midwoud.
51. Benningbroek. 52. Sypekerspel. 53. Abbekerk.
54. Lambarschaag. 55. Twisck.
56. Oostwoud.
57. Opperdoes.
58. Almerdorp. (bij Opperdoes in 1334 verdwenen in de golven)

Zyn eenige Dorpen, gemeenlyk gezeid de VEENHOOP, ontrokken van de macht des Baljuschaps Medenblik, en gestelt onder de Jurisdictie van den Magistraat van de Stad Hoorn, door beneficie ofte weldaat, van Willem van Beieren die daar brieven af heeft gegeven, de namen der Dorpen zyn, Berkhout de Gooren, Grosthuyzen, Scharwoude, behalven veele gebuurten. Boxhornius 358.

1408. Zijn enige dorpen, gewoonlijk de VEENHOOP genoemd onttrokken van de macht van de baljuwschap van Medenblik en gesteld onder de jurisdictie van de magistraat van de stad Hoorn door beneficie of weldaad van Willem van Beieren die daar brieven van heeft gegeven. De namen van de dorpen zijn, Berkhout, de Gooren, (De Goorn) Grosthuyzen, Scharwoude, behalven vele buurten. Boxhornius 358.

Om wederom tot ons voorgaande propoost te komen, is dit voorschreve Baljuschap en (1) Kasteleinschap tot Medemlek daar na door zeer [16] aanzienlyke ende Adelyke Heeren bedient geweest. Als onder anderen in den jare 1324. van Heer Dirk van Outshoorn, en in den jare 1356, van Johannes Bruelles, Ridder, in den jare 1392. van de Heer Floris van Alkmade, in den jare 1395. van Heer Gerrit van Heemskerke, in den jare 1398. van Heer Coen van Harlaar, in den jare 1404. van Heer Wouter van Gent, en de voor de laastemaal in den jare 1413. van Heer Daniel van Cralingen, ende daar na het Dykgraafschap en Kasteleinschap alleen, voor de eerstemaal by eenen Dirk van Santhorst. 1446. wierd Philippus Banjaart Kastelein op ’t Slot tot Medenblik. ende President van Holland, genaamd Gooswyn de Wilde, beiden gevangen gebracht op het Huis te Heusden, om een leelyke en schandelyke zake die zy malkander opzeiden, na dat zy beide anderhalf jaar gevangen hadden gezeten, is de President voornoemt op het Huis te Leuvestein gevoert, en aldaar onthooft; maar de Kastelein van Medenblik is wederom in voorige qualiteit herstelt. De Groote Hollandze Cronyk fol. 188. Cap. 14. Dog gelyk alle voorspoed, niet zeer lang zonder hinder gemeenlyk zyn voortgang hebbende, zoo is ’t mede met deeze Stad Medemlek vergaan. Want recht na de dood van Graaf Floris, in den jare 1296. is de Poorte ofte Stad Medemlek nitgezondert den Burg (schryft de Rym-Kronyk van Holland, ende zeeker Latynsche nette hand geschreven) door de West-Vriezen zelfs van ’t eene einden tot het ander verwoest, en ook verbrand, ende Heer Hugo van Essendelft [17] met nog wel 66 andere aldaar verslagen is geweest. Na deze voorgaande verwoestinge van ’t swaart ende ook van ’t vuur, is in den jare 1334. ook ’t water ende de slag van de Zee, de Stad Medemlek ende ook de Zee-dyken aldaar zoo lastig geworden, dat men dezelve nauwlyks langer heeft konnen houden, zoo dat by de voornoemde vier Poorterschappen van West-Vriesland, te weten, ’t Regterland, Hoogtwouder Ambagt, Schagen en Niedorper Ambagt, met Geestmer-ambagt, goet gevonden is geweest, een groot stuk Landt uyt te werpen, ende den Dyk van Barsinghorn af tot Medemlek toe, agter in te leggen, dog alzo de Poorte ofte Stadt Medemlek, als sorgende daar door na korten tyd mede uytgedykt te zullen werden daar niet in wilden bewilligen, ende ook den Heer Grave daar in bedugt, ende bekommert was geworden, zoo is de zelve inlage niet anders toegestaan, dan onder voorwaarde, dat alle de andere West-Vriesen den Heer Grave by aldien ’t noodt deede, zijne Poorte ende Burgh tot Medemlek te helpen versetten, ’t welk de vier Ambagten ook by opene bezegelde brieven op St. Agnieten dag in ’t Jaar 1334. belooft hebben te doen ende na te komen. Voorts zoo is in den Jare 1413. op den 2. February het voorschreve groote Baljuwschap van Medemlek, geheelyken in Steden verdeelt, ende vernietigt. Na dat alvoren eerst Enkhuysen, daar na Hoorn, ende weynig later Grootebroek, en daar aanvolgende Schellinghout, gelyk, ende even groot Stadts regt [18] verkregen hadden, als die van Medemlek, uyt kragte van de voorschreve Handtvesten, van Graaf Floris, ende andere volgende Graven tot die tyd toe, hadden gebruykt, is het zelve van gelyke, aan alle de verdeelde, andere Steden by Hartogh Willem van Beyeren, mede vergunt ende gegeven. (Hiervan is blykende by zekere brief van den Aarts-Hertogh Philiphs, op den 12. November 1503. gegeven) ende daar na, in den Jare 1503. is het Dykgraafschap, welke by ’t Casteleynschap tot die tyd toe, aldaar was gebleven gesplits, ende in tween verdeelt, ende het Dykgraafschap, ’t Regterland tot, en in de Stad Enkhuysen gebragt en verstelt geweest, daar toe eenigzinds aanleydinge ende occasie schynt gegeven te hebben. Het verswaren van de aanslag van ’t water in de Zuyder-zee, door ’t verdiepen van de stroomen, uytschuuren van de gronden, ende wegnemen van de voorlanden veroorsaakt, daar door de geheele ouden West-Vriesen Zee-dyk, by een Perzoon alleen, sonderling in tyd van stormen ende noodt, niet bequamelyk bezorgd scheen te konnen werden, gelyk ook naderhand gebleken is, dat niet tegenstaande deze meerder voorsorge in den Jare 1508. zoo Dirk Velius in zyn Chronyk van Hoorn, lib. 2. fol. 87. schryft, is in den Herfst, op St. Gallen- dagh, door een extraordinaren storm, ende hooge Vloed, niet alleen de Dyken in ’t Regterland by Hoorn, tusschen Schardam ende Scharwoude, maar ook by Medenblik, op wel vier plaatsen zyn door gebrooken, tot een arme schade van de Ingesetenen, ende al [19] hoe wel, alle deze voorschreve tegenspoed, d’een op den ander volgende, zeer moeyelyk is geweest, en de voorschreve Stadt dapper in zyn welvaard heeft gekrenkt. Zoo is na dezen het alderswaarste daar op gevolgt, want in dit Jaar, als de Grave van Nassouw, die nu Stadhouder van Holland was (zynde des Grave Jan van Egmond te vooren op den Hoeff gestorven] begaf hem de Swarten-hoop, of de Gelderse-Vriesen, in dienst van den Grave van Gelder. Haar Overste waren Johan Selbach, en Goldsteen. Onze Gouverneur uyt vreese, dat de Swarten-hoop het een of het ander op ons Noorder-quartier mogten ondernemen, zond boden aan den Overste Rekalf, dat hy aanstonds, zonder tyd te versuymen, over al volk moste werven, en by een versamelen. Rekalf kreeg verscheyden honderden Soldaten by mal- kander, hy schikte vier Compagnie na ’t Noorder-quartier, een zond hy na Uytdam, en het tweede zond hy tot Monnickendam, het derde tot Edam, en het vierde onder de Heer Jan van Wassenaar; behalven dit volk, hadde de Heer Floris van Yselsteyn, nog vier andere Compagnie, al voor een wyle tyds in dienst gehad, en wierden herwaarts aan geschikt, een Compagnie wierd’er onder Graaf Felix tot Medenblik geleyd, en het ander tot Enkhuysen, het derde tot Schagen, en in de Dorpen daar omtrent, het vierde, wierde op de Oorlogs- Scheepen verdeelt. Welke Oorlog-scheepen den 22. May tot Enkhuysen by malkander versamelde, door toedoen van den voorschreve Heere van Yselsteyn, en gingen voort t’ Zee, [20] om op alle togten en aanslagen, van den Vyand wagt te houden; maar hoe goede kennisse dat men van des Vyands komste hadde, en hoe nauw dat het Land over al met Garnisoenen beset was, en hoe scherpe wagt dat’er gehouden wierd, ’t was altemaal zonder vrugt, want God en waakte niet mede. Dese Swarten-hoop ofte Gelderse Vriesen, quamen den 24. Juny, van de Lemmer, met 150. Scheepen zo groote als kleyne, met omtrent drie à 4000. mannen, op dit Noorder-quartier afzakken. Den 25..dito op een Donderdagh, des ’s morgens vroeg, landen zy voor Medenblik, en wonnen de Stad Stormenderhand, hoewel de Burgers haar vromelyk te weer stelde, dies veele in deeze hetten dood bleven, zommige vlugten op het Slot, andere quamen vlugten uyt de Stad, een groot deel die haar hier en daar nog in de huysen verstoken hadden, wierden opgesogt, en gevangen genomen, en geranzoeneert. Zy plunderde de Stad met’er haast, en hebben hem doen verbrand, dat’er niet een huys staan bleef, behalven het Slot, dat konde zy niet krygen, door dien Joost van Buuren Castelyn haar vroomelyk afwees. Des zelven daags trokken zy voort, brandende eerst Opperdoes en Twisk af, verschoonde Midwoud, door voorbidden van den Pastoor, die een Rantzoen gaf van 150. guldens, alzoo in ’t heele Dorp zoo veel gelts niet te vinden was. Dit gedaan zynde, gingen zy voort de Zwaagdyck op, en doen keerden zy by Hoorn langs, en sloegen de Berkhouter weg in, en trokken door Berkhout, Avenhorn, Ursem, en den Huygendyk [21] langs, tot voor de Stad Alkmaar, onderwegen dootslaande, roovende, verbrande al wat haar voorquam, en dede een onverwinnelyke schaden, aan de Huysman &c. Zoo dat Medemlek niet alleen onverwinnelyke schade heeft geleden, maar boven dien, het verlies van alle de oude Handvesten, brieven, ende bescheyden der zelver Stede geleden is, ende misschien ook van die gene door welke het voorverhaalde zeggen, dat Medemlek de Koninghlyke Woonlaats van den Koning Radbodus van Vriesland zoude zyn geweest, vast gemaakt ende bewezen zoude konnen werden. Daar by evenwel het ongeluk van de Stad noch niet en heeft stil gestaan, want in den Jare 1555. in April, is egter enen onverwagten brand ontstaan, daar nog de memorie van schynen vars te zyn, die even bewesten het Raadthuys beginnende, ende slaande over de oude Haven heen, aan weder zyden ’t meerendeel van de Stadt, die zedert den laast gemelde brand, ende verwoestinge qualyk haar adem geschept hadde, neffens de Kerk en het Klooster verbrand, en in koolen geleyd heeft. Den Toorn alleen (gelyk hy nog staat) behouden is gebleven: deze Toorn is de Bouwkonst niet aan vergeeten, want men kan onder door de zelve ryden, met Wagens en Paarden, gelyk men door een Poort ryt, alwaar een Klok boven in hangt, die elf duyzend pond swaar weegt, daar staat op dit navolgende in ’t Latyn verduyts (aldus) [22] By meerder en grooter verbreydinge van de Stad Medemlek, en door de dagelykse vermenigvuldinge van Volk, zoo heeft uyt Raadsbesluyt van de Magistraat en Regeeringe, my tot Zutphen in deze gestalte gegoten F. en P. Comonius, in ’t Jaar onzes Heeren 1549. Maar wederom in den Jare 1570. styf vyftien Jaren geleden, is op deze brand genoegsaam een Diluvie gevolgt, wanneer op Alderheyligendag zynde den 1. November, door een swaaren storm en verbolgen onweer, uyt den Noord- Westen het water zoo hoogh opgedreven wierde, dat diergelyke hoogte by menschen memorie noit in deze Landen gezien was, waar door bykans alle Zeedyken rondsom, of overliepen, of doorbraken, door den furieusen aanslag van ’t water, voornamentlyk den Hoogendyk by de Stad Medemlek op wel vier plaatzen, dies alle het platte Land rontomme niet dan een gladde Zee was, of scheen te wezen, daar over de Schuyten regt toe, regt aan voeren, van d’ene plaatze op d’ander, ende veele Menschen en Vee allenthalven vedronken.

Om wederom tot ons voorgaande voornemen te komen is dit voorschreven baljuwschap en Kasteleinschap (1) te Medemblik daarna door zeer [16] aanzienlijke en adellijke heren bediend geweest. Als onder anderen in het jaar 1324 van heer Dirk van Outshoorn en in het jaar 1356 van Johannes Bruelles, ridder, in het jaar 1392, van de heer Floris van Alkmade in het jaar 1395, van heer Gerrit van Heemskerke in het jaar 1398, van heer Coen van Harlaar in het jaar 1404, van Heer Wouter van Gent en die voor de laatse maal in het jaar 1413, van heer Daniel van Cralingen en daarna het dijkgraafschap en Kasteleinschap alleen voor de eerst keer bij een Dirk van Santhorst. In 1446 werd Philippus Banjaart kastelein op het slot te Medenblik en een president van Holland genaamd Gooswyn de Wilde die beiden gevangen gebracht werden op het Huis te Heusden om een lelijke en schandelijke zaak die ze van elkaar zeiden. Nadat ze beide anderhalf jaar gevangen hadden gezeten is de voor genoemde president op het Huis te Loevestein gevoerd en aldaar onthoofd. Maar de kastelein van Medemblik is wederom in vorige kwaliteit herstelt. De grote Hollandse kroniek folio 188. kapittel. 14. Echter gelijk alle voorspoed dat niet zeer lang zonder hinder gewoonlijk zijn voortgang heeft zo is het mede met deze stad Medemblik vergaan. Want net na de dood van graaf Floris in het jaar 1296 is de poort of stad Medemblik, uitgezonderd de Burg , (schrijft de Rijmkroniek van Holland en met zekere nette Latijnse hand geschreven) door de West-Friezen zelf van het ene einde tot het ander verwoest en ook verbrand en heer Hugo van Essendelft [17] met nog wel 66 anderen aldaar verslagen is geworden. Na deze voorgaande verwoesting van het zwaard en ook van het vuur is in het jaar 1334 ook het water en de zeeslag de stad Medemblik en ook de zeedijken aldaar zo lastig geworden dat men die nauwelijks langer heeft kunnen behouden zodat bij de voornoemde vier poorterschappen van West-Friesland, te weten; het Drechterland, Hoogwouder Ambacht, Schagen en Niedorper Ambacht, met Geestmer-ambacht goed gevonden is geweest een groot stuk land uit te werpen en de dijk van Barsinghorn af tot Medemblik toe achter in te leggen toch alzo dat de poort of stad Medemblik en zorgde daardoor na korte tijd mede bedijkt te zullen worden, daarin niet wilden bewilligen en ook de heer graaf daarin beducht en bekommerd was geworden en zo is die inlage niet anders toegestaan dan onder voorwaarde dat alle andere West-Friezen de heer graaf die het node deed zijn poort en burcht te helpen verzetten wat de vier Ambachten ook bij open bezegelde brieven op Sint Agnieten dag in het jaar 1334 beloofd hebben te doen en na te komen. Voorts zo is in het jaar 1413 op de 2^de februari het voorschreven grote baljuwschap van Medemblik geheel in steden verdeeld en vernietigd. Nadat daardoor eerst Enkhuizen, daarna Hoorn en wat later Grootebroek en daarop volgende gelijk Schellinkhout even groot stadrecht [18] verkregen hadden als die van Medemblik uit kracht van de voor beschreven handvesten van graaf Floris en andere volgende graven tot die tijd toe hadden gebruik. Toen is het van gelijke aan alle verdeelde andere steden bij hertog Willem van Beieren mede vergund en gegeven. (Hiervan blijkt uit zekere brief van de aartshertog Philips op de 12^de november 1503 gegeven) en daarna in dat jaar is het dijkgraafschap die tot die tijd bij het (1) Kasteleinschap was gebleven toen gesplitst en in tweeën verdeeld en het dijkgraafschap, het Drechterland tot en in de stad Enkhuizen gebracht en verzet geweest. Daartoe zou enigszins de aanleiding en gelegenheid schijnt gegeven te hebben het verzwaren van de aanslag van het water in de Zuiderzee door het verdiepen van de stromen, uitschuren van de gronden en wegnemen van de voorlanden wat daardoor veroorzaakte dat de gehele oude West-Friese zeedijk door een persoon alleen en vooral in tijd van stormen en nood niet bekwaam verzorgd scheen te kunnen worden. Dat is gelijk ook naderhand gebleken dat niet tegenstaande deze meerdere voorzorgen in het jaar 1508 (zo Dirk Velius in zijn kroniek van Hoorn, lib. 2. fol. 87 schrijft), is in de herfst op Sint Gallen dag door een extra ordinaire storm en hoge vloed niet alleen de dijken in het Drechterland bij Hoorn tussen Schardam en Scharwoude, maar ook bij Medemblik op wel vier plaatsen zijn doorgebroken tot een arme schade van de ingezetenen. [19] Hoewel al deze voorschreven tegenspoed waar de ene op de andere volgde zeer moeilijk is geweest en de voorschreven stad dapper in zijn welvaart heeft verzwakt. Zo is na deze de allerzwaarste daarop gevolgd want in dit jaar toen de graaf van Nassouw die nu stadhouder van Holland was (de graaf Jan van Egmond was tevoren op de Hoef gestorven) ging hem de Zwarte-hoop of de Gelderse-Friezen af die in dienst van de graaf van Gelder traden. Hun overste waren Johan Selbach en Goldsteen. Onze gouverneur uit vrees dat de Zwartn-hoop het ene of het ander op ons Noorderkwartier mocht ondernemen zond boden aan de overste Rekalf dat hij aanstonds en zonder tijd te verzuimen overal volk moest werven en bijeen verzamelen. Rekalf kreeg verscheidenen honderden soldaten bij elkaar en hij stuurde vier compagnieën naar het Noorderkwartier, een zond hij naar Uitdam en de tweede zond hij naar Monnickendam, de derde naar Edam en de vierde onder heer Jan van Wassenaar. Behalve dit volk had de heer Floris van IJsselstein nog vier andere compagnieën daarvoor al tijdje in dienst gehad en die werden herwaarts gezonden. Een compagnie werd er onder graaf Felix naar Medemblik geleid en de ander naar Enkhuizen, de derde naar Schagen en in de dorpen daar omtrent, de vierde werd op de oorlogsschepen verdeeld. Welke oorlogsschepen de 22^ste mei te Enkhuizen bij elkaar verzamelden door toedoen van de voorgeschreven heer van IJsselstein en gingen voort ter zee [20] om op alle tochten en aanslagen van de vijand in de gaten te houden. Maar hoe goede kennis dat men van de komst van de vijand had en hoe nauw dat het land overal met garnizoenen bezet was en hoe scherpe wacht dat er gehouden werd, het was allemaal zonder vrucht want God waakte niet mede. Deze Zwarte-hoop of Gelderse Friezen kwamen de 24^ste juni van Lemmer met 150 schepen en zowel grote als kleine met omtrent drie à 4000 mannen op dit Noorderkwartier afzakken. De 25ste.dito op een donderdag ’s morgens vroeg landen ze voor Medemblik en wonnen de stad stormenderhand, hoewel de burgers zich dapper te verweer stelden waarvan velen in deze hitte dood bleven, sommigen vluchten naar het slot, anderen kwamen vluchten uit de stad, een groot deel die zich hier en daar nog in de huizen verstopt had werden opgezocht en gevangen genomen en gerantsoeneerd. Ze plunderden de stad met een haast en hebben het toen verbrand zodat er niet een huis staan bleef, behalve het slot, dat konden ze niet krijgen doordat de kastelein Joost van Buuren hen dapper tegen stond. Dezelfde dag trokken ze voort en branden eerst Opperdoes en Twisk af, verschoonde Midwoud door het bidden van de pastoor die een rantsoen van 150 guldens gaf alzo in het hele dorp niet zoveel geld te vinden was. Toen dit gedaan was gingen ze voort de Zwaagdijk op en keerden ze bij Hoorn langs en sloegen de Berkhouter weg in en trokken door Berkhout, Avenhorn, Ursem en de Huigendijk [21] langs tot voor de stad Alkmaar. Onderweg sloegen ze dood, roofden en verbrandden alles wat hun voorkwam en deden onoverwinnelijke schade aan de huisman &c. Zodat Medemblik niet alleen onoverwinnelijke schade heeft geleden, maar bovendien het verlies van al oude handvesten, brieven en bescheiden van die stad geleden heeft en misschien ook van datgene dat door het voor verhaalde zeggen dat Medemblik de koninklijke woonplaats van koning Radboud van Friesland zou zijn geweest vast gemaakt en bewezen zou kunnen worden. Daarbij heeft evenwel het ongeluk van de stad noch niet stil gestaan want in het jaar 1555 in april is echter een onverwachte brand ontstaan waar nog de memorie van schijnt vers te zijn die even bewesten van het raadhuis begon en sloeg over de oude haven heen aan weerszijden het grootste deel van de stad die sinds de laats gemelde brand en verwoesting nauwelijks zijn adem geschept had, neffens de kerk en het klooster verbrand en in kolen gelegd heeft. Alleen is de toren (gelijk die nog staat) is behouden gebleven. Deze toren is de bouwkunst niet gaan vergeten want men kan er onder door rijden met wagens en paarden gelijk men door een poort rijdt. Er hangt een klok bovenin die elf duizend pond zwaar weegt en daarop staat dit navolgende in het Latijn en verduits; (aldus) [22] Bij meerder en groter verbreiding van de stad Medemblik en door de dagelijkse vermenigvuldiging van volk zo heeft uit raadsbesluit van de magistraat en regering mij te Zutphen in deze gestalte gegoten F. en P. Comonius in het jaar onze Heer 1549. Maar wederom in het jaar 1570 stijf 15 jaar later is op deze brand genoegzaam een overstroming gevolgd toen op Allerheiligen dag op 1 november door een zware storm en verbolgen onweer uit het Noordwesten het water zo hoog opgedreven werd dat diergelijke hoogte bij mensen geheugenis nooit in deze landen gezien was waardoor bijna alle zeedijken rondom of overliepen of doorbraken door de furieuze aanslag van het water, voornamelijk de hoge dijk bij de stad Medemblik op wel vier plaatsen zodat al het platteland rondom niets dan een gladde zee was of scheen te wezen waarover de schuiten recht toe, recht aan voeren van de ene plaats naar de andere en vele mensen en vee aan alle kanten verdronken.

1572. Den 11. Juny, heeft de nieuwe Gouverneur van Enkhuysen, genaamt Dirk Soni, getracht door middel van de kapitein Jacob Cabbeljauw, Claas Ruychaver, en Dirk Jansz: Brouwer aan haar zyde te krygen, onder de gehoorzaamheyd van Prins Maurits, die daar [23] over zoo lange arbeyde, dat ze die van Medemblik beweegde haar Burgermeesters tot Enkhuysen te zenden, maar zy konde niet accorderen, om dat zy groote versekertheid, en onmogelyke dingen begeerden, daarom rezolveerde zy schielyk, twee Compagnie Borgers van Enk huysen, onder Capiteyn Claas Croes en Jacob Cornelisz. in ’t Hof, daar na toe te zenden met twee Compagnie Zoldaten, onder Cabbeljauw en Ruychaver, die heymelyk de Stad Medemblik hebben ingenomen. De Zoldaten quamen de Ooster-poort in, en de Enkhuyser Borgers de Wester-poort; zoo dat de Manschap van Medenblik aanstonds op het Casteel vlugte, de Enkhuysers en de Zoldaten, namen haar Vrouwen en Kinderen, en zette haar voor aan, tot een borstweering, doen zy het Casteel bestormde, de Mannen dit siende, dorsten niet toe schieten, om haar Vrouwen willen, en om haar trouw te betragten, dwongen haar al- dus het Casteel op te geven. Terwyl zy hier mede besig waren, wierde Cornelis Pietersz. Lutsen, met Pieter van Gulik, Schout van Opmeer, uytgesonden, om al het Geweer en Wapenen uyt de twaalf omleggende Dorpen te halen, tot haar gebruyck, met genoegzame vrywilligheyd, door het in- nemen van de Stad Medenblik. Weynig tyd hier naar, heeft deze Dirk So- noy de Stad Hoorn, niet zonder groote moeiten doen overgaan, want de Borgers in de Wapenen tegen malkanderen opstonden. Voorts zoo heeft hy al de Steden die in ’t Noorder-quartier waren, als Alkmaar, Edam, [24]Monnekendam, en Purmerend ingekregen, over alle deze plaatzen heeft hy particuliere Gou- verneurs gestelt, als tot Medenblik, Jonker Jacob Cabbeljauw, tot Hoorn, Jonker Josue d’Alveringen, Heer van Hofwegen, tot Alk- maar Willem Mostert, en tot Edam, Jonker Willem de Grave. Sonoy kreeg den Overste Lazarus Muller, met een Regiment te hulp, en moeste vast alle dagen met zyn Vyand schermutseeren, &c. Hier op slaat het Versje van Jan Jansz. Deutel van HOORN, in zyn Huwelykse Weegschaal, en luyd aldus, ’t STerke Medenblicker Slot, Wierd eens van ’t Oorlogs-rot Ingenomen, niet door kragt Van de Wap’nen, maar men bragt Vrouw en Kind’ren vooren aan, Van, die men te keer woud’ gaan, Met dees voortogt drong men voort, Tot de Gragten, tot de Poort, Van dees sterkte. Al ’t geschut, Quam de Burgers niet te nut, Want zoo iemand schieten wouw, Hy ontzag zyn Kind of Vrouw, En dewyl hy die ontzag, Most hy komen tot verdrag, Met zyn Vyand, ’t welk zoo niet, Buyten d’ egt zou zyn geschiet. 1572 .[25] 1572. Den 16. November, de Jonkheer Dirk Sonoy, wezende als Admiraal van de Noord-Hollandze Vloote, leggende voor Am- sterdam, zoo is in zyn Gouvernement, dewyle hy noch abzent was, binnen de Stad Medenblik een grooten oploop geweest, tusschen de Burgers van de Stad en den Capiteyn Jacob Cabbeljauw en zyn Zoldaaten. In dit oproer wierden de Burgers van de Stadt Medenblick meester van de Zoldaaten, zoo dat den meesten hoop de Stadt zyn uytgeloopen, de overgeblevenen wierden haar geweer afgenoomen, de Capiteyn zalveerde hem op het Stadthuys, staande op den Dam, en zyn Predikant Jan Mighiels vluchte in een huis daar bezyden, tot Willem Cornelisz. Daar na dwongen zy den Capiteyn, dat hy al de overgeblevenen Zoldaaten die noch op het Slot waren, de Burgers ’t zelve in zoude ruimen, en daar op laten, ’t welke aanstonts ook is geschiet, zy sloegen de Capitein zyn kamer op, en hebben daar eenige dingen uitgenomen. Deeze oproer geschiede door een kleine oorzaak ende misverstant, dan men vreesde voor erger, daarom zyn Excelentie aldaar terstont Meester Herman van der Meer, ende Hopman Nicolaas Ruighaver na toe zont, om den oproer te stillen, en ter neder te leg- gen. De voorschreve Nicolaas Ruighaver hadde zyn Vaandel Zoldaten, ontrent een ure gaans van de Stad leggen, men bevont de oorzake gesprooten te zyn, door dien een Jongman, zynde een Burgers Zoon van de Stad, over de wal was geklommen, waar over den Capitein hem [26] hadde gevangen genomen, doch gebeden zynde van dees Jongmans Oom, dat hy hem zoude los laten, heeft zulkx niet willen doen, en daarom zeer geinportuneert zynde, heeft den zelf- den mede gevangen genomen, ’t welk by de Burgers gezien zynde, hebben tot den Capitein (die de gevangens op het Slot wilde brengen) gezeit, dat hy de Burgers zoude los laten, hy mogtze te recht stellen, de boete die daar toe stond was maar 20. stuivers. Maar hy bleef even opstinaat, en wilde haar niet los laten, dreigende eenige te slaan, en zeide ook daar by, dat hy de Gevangens wel wilde hangen (want vermits het een frontier Stad was, beelde hy hem in het lyf verbeurt te zyn) hier door is terstont het Rumoer gewassen, en zy hebben hem om- zingelt en de gevangens ontweldicht, dit hebben de Zoldaten willen keeren en allarm laten slaan, de Burgers daar en tegen, lieten de klokken kleppen, en de trommels roeren, en lieten het Burger Vaandel wayen op de straaten, zomma het stont zeer qualyk geschapen, maar is ten laatsten noch ten besten afgeloopen, en hebben zoo Burgers als Zoldaten, de tweedracht in min en vrintschap ter neder geleit. En hebben ook met eenen malkanderen belooft te reguleeren na de Ordonnantien, die by de Prince van Orangie zoude werden gemaakt, ende datze middelertyd zullen houden vreede, vrintschap ende eendragt, zonder d’een d’ander te injurieren in woorden ofte feiten, in eeniger manieren, op lyf- straffe, waar van zy een schriftelyke acte hebben gemaakt en onderteekent, op den 21. van November. 1572. [27] 1573. In Augusto schreef de Grave van Bossu aan Cornelis van Ryswyk, Castelyn tot Medenblik, inhoudende, dat, indien hy het Slot en de Stad van Medenblik in zyn handen wilde leveren, hy zoude hem grootelykx begiftigen, ende dat hem alles dat hy misdaan hadde zoude vergeven wezen, daar voor hy zyn eigen Perzoon te pande stellen wouw, en voorts dat zulkx in alle haast moeste geschieden, want Lei- den was bezet, want hy was van meening om in het Noorderquartier te vallen, en voor Me- denblik te komen, daarom dat hy terstont ant- woort zoude schryven &c. Ryswyk was als den brief quam binnen Enkhuizen, en de Bode die den brief bracht was vertrokken, doen hy tot Medenblik quam, anders zoude hy hem vast gezet hebben; hy ontboot de Burgemeesters van de Stad, en de zyn Luitenant die hy de voorschreve brief heeft voor gelezen, en schreef ook zulkx terstont over aan den Governeur Dirk Sonoi, om alle suspicie van hem te weeren. 1588. Was tot Medenblik de Overste Heer Dirk Sonoi langen tyd Governeur geweest, over het geheele Noort-Holland. Hy hadde hem vromelyk gequeten en wel gedragen, in veel diensten en exploiten. Deeze hadde van Lei- cester nieuwe commissie, van zyn Governement van Noort-Holland bekomen, het welk was tot nadeel, en vermindering van de autoriteit van de Prince van Orangie of Maurits van Nassauw, zynde Stadhouder van Noort- en Zuit Holland, de welke toestont zulke commissie te geven, [28]als aan zyn Luitenant. Hem wert als andere, na het verraat van Deventer en Sutphen afgeëist nieuwe eed aan Prins Maurits als Stadhouder te doen, ’t welk hy weigerde uyt kracht van zyn nieuwe commissie, ten ware dat hy van de Grave van Leicester van zyn gedaane eed ont- slagen werde, ’t welck alzoo procideerde uyt misverstant, zoo wierde dit spel door den Heer van Bochorst (die doen ter tyd der Koninginne Majesteits Ambassadeur was) geslist. Daar na heeft Prins Maurits het Vaandel Zoldaten van Jonker Aart van Duivenvoorde na Medenblik gezonden, maar het wierde door eenig misvertrouwen niet in de Stad genomen, maar moest daar buiten blyven; daarom gink Prins Maurits met de Grave van Hohenlo zelver met haar Hofgezin daar na toe, maar zy wierden daar mede buiten geslooten: doch dit wierde wederom ter nedergeleid, mits dat Sonoi zelver zeide hem leet te weezen, en dat hy geen oorzake van misvertrouwen hadde gehad; maar na veel handeling daar over, tot in January 1588. zo behielp Sonoi hem met zyn voorschreve commissie van Leicester, over Noort-Holland, gelyk hy die van de Prince van Orangie gehad hadde, zoo wou hy by zoodanig Gouvernement blyven, de Prins Maurits was wel Stadhouder genaamt, maar dat hy gelyke macht hadde in dien quartier, blykende zyn commissie. Onderwylen muiteneerde de 600. Zoldaten van Sonoi tot Medenblik gedurig, en wilde niet vertrekken, voor dat zy afreekening van 72. Maanden hadde, zy namen de Burgerye haar geweer ofte [29] wapenen af, en dwongenze alzoo verder weekelyk haar zoldy te geven. Dit quaat exempel maakte ook muitery in andere Steden. Dit belegh duurde tot in April 1588. en mits dat de Engelsche die haar in ’t eerste styf den haar anders begonnen te bedenken, ziende inzonderheid Leicesters Gouvernement de Staten opgedragen, en der zelviger autoriteit door vaste rezolutien toenemen, zoo wierden ten lesten de zake geaccordeert, invoegen dat het Krygsvolk met paspoorten zoude vertrekken, en het Prince volk trok daar aanstonts binnen. Den Oversten Gouverneur quam hem tot Alkmaar excuseeren, die namaals de Burgers van Medenblik en andere groote schade aan dede in zyne goe- deren, daar over hy hem beklaagde aan de Coninginne van Engeland. 1593. Gink de eerste Schipper uyt Holland, zynde een Burger alhier van Medenblik, na Gunea ofte Goutkust, uyt deze Haven. 1594. In deeze tydt, was Jelle Adriaansz. Wynsz. Dykgraaf van de vier Noorder Coggen, heeft aldereerst bedacht en uytgevonden, tot bescherming van de Zeedyk, zeekere werken buiten aan de Wierdyk, die men Crebbings noemde, en noch alzoo genaamt werden, die noch huiden by de Inwoonders (om haar groote onkosten) zeer wel bekent zyn, de eerste Crebbingh wierde doe geslagen voor de Spanbroekerdyk bewesten de Twisckerbrug. 1618. In October quam zyn Excellentie, Prins Maurits tot Medenblik, om de Magistraat te veranderen, en heeft zes van de oude Magistraat laten continueeren en tien nieuwe daar by verkooren, en ging doen voort, en verzette de Regeering in de andere Steden van gelyke. 1620. In ’t voorjaar, wierden de vyf Watermolens die tusschen Medenblik en Opperdoes stonden, aan ofte by den Dyk, aan de Oost- kant van de Stad Medenblik gebracht, ende gestelt datze malkander het water konde afmalen, als een molen het tegens ofte boven het Zeewater niet konde malen. De oorzake waarom dit gedaan worde was daarom, dat de sluis daar de molens het water door maalde, lach op het feltste van de Zee, hadden dierhalven groote kosten, en was daar toe zeer veroudert, dat hy vernieuwt moste weezen, ende alzoo de Dyk bewesten Medenblik, daar de molens stonden, heel breet en hoogh is, zoo zouden het tot groote kosten van de Landen geweest zyn, zoo men daar een Nieuwe-sluis hadde geleid en gemaakt. Nu komen wy tot den jegenwoordige tyden, in de welke de Stadt Medemlek, niet tegenstaande alle de voor verhaalde tegenspoeden, wederom als uyt de asschen opgekomen wezende, een wel betimmerde Stadt ende van bequame groote geworden, wezende aan de Zuydzyde voorzien met hooge wallen ende Bolwerken na de nieuwe ende moderne wyze gefortificeert ende gesterkt. Ende aan de Noortzyde ende Oostzyde, tegens de Zuyder-Zee met zeer sware Wier- ende Aard-dyken, die aldaar mede bewesten ende ook eensdeels beoosten de Stadt [31] zyn, zoo swaar, hoog ende breed, dat dierge- lyken in de Wereld niet en zyn te vinden: ja dat men van angst, als men daar by neer ziet, tot om laagh in de Zee, weezende de zelve Wierdyk en Perpendiculariter ofte waterpas uyt de Zee opgetrokken, onder met ried ende daar boven met wier opgezet ter breete van 18. 20. 22. a 24. en zomtyds meer voeten hoog boven ’t water, wanneer het een ordinaar gety is, en dan blyft noch een diepte van 15 a. 16. voeten, ende voor de Stadt 17. ook 18. en meerder voeten water, ja zoo diep, dat zelfs in den jare 1601. dicht aan den Dyk van de Stadt, een groot en swaar Schip van 500. lasten heeft konnen leggen ende weder afgebracht werden, weezende daar en boven de zelve Wierdyken ’t meerendeel onder tegens de Dyk gestyft en- de gesterkt, met sware Crebbing steenen ende eeken paalwerken, daar van de steekpalen, die recht in de grond staan 32. ende schoorpalen die schuyn in de grond gaan, ende voornament- lyk mede tegen den ysgang geslagen werden, om door ’t schuyn op schuyven des zelfs magt daar op te breeken 36 voeten moeten lang zyn, ende ten minsten 15. op eene roede werden gestelt. Voorts met eeken gordingen en sluyt- balken ende sware yzere bouds en spylen in ende aan malkanderen geslooten ende vast g maakt, ende van binnen gevult met Noortze- sparren ofte Capravens tot de grond toe, ende dan daar op geleyd, de voornoemde swaare Noortze Crebbing-steenen, daar van ieder roede kost 400. a 500. en zomtyds meerder guldens. [32] Behalven deeze Crebbingen, zoo zyn ’er noch verscheiden swaare eeken hoofden ende paalwerken geslagen, gaande van den Dyk af Zeewaart in, hebbende 30. eeken zoo steek als schoorpalen op een roede, lang als vooren, mede van binnen, tot op de grond met Noortze Capravens, en daar op met sware steenen gevult, om den storm van den Dyk af te leiden ende het wegschuuren van de grond, ofte het verdiepen te verhinderen: behalven een menigte van an- dere, die zoo swaar niet en zyn, weezende dit wier een materie ofte gewas, dat de Zee opgeeft op de verdronken gronden en waarden tusschen Colhorn en het Eiland Wieringen, principaal en elders omtrent Medemlek, in ’t Latyn geheeten Alga, welke Waarden deeze materie ofte gewas schynen voort te brengen, in revensie van de schade haar by de Zee aangedaan, tot dienst ende defensie van de na- buurige Landen noch gestadich tegen de Zee worstelende: ende staat te noteren, dat deeze Wier een gewas van zoodanige natuur en aard is, dat Perpendiculariter ende onder de Linie op malkanderen gehoopt weezende, zoo vast en dicht in malkanderen broeid, dat de zelve met scherpe spitlippen of graven heel qualyk kan af- gesteeken ende gebrooken werden, bekomende een gedaante van leer ofte lever, meerder sterk- te en tegenweer by brengende, als zelfs sware en dikke muuren zoude konnen doen, die den furieuzen ende ongelovelyken aanslagh van ’t water niet langer zoude konnen uytstaan, vermits de zelve de gronden van de Dyken en alles wat daar [33] omtrent is, doet schudden ende beven, dat geen muuren zonder schuuren zoude kon- nen verdragen, zoo dat dit genoegzaam de eenige, immers de Principaalste stoffe schynt te weezen, daar door de Landen beneffens Godes zegen tot noch toe geconzerveert ende behou- den gebleven zyn. Ende mits dien alhier geen plaatze heeft het oude veersje van den Mantuaanschen Poëet. Projecta vilior Alga: dat is te zeggen als Wier, gemerkt de zelve alhier niet veracht; maar kostelyk ende ten hoogsten nut, noodich, ende salutaar is, van deze Wierdyken.. Als de zelve door water ofte ysgank uytgeslagen of uytgekrongen, ende in Zee geworpen werden, dan wort daar weder van de grond af met ried en wier een nieuw fondament geleid, en voort met palen en Crebbingen, gelyk de keure leid geheid en geslagen. Het is nu al omtrent geleden, als de zelve in de Stadt benoorden de Kerk ende noch wat westelyker op twee verscheiden plaatzen geschieden moest by publyke bestedinge, dat de voet gekost heeft 50. gulden (dat is de roede) 600 gulden, ende als tegenwoordig daar van beste- dinge zoude werden gedaan, daar men by alle stormen ten hoogsten voor bevreest ende bekommert is, zoude nu ten aanzien van de meerder diepte, zedert aan den Dyk door de vloeden gevallen, als mede ten aanzien van de dierte der materialen van Wier, Eekenbalken, yzerwerk, en arbeids loon, dat op eenige specien een derde, en andere een vierdepart als nu [34]verscheelt, door malkander gereekent, maar de voet nu kosten 75. gulden, dat is de roede omtrent 900. gulden, in voegen dat onmoogelyk schynt omme de zelve langer te konnen bekostigen ende te onderhouden, gelyk het zelve inderdaat, als van jare tot jare lastiger werdende, onmogelyk werden zal, ten zy daar in door andere middelen zal werden voorzien, konnende alreede by goede reekeninge blyken, dat de vier Noorder-Coggen, waar in de Stad Medemlek gelegen is, van ouds geheeten Hoogtwouder-Ambacht, boven de eerste makinge van de Aartdyk, aan andere staande en ge- maakte Crebbingen Wierriemen, en hoofden, is beloopende de waardy van meer als 2079180. Caroli guldens, dat omtrent beloopt 21. Tonne gouds, en dat zonder en behalven alle voorgaande en noch te doene vernieuwinge ende onderhoudinge der zelver werken; welke werken, hoewel ze swaar en kostelyk zyn, nochtans ondertusschen niet alleen van ’t gewelt van de Zee gekrengt ende afgerukt, maar zonderling daar en boven by heel stok stil weer, van den ysgang alleen door den vloed gedreven ende aangeparst, buyten verwachting om versgemeeten ende gebrooken, en de Wierriemen zoo massyf, dik, en breet, als vooren is verhaalt, door gesneden konnen werden, als in den jare 1621. in Maart achter en benoorden het Raad-huys van de Stadt Medemlek in ’t aanzien van de Heeren Burgemeesteren, Abraham Comersteyn van den Briel, ende Jacob Clazen Jengs van Edam, als Comissarissen, van wegens de Ed. [35] groot Mog. Heeren Staten van Holland ende West-Vriesland, op ’t instellen van de quohieren van den eerste duizentsten penning aldaar be soignerende, is gebleeken; kruydende het ys, hebbende de dikte van een voet, door de Wier- dyk aldaar, dik en breet 20. voeten, divers, dat het aan de andere zyde boven in de Aarddyk toe uyt quam, doende op dat pas, ende ee- nige dagen daar na, op andere plaatzen, aan den Dyk in een uur tyds boven de 300000. gulden aan schade, waar over die van de voorschreve vier Noorder Coggen, op hare klachten alleen met een zomma van 10000. gulden, by de Ed Groot Mogende Heeren Staaten van Holland en West-Vriesland, zyn gesoulageert geweest, weezende daar benevens deeze Wierdyk gestyft van de binne-kant, met een zeer swaaren Aarden-dyk, hoog uyt het binnen-water van 24. tot 30. voeten, en breed op de kruin op veele plaatzen, en voornamentlyk bewesten de Stadt Me- demlek 4, 5, 6. ja 7. Coggen en Dregterlandsche roeden, daar van de roeden, een zesdepart grooter is, als de Rynlandsche. De Stadt alzoo tegen de Landt ende Zee-kant gefortificeert zynde: invoegen dat de zelve voor onwinnelyk wert geoordeelt by Adr. Junius, in zyn Batavia fol. 303. Deze Stadt Medemlek heeft behalven zyn eerste en Aloude Haven, nog drie groote en byzondere Havens, binnen hare Vestinge, in de welke meenigte van Scheepen konnen leggen, ende door de diepte der zelver, mitsgaders van de mond ofte ’t gat van de Haven (dat met een dagelykx tye van 11. tot 16. [36] voeten diep is, ende gestadich diep gehouden wert) allerlei groote, ja aldergrootste Scheepen van’t Land konnen in komen. Ende is de goede gelegentheydt van de Plaats met een zonderling welvaren in deeze tyden door Godes zegen vergezelschapt, het welke getuygen kon- nen, niet alleen de vergrootinge van de Stadt en de opmakinge van een zeer goooten nieuwen Haven, ter wyte van 20. roeden, in den jare 1599 gedaan. En noch onlangs in den jare 1632. met een tweede nieuwe Haven met de zelve vergrootinge; als ook mede een derde, alles tot haar eigen kosten, (de tweede ter wyte 25. a 26. en de derde Haven 35. roede wyt, haar uytstrekkende in ’t Zuyden langs de Stadt van het eene eynde tot omtrent het andere, en de ront-om met treffelyke Huyzen betimmert) daar opgevolgt. Maar ook een meenigte van Scheepen aldaar havenende, door de welke in Noorwegen ende Oosten, als ook in ’t Westen, en de Middelandsche Zee, den name der zelver Stadt wel bekent ende vermaart is, daar tot ook niet weynig helpt, de goede situatie, groote en gelegentheden van de zelve Havens, die van oude tyden, en noch tegenwoordig, by de trafficquanten en de Zee-varentvolk voor het eenigste Azylum en de alderzeekerste Herbergh van hare Scheepen en goederen (waar inne zy de zelve by winter tyden, als zy van den ysgang en de vroege vorsten verrast, en de over rompelt, en de door ’t opproppen van ’t ys, in gevaar, als ook ondiepte van andere Havens en Zee-Steden afgesneden werden, gewoon zyn te [37] te bergen.) Zynde de zelve Havens in den jare 1632. als de zelve tot een groot geluk voor de Scheepen, noch ter nauwernood waren gemaakt, wanneer daar boven de ordinaris Scheepen, dewelke daar overwinterden, en doorgaans boven de hondert in ’t getal waren, noch wel omtrent hondert daar by opgeleid wierden, alle van andere plaatzen. En in den jare 1633. daar aanvolgende, zyn der wel over de twee hondert alle van andere Plaatzen gebergt, blyvende doen noch open een groote ruimte voor veel meer andere. Alle de Scheepen, welke met hun kostelyke ladinge, eenige Millioenen bedragende, buiten dit behulp van de Havens dezer Stad, na menschen oordeel in ’t ys zoude moeten hebben vergaan, als aan weinig andere, die den Haven door den snellen ysgang afgesneden wierde, doenmaals met groot beklach in ’t aanzien van veele die haar niet helpen konde, is gebleeken, en de is dit welvaren van de Stad naast Godes zegen voor een groot gedeelte door de wyze en voorzichtige bestieringe, en de beleid van de Magistraten der zelver Stadt voortkomende: vermids de zelve een mede lid van de vergaderinge der Ed. groot Mogende Heeren Staten van Holland ende West-Vriesland makende, niet alleen aldaar geleerde ende ervaren Pensionarissen zyn gebruikende, maar ook uyt hare Stads name in alle andere Collegien van ’t Land Committeerden luyden van kennisse, en van groote en langduurige ondervindinge &c. [38]

1572. De 11^de juni heeft de nieuwe gouverneur van Enkhuizen, genaamd Dirk Sonoy, getracht door middel van de kapitein Jacob Cabbeljauw, Claas Ruychaver en Dirk Jansz: Brouwer aan hun zijde te krijgen onder de gehoorzaamheid van prins Maurits die daarover [23] zo lang mee bezig was dat ze die van Medemblik bewogen hun burgermeesters naar Enkhuizen te zenden. Maar ze konden niet overeen komen omdat ze grote zekerheid en onmogelijke dingen begeerden, daarom besloten ze snel twee compagnies burgers van Enkhuizen onder kapitein Claas Croes en Jacob Cornelisz. in de hof daar naar toe te zenden met twee compagnies soldaten onder Cabbeljauw en Ruychaver die heimelijk de stad Medemblik hebben ingenomen. De soldaten kwamen de Ooster-poort in en de Enkhuizer burgers de Westerpoort zodat de manschappen van Medemblik aanstonds op het kasteel vluchtten. De Enkhuizers en de soldaten namen hun vrouwen en kinderen en zetten die vooraan tot een borstwering toen ze het kasteel bestormden. Toen de mannen dit zagen durfden ze niet te schieten vanwege hun vrouwen en om hun trouw te betrachten dwongen ze aldus het kasteel op te geven. Terwijl ze hiermee bezig waren werden Cornelis Pietersz. Lutsen met Pieter van Gulik, schout van Opmeer, uitgezonden om alle geweer en wapens uit de twaalf omliggende dorpen te halen tot hun gebruik met voldoende vrijwilligheid door het innemen van de stad Medenblik. Weinig tijd hierna heeft deze Dirk Sonoy de stad Hoorn niet zonder grote moeite laten overgaan want de burgers stonden in wapens tegen elkaar op. Voorts zo heeft hij alle steden die in het Noorderkwartier waren zoals Alkmaar, Edam, [24] Monnickendam en Purmerend verkregen. Over al deze plaatsen heeft hij afzonderlijke gouverneurs gesteld als te Medemblik jonker Jacob Cabbeljauw, te Hoorn jonker Josue d’Alveringen, heer van Hofwegen, te Alkmaar Willem Mostert en te Edam jonker Willem de Grave. Sonoy kreeg de overste Lazarus Muller met een regiment te hulp en moest vast alle dagen met zijn vijand schermutselen &c. Hierop slaat het versje van Jan Jansz. Deutel van HOORN in zijn huwelijkse weegschaal en luidt aldus, Het sterke Medemblikker slot, Werd eens van de oorlogsgroep Ingenomen, niet door kracht Van de wapens, maar men bracht Vrouwen en kinderen voor aan, Van die men te keren wilde gaan, Met deze voortocht drong men voort, Tot de grachten, tot de poort, Van deze sterkte. Al het geschut kwam de burgers niet tot nut, Want zo iemand schieten wou, Hij ontzag zijn kond of vrouw, En omdat hij die ontzag, Moest hij komen tot verdrag, Met zijn vijand, het welke zo niet, Buiten de echt zou zijn geschied. [25] 1572. De 16^de november, de jonkheer Dirk Sonoy die admiraal van de Noord-Hollandse vloot was lag voor Amsterdam en zo is zijn gouvernement terwijl hij noch afwezig was binnen de stad Medenblik een grote oploop geweest tussen de burgers van de stad en de kapitein Jacob Cabbeljauw en zijn soldaten. In deze oproer werden de burgers van de stad Medemblik meester van de soldaten zodat de grootste hoop de stad zijn uitgelopen, de overgeblevenen werden hun geweren afgenomen. De kapitein stelde zich op het stadhuis staande op de dam en zijn predikant Jan Mighiels vluchtte in een huis daarnaast naar Willem Cornelisz. Daarna dwongen ze de kapitein dat hij alle overgebleven soldaten die noch op het slot waren dat de burgers dat in zouden nemen en daarop te verlaten wat aanstonds ook is geschied, ze sloten de kapitein in zijn kamer op en hebben daar enige dingen uitgenomen. Deze oproer geschiedde door een kleine oorzaak en misverstand, dan men vreesde voor erger, daarom zond zijne excellentie aldaar terstond meester Herman van der Meer en Hopman Nicolaas Ruighaver naartoe om de oproer te stillen en neer te leggen. De voor beschreven Nicolaas Ruighaver had zijn vaandel soldaten omtrent een uur gaans van de stad liggen. Men bevond dat de oorzaak ontsproten was doordat een jonge man die een burgers zoon van de stad was over de wal was geklommen waarom de kapitein hem [26] had gevangen genomen, doch werd hij gebeden van de oom van de jongeman dat hij hem los zou laten en heeft zulks niet willen doen en is daarom zeer lastig gevallen heeft hij die mede gevangen genomen. Dat werd door de burgers gezien en hebben tot de kapitein (die de gevangenen op het slot wilde brengen) gezegd dat hij de burgers los zou laten, hij mocht ze terecht stellen, de boete die daartoe op stond was maar 20 stuivers. Maar hij bleef even obstinaat en wilde hen niet los laten en dreigde er enige te slaan en zei daarbij ook dat hij de gevangenen wel wilde hangen (want omdat het een grens stad was verbeeldde hij hem het lijf verbeurd te zijn) hierdoor is terstond het rumoer gegroeid en ze hebben hem omsingeld en de gevangen ontnomen. Dit hebben de soldaten willen keren en alarm laten slaan, de burgers daartegen lieten de klokken kleppen en de trommels roeren en lieten de burger vaandel waaien op de straten, somma; het stond zeer kwalijk geschapen, maar is tenslotte noch ten besten afgelopen en hebben zowel burgers als soldaten de tweedracht in minne en vriendschap neergelegd. En hebben ook meteen elkaar beloofd te regelen naar de ordonnantie die bij de prins van Oranje gemaakt zou worden en dat ze ondertussen vrede, vriendschap en eendracht zouden houden zonder de een de ander te verwonden in woorden of feiten in enige manier op lijfstraf war van ze een schriftelijke akte hebben gemaakt en ondertekend op de 21^ste van november 1572. [27] 1573. In augustus schreef graaf van Bossu aan Cornelis van Ryswyk, Kastelein te Medenblik, inhoudende dat indien hij het slot en de stad van Medenblik in zijn handen wilde leveren dan zou hij hem groot begiftigen en alles dat hij misdaan had hem vergeven zou wezen waarvoor hij zijn eigen persoon als pand wilde stellen. Voorts dat zulks in alle haast moest geschieden want Leiden was bezet want hij was van mening om in het Noorderkwartier te vallen en voor Medenblik te komen, daarom dat hij terstond antwoord zou schrijven &c. Ryswyk was toen de brief kwam binnen Enkhuizen en de bode die de brief bracht was vertrokken toen hij te Medenblik kwam, anders zou hij hem vast gezet hebben. Hij ontbood de burgemeesters van de stad en zijn luitenant die hij de voor beschreven brief heeft voorgelezen en schreef ook zulks terstond over naar de gouverneur Dirk Sonoy om alle verdachtmaking van hem te weren. 1588. Was te Medenblik de overste heer Dirk Sonoy lange tijd gouverneur geweest over het gehele Noord-Holland. Hij had hem dapper gekweten en goed gedragen in veel diensten en geruchtmakende zaken. Deze had van Leicester nieuwe commissie van zijn gouvernement van Noord-Holland bekomen wat tot nadeel was en vermindering van de autoriteit van de prins van Oranje of Maurits van Nassau die de stadhouder van Noord- en Zuid-Holland was die het alleen toestond zulke commissie te geven [28] zoals aan zijn luitenant. Hij werd zoals zoals anderen na het verraad van Deventer en Zutphen afgeëist om een nieuwe eed aan prins Maurits als stadhouder te doen, wat hij weigerde uit kracht van zijn nieuwe commissie, tenzij dat hij van de graaf Leicester van zijn gedane eed ontslagen werd wat alzo voortkwam uit misverstand en zo werd dit spel door de heer van Bochorst (die toentertijd de ambassadeur van koningin majesteit was) geslist. Daarna heeft prins Maurits de vaandel soldaten van jonker Aart van Duivenvoorde naar Medemblik gezonden, maar het werd door enig wantrouwen niet in de stad genomen, maar moest daar buiten blijven. Daarom ging prins Maurits met de graaf van Hohenlo zelf met zijn hofgezin daarnaar toe, maar ze werden daar mede buiten gesloten. Doch dit werd wederom neergelegd omdat Sonoy zelf zei dat het hem leed was en dat hij geen oorzaak van wantrouwen had gehad; maar na veel handeling daarover tot in januari 1588 zo behielp Sonoy hem met zijn voor beschreven commissie van Leicester over Noord-Holland, gelijk hij die van de prins van Oranje had gehad, zo wilde hij bij zodanig gouvernement blijven. Prins Maurits was wel stadhouder genoemd maar dat hij gelijke macht had in dat kwartier blijkt wel uit zijn commissie. Ondertussen muiten de 600 soldaten van Sonoy te Medenblik gedurig en wilden niet vertrekken voordat ze afrekening van 72 maanden hadden, ze namen de burgers hun geweer of [29] wapens af en dwongen ze alzo verder wekelijks hun soldij te geven. Dit kwade voorbeeld maakte ook muiterij in andere steden. Dit beleg duurde tot in april 1588 en omdat dat de Engelsen die zich in het begin stijfden zich anders begonnen te bedenken en zagen vooral Leicester’ s gouvernement aan de Staten opgedragen en die autoriteit door vaste resoluties toenemen zo kwamen ze tenslotte overeen in voegen dat het krijgsvolk met paspoorten zou vertrekken en het prinsen volk trok daar aanstonds binnen. De overste gouverneur kwam zich te Alkmaar excuseren die later de burgers van Medemblik en anderen grote schade aandeden in zijn goederen waarover hij zich beklaagde bij de koningin van Engeland. 1593. Ging de eerste schipper uit Holland die een burger alhier van Medenblik was naar Guinea of Goudkust uit deze haven. 1594. In deze tijd was Jelle Adriaansz. Wynsz. dijkgraaf van de vier Noorder-Koggen en heeft allereerst bedacht en uitgevonden tot bescherming van de zeedijk zekere werken buiten aan de wierdijk die men kribben noemde en noch alzo genoemd worden die noch heden bij de inwoners (om hun grote onkosten) zeer goed bekend zijn. De eerste crebbing (krib) werd toen geslagen voor de Spanbroekerdijk bewesten de Twiskerbrug. 1618. In oktober kwam zijne excellentie prins Maurits naar Medemblik om de magistraat te veranderen en heeft zes van de oude magistraat laten zitten en tien nieuwe daarbij gekozen en ging toen voort en verzette de regering in de andere steden dergelijk. 1620. In het voorjaar werden de vijf watermolens die tussen Medemblik en Opperdoes stonden aan of bij de dijk naar de Oost kant van de stad Medenblik gebracht en gesteld zodat ze elkaar het water konden afmalen als een molen het tegen of boven het zeewater niet kon weg malen. De oorzaak waarom dit gedaan werd was daarom dat de sluis daar de molens het water door maalden op het felste van ze zee lagen en daarom grote kosten hadden en waren daartoe zeer verouderd zodat ze vernieuwd moesten worden en alzo de dijk bewesten Medenblik waar de molens stonden heel breed en hoog is zo zouden het tot grote kosten van de landen geweest zijn zo men daar een nieuwe sluis had geleid en gemaakt. Nu komen we tot de tegenwoordige tijden waarin de stad Medemblik niettegenstaande alle voor verhaalde tegenspoeden wederom als uit de as opgekomen is een goed betimmerde stad en van bekwame grootte geworden die aan de zuidzijde voorzien was met hoge wallen en bolwerken naar de nieuwe en moderne wijze gefortificeerd en versterkt. En aan de Noordzijde en Oostzijde tegen de Zuiderzee met zeer zware wier- en aarden dijken die aldaar mede bewesten en ook eensdeels beoosten de stad [31] zijn en zo zwaar, hoog en breed dat diergelijke in de wereld niet zijn te vinden. Ja dat men van angst als men daarbij dezelfde wierdijk perpendiculariseert (5) of waterpas uit de zee is opgetrokken, onder met riet en daarboven met wier opgezet ter breedte van 18, 20, 22 a 24 en soms meer voeten hoog boven het water wanneer het een gewoon getij is en dan blijft noch een diepte van 15 a 16 voeten en voor de stad 17 en ook 18 en meer voeten water, ja zo diep dat zelfs in het jaar 1601 dicht aan de dijk van de stad een groot en zwaar schip van 500 lasten heeft kunnen liggen en weer weg gebracht werd. Daarboven werden dezelfde wierdijken het meeste deed onder tegen de dijk gestijfd en versterkt met zware kribben, stenen en eiken paalwerken waarvan de steekpalen, die recht in de grond staan, en schoorpalen, die schuin in de grond gaan, en voornamelijk mede tegen de ijsgang geslagen werden om door het schuin opschuiven zijn macht daarop te breken 36 voeten lang moeten zijn en tenminste 15 op een roede gesteld worden. Voorts met eiken gordingen en sluitbalken en zware ijzeren bouten en spijlen in en aan elkaar gesloten en vast gemaakt en van binnen gevuld met Noorse-sparren of Capraven (zelfde betekenis) tot de grond toe en dan daarop gelegd. De voornoemde zware Noorse kribben stenen waarvan iedere roede 400 a 500 en soms meer guldens kost. [32] Behalve deze kribben zo zijn er noch verschillende zware eiken hoofden en paalwerken geslagen die gaan van de dijk zee waart in en hebben 30 eiken zo gestoken als schoorpalen op een roede, lang als voor en mede van binnen tot op de grond met Noorse Capravens en daarop met zware stenen gevuld om de storm van de dijk af te leiden en het wegschuren van de grond of het verdiepen te verhinderen. Behalve een menigte van anderen die niet zo zwaar zijn die van dit wier een materie of gewas zijn dat de zee opgeeft op de verdronken gronden en waarden tussen Kolhorn en het eiland Wieringen voornamelijk en elders omtrent Medemblik,. In het het zijn ze Latijn geheten Alga welke waarden deze materie of gewas schijnen voort te brengen als wraak van de schade haar bij de zee aangedaan tot dienst en verdediging van de naburige landen die noch gestadig tegen de zee worstelen. Het staat te noteren dat dit wier een gewas van zodanige natuur en aard is dat perpendiculariseert (5) en onder de linie op elkaar gehoopt zijn zo vast en dicht in elkaar gegroeid dat die met scherpe spitlippen of spaden heel slecht afgestoken en gebroken kan worden en krijgen een gedaante van leer of lever die meerder sterkte en tegenweer bij brengen zoals zelfs zware en dikke muren zouden kunnen doen die de furieuze en ongelofelijke aanslag van het water niet langer zouden kunnen weerstaan, vermits diezelfde gronden van de dijken en alles wat daar [33] omtrent is laat schudden en beven zodat geen muren het zonder scheuren zouden kunnen verdragen zodat dit voldoende de enigste en immers de voornaamst stof schijnt te wezen waardoor de landen naast Gods zegen tot noch toe geconserveerd en behouden gebleven zijn. En omdat alhier geen plaats heeft het oude versje van de poëet van Mantua. Projecta vilior Alga: dat is te zeggen als wier, gemerkt dat die alhier niet veracht; maar kostbaar en ten hoogste nut, nodig en het redden is van deze wierdijken. Als die door water of ijsgang uitgeslagen of uitgewrongen en in zee geworpen worden dan wordt daar weer van de grond af aan met riet en wier een nieuw fundament gelegd en voorts met palen en kribben gelijk de keur ligt geheid en geslagen. Het is nu al omtrent geleden toen in de dezelfde stad benoorden de kerk en noch wat westelijker op twee verschillende plaatsen geschieden moest bij publiekelijke aanbesteding dat de voet gekost heeft 50 gulden (dat is de roede) 600 gulden. Toen tegenwoordig daarvan de aanbesteding zou gedaan worden daar men bij alle stormen ten hoogste voor bevreesd en bekommerd is zo nu ten aanzien van de meerdere diepte sinds aan de dijk door de vloed gevallen als mede ten aanzien van de duurte der materialen van wier, eikenbalken, ijzerwerk en arbeidsloon dat op enige soorten een derde en een andere een vierde deel als nu [34]verschilt, door elkaar gerekend, maar de voet zou nu 75 gulden kosten, dat is de roede omtrent 900 gulden. In voegen dat het onmogelijk schijnt om die langer te kunnen bekostigen en te onderhouden, gelijk dat inderdaad omdat het van jaar tot jaar lastiger wordt onmogelijk worden zal, tenzij daarin door andere middelen zal worden voorzien. Het kan alreeds uit goede rekeningen blijken dat de vier Noorder-Koggen, waarin de stad Medemblik gelegen is en van ouds geheten Hoogwouder-Ambacht, boven het eerste maken van aarddijk aan andere staande en gemaakte kribben, wierriemen en hoofden beloopt de waarde van meer dan 2079180 Carolus guldens dat omtrent 21 ton goud beloopt en dat zonder en behalve alle voorgaande en noch te doen vernieuwingen en onderhoud van die werken. Welke werken, hoewel ze zwaar en kostbaar zijn, nochtans ondertussen niet alleen van het geweld van de zee verzwakt en afgerukt, maar vooral daarboven bij heel stok stil weer van de ijsgang alleen door de vloed gedreven en aangeperst, buiten verwachting omgesmeten en gebroken en de wierriemen zo massief, dik en breed zoals voor is verhaald doorgesneden kunnen worden. Dat is gebleken in het jaar 1621 in maart achter en benoorden het raadhuis van de stad Medemblik in het aanzien van de heren burgemeesters Abraham Comersteyn van den Briel en Jacob Clazen Jengs van Edam als commissarissen vanwege de edele [35] groot mogende Heren Staten van Holland en West-Friesland op het instellen van de oorkondeboeken van de eerste duizendste penning aldaar behandeld. Daar had kruiend ijs heeft de dikte van een voet door de wierdijk, dik en breed 20 voeten, divers, zodat het aan de andere zijde boven in de aarddijk toen uitkwam en deed dat op die plaats en enige dagen daarna op andere plaatsen aan de dijk in een uur tijd boven de 300000 gulden aan schade. Daarover zijn die van de voorschreven vier Noorder-Koggen op hun klachten alleen met een somma van 10000 gulden bij de edele groot mogende heren Staten van Holland en West-Friesland vertroost geweest en daarnaast werd deze wierdijk verstevigd aan de binnenkant met een zeer zware aarden dijk hoog uit het binnenwater van 24 tot 30 voeten en breed op de kruin op vele plaatsen en voornamelijk bewesten de stad Medemblik 4, 5, 6 ja 7 koggen en Drechterlandse roeden waarvan de roeden een zesde deel groter zijn de Rijnlandse. De stad werd alzo tegen de land en zeekant gefortificeerd: in voegen dat die voor onoverwinnelijk werd geoordeeld door Hadrianus Junius in zijn Batavia folio 303. Deze stad Medemblik heeft behalve zijn eerste en aloude haven nog drie grote en aparte havens binnen zijn vesting waarin menigte van schepen kunnen liggen en door de diepte er van mitsgaders van de mond het gat van de haven (dat met een dagelijkse getijde van 11 tot 16 [36] voeten diep is en gestadig diep gehouden wordt) allerlei grote, ja allergrootste schepen van het land binnen kunnen komen. En vanwege de goede gelegenheid van de plaats met een bijzonder welvaren in deze tijden door Gods zegen vergezelschapt, wat niet alleen getuigen kan de vergroting van de stad en het maken van een zeer grote nieuwe haven met een breedte van 20 roede dat, in het jaar 1599 gedaan werd. En noch onlangs in het jaar 1632 met een tweede nieuwe haven met dezelfde vergroting; als ook mede een derde, alles tot haar eigen kosten, (de tweede ter breedte 25 a 26 en de derde haven 35 roeden breed die zich uitstrekt in het Zuiden langs de stad van het ene einde tot omtrent het andere en rondom met voortreffelijke huizen betimmert) daar opgevolgd. Maar ook een menigte van schepen die aldaar havenen waardoor in Noorwegen en Oosten als ook in het Westen en de Middellandse Zee de naam van deze stad goed bekend en vermaard werd waartoe ook niet weinig helpt de goede situatie, grootte en gelegenheid van deze havens die vanouds en noch tegenwoordig bij de reizigers en zeevarend volk voor het enigste asiel en aller zekerste herberg van hun schepen en goederen (waarin ze die in de wintertijd als ze vanwege de ijsgang en de vroege vorsten verrast en overrompelt en door ’t opproppen van het ijs in gevaar raken, als ook ondiepte van andere havens en zeesteden afgesneden worden gewoon zijn te [37] te bergen.) Diezelfde havens zijn in het jaar 1632 toen die tot een groot geluk voor de schepen noch ternauwernood waren gemaakt toen daarboven de gewone schepen die daar overwinterden en doorgaans boven de honderd in het getal waren noch wel omtrent honderd daarbij opgelegd werden, allen van andere plaatsen. En in het jaar1633 daar opvolgend zijn er wel over de twee honderd allen van andere plaatsen geherbergd en toen bleef noch open een grote ruimte voor veel meer andere. Alle schepen die met hun kostbare lading enige miljoenen bedragen, buiten deze hulp van de havens van deze stad naar menselijk oordeel, in het ijs zouden moeten hebben vergaan zoals aan weinig anderen die de haven door de snelle ijsgang afgesneden werden en toenmaals met groot geklaag in het aanzien van velen die hen niet helpen konden is gebleken. En dit is het welvaren van de stad naast Gods zegen voor een groot gedeelte door het wijze en voorzichtige bestuur en de beleid van de magistraten van die stad voort gekomen omdat die een mede lid van de vergadering der edele groot mogende heren Staten van Holland en West-Friesland uitmaken en niet alleen aldaar geleerde ende ervaren pensionarissen gebruiken, maar ook vanwege hun stadsnaam in alle andere collegia van het land gecommitteerden lieden van kennis en van grote en langdurige ondervinding &c. [38]

Op een Schipper van Medenblik, die hem tot Amsterdam op de Waag heeft laten wegen 1664. Doen ik oud was twee-en veertigjaar, Woog ik Jan Tamissen 433. Pond zwaar. 1670. Heeft de Burgermeester Stellingwerf van Medenblik, zynde doenmaals in s’Gravenhage, aldaar een Schildery gevonden die daar te koop hing, alwaar de Koning Radboud na ’t leven in geschildert stont, met een gouden kroon op zyn hooft, het wapen nevens hem, heeft het gekocht, en tot Medenblik gebracht. Alwaarom de Burgemeesteren van Medenblik gezamentlyken daar een vergulden lyst hebben laten ommaken, en op ’t Stadhuis tot Medenblik, in de Burgermeesters kamer voor de schoorsteen geplaatst en opgehangen, tot een eeuwige gedachtenisse. Onder aan deeze Schilderye, staat met vergulden Romeinsche letteren, en het schrift in ’t Latyn, gelyk ik hebbe gelezen op den 11. Juni 1708. gelyk hier na volgt. Radbodus Aldegilli regis filius postremus Paganisme Frisiorum Rex, hostis Pipini Crassidis Herstalli & filii ejus Caroli Martelli Principum Franciæ, quibuscum aeriter varia fortuna pugnavit: tandem a Wolframo Baptizandus [39] offensus responso ejus, pedemè lavacro retulit obiit ejus poulo post in infidelitate perseverans anno 734. Ut pleris computant ex Altero filiorum, aldegilli nepotes habuit Gaudebaldum Principem, & Radbodum Dominum Frisiæ occidentalis neptem Matrem Frederici VIII: Episcopi Ultrajecti. Dat is te zeggen. Radboud, Zoone van Konink Aldegil, de laatste Konink in ’t Heidendom der Vriezen, Vyand van Pupyn, Crassus Herstallus en zyn Zoone Karel Martellus Prince van Vrankryk, met welke hy hevig heeft gevochten, met een verscheiden en wisselvalligen uytslach: als hy eindelyk van (Bisschop) Wolfraan zoude gedoopt werden, trok hy, verstoort zynde door het antwoort van dien Bisschop, zyn voet wederom uyt de doopvont te rug, en is alzoo kort daar na gestorven, volherdende in zyn ongeloovigheid: na de gemeene reekening in ’t jaar 734. Uyt de andere Zoon van de Konink Aldegil, had hy ook twee Neven Gaudebald, Prince en Radboud Heere van West Vriesland, en een Nicht, de Moeder van Frederik de VIII. Bisschop van Uytrecht. 1667. Is gestorven Maartje Moer, Vroetvrouw tot Medenblik, de welke ontfangen hadde in de tyd van 40. jaren, dat zy haar ampt hadde bekleet 9727. Kinderen, uyt haar eigen aanteekening. [40] Copie van de makinge ende het onderhouden van de West-Vriezen Zee-dyk, in ’t Ooster Dykgraafschap by Medenblik. Maximiliaan by der gratie Gods, Roomsch Konink &c. ende Philips by der zelver gratie, Aarts-Hartoge van Oostenryk &c. Doen kont, dat wy op de ongeregeltheid van het maken en het onderhout van de Vriezen-dyk, in ’t Ooster Dykgraafschap by Medenblik, welken Dyk zoo quaat is geworden, by ongeregeltheid die zeekere jaren is geweest, in ’t maken van den Dyk, en dat wy by goede Ordonnantien daar niet in voorzagen, zoo stont ’er ’t wel na, dat onze Landen van West-Vriesland wel in ’t kort konde inbreeken, waar by onze Onderzaten groote schade zoude komen te lyden. Zoo hebben wy by advys en goetdunken van onze lieve en getrouwe, Neve, Ridder, Raad en Kamerling, den Grave van Egmond, Heer tot Baar &c. Stadhouder Generaal, ende luyden van onze rade ende reekeninge van onze Landen van Holland ende West-Vriesland, dat wy goet gevonden hebben te ordonneeren en de statueren, zoo als wy ordonneeren ende statueren by deezen. In den eersten, zoo zal men van nu voortaan ordre stellen, dat uyt elken Dorp, gelegen binnen de vier Coggen van ’t Ooster Dykgraafschap van West-Vriesland voorschreve, vier Perzoonen, die daar bequaam toe zyn, om de voornoemde [41] Dyk te maken en te onderhouden, als by den Dykgraaf, Heemraden ende Waarschappen van de Landen daar op gekeurt zal werden te maken, beginnende na de twaalfste nacht van Kermisse, en alzoo voortaan van jare tot jare, eeuwiglyk, en altoos. Wel verstaande dat men de vier Perzoonen verzetten en veranderen zal, na het goetdunken van den geenen die last hebben zulkx te doen. Item: zoo zullen de voorschreve vier Perzoo- nen uyt elken Dorp geen Dykwerk by den hoop, of by de week besteeden, op geenderleye wyze, maar zullen Arbeids-lieden daar dagelykx toe huuren, voor haar dag-gelden, om daar aan te doen werken als van nooden wezen zal, en dat in haar tegenwoordigheid ofte ten minsten in een van dien. En zullen voorts gehouden zyn Riet, Wier, Yzer, Hout en al ’t geen dat daar toebehoort koopen, ten meesten en naasten profyt. Item: niemand zal zyn zelfs Dyk van nu voortaan meer mogen maken, op de verbeurte van zyn lyf en goet, om datter groot gebrek in voorleden tyden in ’t maken van den Dyk geschiet zyn. Item: en of ’t gebeurde, dat daar eenige Perzoonen van de vier voorschreve uyt elke Dorp, geen Riet, Wier, Yzer, aarde ofte andere ma- terialen tot den Dyk niet konde krygen, of dat quaatwillige menschen het niet verkoopen wilde, zoo zullen zy het naaste, beste en profytelykste daar toenemen en aanvaarden, zonder iemands tegen zeggen, tot het maken en onder houden van de voorschreve Dykagie, en betalen [42] het dan tot taxatie van den Dykgraaf en Heemraden, ende Burgermeesteren van Medenblick. Ende waart zake dat iemand haar lieder Perzoonen met woorden ofte werken quamen te wederstaan, te hinderen ofte te beletten, die zal zyn lyf en goet tegen ons verbeuren. Ende zoo wie van de vier Perzoonen overlast leden in haar offitie ofte tegenstant, en dat niet aanbragte in de tyd van agt dagen, aan den Dyk- graaf, die zal verbeuren thien pont, uyt haar eigen goet, zonder eenig verdrag. Item: zoo zullen de voorschreve vier Perzoonen van elken Dorpe, gehouden wezen de quaatste vakken zoo goet te maken als de besten, en de kleine vakken tot groote vakken, en elk vak in geschrift stellen, en de kosten van dien, tot dien einde dat den eygendom van elken vak, die dragen zal die koste van zyn zelfs Dyk, en niet meer. Item: zoo daar iemant, die zyn Dyk langer aan besteet hadde te maken; dan tot den twaalfste nagt toe van kennisse lest leden, zoo zal de voorwaarde, daar dood en te niet van wezen, en zal ook voortaan staan in handen van de voorschreve vier Perzoonen. Item: indien daar eenige van de vier Perzoonen van de voorschreve Dorpe in gebreeken waren den Dyk van haar Dorpen te ma- ken, zoo zal den Dyk en Heemraden haar de boeten afeisschen, dat zal den Dykgraaf by re den aan de geërfde in ieder Dorpe, de welke de boeten wederom verhalen zullen van de voorschreve vier Perzoonen. Item: deze voorschreve vier Perzoonen zullen [43] elkx in ’t zyne gehouden wezen, de onkosten van den Dyk, en de dagoonen in geschrift te stellen, van dag tot dag, als daar aan gearbeit wert, al de ontfang en uytgave, en daar van reekeninge en bewys van doen alle jaren binnen de vier Heilige-dagen van Kermisse, voor de geene die daar behooren overgeroepen te zyn. Te weten: eerstelyk de Medenblikker-Cogge op het Stadhuis aldaar, daar na Hoogtwouder- Cogge, in de Kerk van Hoogtwoud, daar na Wognummer-Cogge op het Stadhuis van Hoorn, ende daar na de Middel-Cogge tot Sype-Kerspel in de Kerk aldaar. Item: nog zullen geordonneert ende gedeputeert wezen, by de Steden hier navolgende om over de reekeninge te staan om alles aan te hooren, 12. Perzoonen: te weten, twee Gedeputeerde van de Stad Haarlem, twee van Amsterdam, twee van Alkmaar, twee van Hoorn, twee van Enkhuizen, ende twee van Medenblik, elk op haar Stads kosten. Ende men zal geen rekeninge doen nog sluiten, dan in prezentie van deze voorschreve 12. Perzoonen, de welke ook gehouden zullen zyn, alle jaren binnen de voorschreve 12. na ofte van Kermisse in de voorschreve plekke te komen; op alzulken dage binnen den zelven twaalf nagten als die voorschreve Stad Medenblik, deze last daar van hebben zal, om al de andere Steden te dagvaarden en te schryven om aldaar de voorschreve reekeninge te aanhooren zonder vertrek, ten waar zake, dat men door onweer de wegen niet reisbaar waren, in welken gevallen zy gehouden zullen zyn als het onweder over is, te [44] schryven aan de Stad Medenblik, datze zullen komen en te doen dat voorschreve is. Item: als de Reekeningen geslooten zyn van alles, zoo zullen de voorschreve. 12. Perzoonen, uyt de Steden, met de vier Perzoonen ende de notabelste van ieder Dorp een omslag maken, hoe veel dat elk morgen Lands tot de onkosten moet betalen. Item: den omslag aldus gedaan wezende, zo zal men in ’t openbaar, in de Kerken van ieder Dorp, hoe veel ieder morgen Lands moet be- talen uyt roepen laten, en dan kan een ieder zyn Land vryen binen acht dagen na St. Pontiaansdag, daar navolgende in hande van de voor schreve vier Perzoonen van elken Dorpe, afslaan de ende kortende, dat elk te vooren om de haa stige kosten te vervallen by omslag of anders betaalt zal hebben, welke voorschreve vier Perzoonen dan gehouden zullen wezen eenen iegelyk te betalen, ende te voldoen van ’t gunt dat zy schuldig zullen wezen van ’t voorschreve, ende hare reekeninge aangaande. Item: indien dat iemand in gebreeke bleef en niet en betaalde, het geene dat op ieder morgen is omgeslagen, ten tyden als voorschreve is, zoo zal den Dykgraaf terstont, tot vermaninge voorschreve elk in ’t zyne, met twee Heemraden of meer op den Dyk, ende aldaar de penningen die daar van onbetaalt zyn uytleggen en de betalen, ende die weder heerlyken en pan- den twee schat aan gelt, of vier schat aan pant, na uytwyzing alles na dykx regt. Item: zoo zullen allen jaren die twaalf Gedeputeerde, die als dan Gedeputeert zullen ko[45] men uyt de voorschreve Steden, volkomen magt hebben te kiezen op ’t laast einde van de reekening, uyt elken Dorpe voorschreve vier Perzoonen die ’t voorleden jaar geweest hebben, ofte eenige anderen, die haar dunken daar toe bequamer te zyn: zonder iemands tegen zeggen. Welke vier perzoonen in elk Parochie geordonneert zal werden een salaris van de ingeërfde elk Dorp voorschreve, voor haar voorschreve moeite en arbeid, ende dat by onze Stedehouder, Rade van Holland ende die Gedeputeerde van de voorschreve zes Steden. Item: ten ware zake dat de Gedeputeerde van de voorschreve Steden, eenige werken ordonneerde nut en profytelyk te zyn, tot onderhout van de voorschreve Dyk, meer dan by den Dykgraaf ende Waarschappen daar opgekeurd waren, zoo zullen die voorschreve vier Personen van elken Dorp, gehouden wezen, alsoo te doen, en te maken, op zoodanigen manier, als ’t den Dykgraaf, Heemraden, ende Waar-schappen van de Landen gekeurt hebben. Lasten voorts de voorschreve onzen Dykgrave ende Heemraden, de Waarschappen ende andere onze Officieren, ende Ondersaten van West- Vriesland, ende voorts alle andere Officieren, Justicieren ende Ondersaten, dat zy deze Or donnantien ende raminge onderhouden, agtervolgen ende nakomen, in alle deze voorschreve puncten articulen, sonder die te verminderen, of daar tegen doen, in wat manieren dat het mogte zyn: want ons dit alzoo belieft. In oirkonde van dezen, hebben wy ’t Signet van Holland hier aan doen hangen, in absentie [46] van onzen grooten Zegel. Gegeven op den 14 February 1492. na ’t schryven van onze Hove van Holland, ende van den ryke van ons Konningryken, te weten, van de Roomsche ’t zevenste, ende van den voorschreve Hongeren, &c. ’t derde aldus getekent: by den Koningh, ende Aartshertoge: ter relatie van den Stadhouder Generaal, en de Raden van Holland, Zeeland, ende Vriesland, ende geteekent, F. de Wyngaarden.

Op een schipper van Medenblik die hem te Amsterdam op de Waag heeft laten wegen in 1664. Toen ik twee en veertig jaar oud was, Woog ik Jan Tamissen 433 pond zwaar. 1670. Heeft de burgemeester Stellingwerf van Medemblik die toenmaals in s’ Gravenhage was aldaar een schilderij gevonden die daar te koop hing alwaar de koning Radboud naar het leven in geschilderd stond met een gouden kroon op zijn hoofd, het wapen naast hem en heeft het gekocht en naar Medemblik gebracht. Al waarom de burgemeesters van Medemblik gezamenlijk daar een vergulden lijst hebben laten opmaken en op het stadhuis van Medenblik in de burgermeesters kamer voor de schoorsteen geplaatst en opgehangen hebben tot een eeuwige gedachtenis. Onder aan deze schilderij staat met vergulde Romeinse letters en het schrift in het Latijn gelijk ik heb gelezen op de 11^de juni 1708 gelijk hierna volgt; Radbodus Aldegilli regis filius postremus Paganisme Frisiorum Rex, hostis Pipini Crassidis Herstalli & filii ejus Caroli Martelli Principum Franciæ, quibuscum aeriter varia fortuna pugnavit: tandem a Wolframo Baptizandus [39] offensus responso ejus, pedemè lavacro retulit obiit ejus poulo post in infidelitate perseverans anno 734. Ut pleris computant ex Altero filiorum, aldegilli nepotes habuit Gaudebaldum Principem, & Radbodum Dominum Frisiæ occidentalis neptem Matrem Frederici VIII: Episcopi Ultrajecti. Dat is te zeggen; Radboud, zoon van koning Aldegil, de laatste koning in het heidendom der Friezen, vijand van Pepijn, Crassus Herstallus en zijn zoon Karel Martel, prins van Frankrijk waarmee hij hevig heeft gevochten met een verschillende en wisselvallige uitslag: toen hij eindelijk van (bisschop) Wolfraan gedoopt zou worden trok hij, verstoord zijnde door het antwoord van die bisschop zijn voet wederom uit de doopvont terug en is alzo kort daarna gestorven, volhardend in zijn ongelovigheid: naar de gewone rekening in het jaar 734. Uit de andere zoon van koning Aldegil had hij ook twee neven, Gaudebald, prins en Radboud, heer van West-Friesland en een nicht, de moeder van Frederik de 8ste, bisschop van Utrecht. 1667. Is gestorven Maartje Moer, vroedvrouw te Medemblik die ontvangen had in de tijd van 40 jaren dat ze haar ambt had bekleed 9727 kinderen, uit haar eigen aantekening. [40] Kopie van het maken en het onderhouden van de West-Friese zeedijk in het Ooster dijkgraafschap bij Medenblik. Maximiliaan bij de gratie Gods, Roomse koning &c. en Philips bij dezelfde gratie, aartshertog van Oostenrijk &c. maken bekend dat wij op de ongeregeldheid van het maken en het onderhoud van de Friese dijk in het Ooster dijkgraafschap bij Medenblik welke dijk zo slecht is geworden door ongeregeldheid die zekere jaren is geweest in het maken van de dijk en dat wij bij goede ordonnantiën daarin niet voorzagen en zo stond het er wel naar dat onze landen van West-Friesland wel gauw konden inbreken waarbij onze onderzaten grote schade zouden komen te lijden. Zo hebben wij bij advies en goed dunken van onze lieve en getrouwe neef, ridder, raad en kamerling, de graaf van Egmond, heer te Baar &c. stadhouder generaal en lieden van onze raad en rekening van onze landen van Holland en West-Friesland dat wij goed gevonden hebben te bevelen en te verordenen zoals we bevelen en verordenen bij deze. Ten eerste zo zal men van nu voortaan orde stellen dat uit elk dorp gelegen binnen de vier koggen van het Ooster dijkgraafschap van West-Friesland voor beschreven vier personen die daar geschikt toe zijn om de voornoemde [41] dijk te maken en te onderhouden als bij de dijkgraaf, heemraden en waarschappen van de landen waarop gekeurd zal worden te maken, te beginnen na de twaalfde nacht van Kerstmis en alzo voortaan van jaar tot jaar, eeuwig en altijd. Wel verstaande dat men de vier personen verzetten en veranderen zal naar het goed dunken van diegenen die last hebben zulks te doen. Item: zo zullen de voorschreven vier personen uit elk dorp geen dijkwerk bij de hoop of bij de week besteden op generlei wijze, maar zullen arbeidslieden daar dagelijks huren voor hun daggelden om daaraan te laten werken als het nodig zal wezen en dat in hun tegenwoordigheid of tenminste in een van die. En zullen voorts gehouden zijn riet, wier, ijzer, hout en al hetgene dat daartoe behoort kopen, ter grootste en naaste profijt. Item: niemand zal zijn dijk van nu voortaan meer mogen maken op de verbeuren van zijn lijf en goed omdat er groot gebreken in voorleden tijden in het maken van de dijk geschied zijn. Item: en als het gebeurde dat daar enige personen van de vier voor beschreven uit elk dorp geen riet, wier, ijzer, aarde of andere materialen voor de dijk niet konden krijgen of dat kwaadwillige mensen het niet verkopen wilden zo zullen ze het naaste, beste en profijtelijkste daartoe nemen en aanvaarden, zonder iemands tegenspreken, tot het maken en onderhouden van de voorschreven dijkwerken en betalen [42] het dan tot taxatie van de dijkgraaf en heemraden en burgermeesters van Medemblik. En was het zaak dat iemand hun lieden personen met woorden of werken kwamen te weerstaan, te verhinderen of te beletten die zal zijn lijf en goed tegen ons verbeuren. En zo wie van de vier personen overlast leed in hun werk of tegenstand en dat niet aanbracht in de tijd van acht dagen aan de dijkgraaf, die zal verbeuren tien pond uit hun eigen goed zonder enige overeenkomst. Item: zo zullen de voorschreven vier personen van elk dorp gehouden wezen de slechtste vakken zo goed te maken als de besten en de kleine vakken tot grote vakken en elk vak in geschrift stellen en de kosten daarvan tot dit doel dat de eigendom van elk vak zal die dragen de kosten van zijn eigen dijk en niet meer. Item: zo daar iemand die zijn dijk langer had aanbesteed te maken dan tot de twaalfde nacht toe van Kerstmis laats lgeeden zo zal de voorwaarde daar dood en teniet van wezen en zal ook voortaan staan in handen van de voorschreven vier personen. Item: indien daar enige van de vier personen van de voorschreven dorpen in gebreke is de dijk van hun dorpen te maken zo zal de dijk en heemraden hem de boeten afeisen, dat zal de dijkgraaf met redenen aan de geërfde in ieder dorp die de boete wederom verhalen zullen van de voorschreven vier personen. Item: deze voorschreven vier personen zullen [43] elk in het zijne gehouden wezen de onkosten van de dijk en de daglonen in geschrift te stellen van dag tot dag als daaraan gearbeid wordt alle ontvangsten en uitgaven en daarvan rekening en bewijs van doen alle jaren binnen de vier Heiligendagen van Kerstmis voor diegene die daar behoren over geroepen te zijn. Te weten: eerst de Medenblikker-Kogge op het stadhuis aldaar, daarna Hoogwouder-Kogge in de kerk van Hoogwoud, daarna Wognummer-Kogge op het stadhuis van Hoorn en daarna de Middel-Kogge te Sijbekarspel in de kerk aldaar. Item: nog zullen geordonneerd en gedeputeerd wezen bij de steden die hierna volgen om voor de rekening te staan om alles aan te horen 12 personen: te weten, twee gedeputeerden van de stad Haarlem, twee van Amsterdam, twee van Alkmaar, twee van Hoorn, twee van Enkhuizen en twee van Medemblik, elk op hun stadskosten. En men zal geen rekening doen nog sluiten dan in presentie van deze voorschreven 12 personen die ook gehouden zullen zijn alle jaren binnen de voorschreven 12 na of van Kerstmis in de voorschreven plek te komen; op al zulke dag binnen dezelfde twaalf nachten als die voorschreven stad Medemblik die deze last daarvan hebben zal om alle andere steden te dagvaarden en te schrijven om aldaar de voorschreven rekening aan te horen zonder te vertrekken, tenzij het zo was dat men door onweer de wegen niet bereisbaar waren, in welke gevallen ze gehouden zullen zijn als het onweer over is te [44] schrijven aan de stad Medemblik dat ze zullen komen en te doen dat voorschreven is. Item: als de rekeningen van alles gesloten zijn zo zullen de voorschreven 12 personen uit de steden met de vier personen en de notabelste van ieder dorp een omslag maken hoeveel dat elk morgen land tot de onkosten moet betalen. Item: de omslag die aldus gedaan is zo zal men in het openbaar in de kerken van ieder dorp uitroepen hoeveel elke morgen land moet betalen laten en dan kan iedereen zijn land vrij maken binnen acht dagen na Sint Pontiaans dag daarop volgende in de handen van de voorschreven vier personen van elk dorp, afslaan en verminderen zodat elk tevoren om de haastige kosten te vervallen bij omslag of anders betaald zal hebben, welke voorschreven vier personen dan gehouden zullen wezen iedereen te betalen en te voldoen van hetgene dat ze schuldig zullen wezen van het voorschreven en aangaande hun rekening. Item: indien dat iemand in gebreke bleef en niet betaalde hetgeen dat op elke morgen is omgeslagen ten tijden zoals voorschreven is zo zal de dijkgraaf terstond tot vermaning voorschreven elk in het zijne met twee heemraden of meer op de dijk en aldaar de penningen die daarvan onbetaald zijn uitleggen en betalen en die weer eerlijk verpanden twee schat aan geld of vier schat aan pand naar uitwijzing alles naar dijkrecht. Item: zo zullen alle jaren de twaalf gedeputeerden die dan als gedeputeerde zullen [45] komen uit de voorschreven steden volkomen macht hebben te kiezen op het laatste einde van de rekening uit elk dorp voorschreven vier personen die het voorleden jaar geweest zijn of enige anderen die ze denken daartoe bekwamer te zijn: zonder iemands weerspreken. Welke vier personen in elke parochie geordonneerd zal worden een salaris van de ingeërfde van voorschreven dorp, voor haar voorschreven moeite en arbeid en dat bij onze stadhouder, raad van Holland en de gedeputeerde van de voorschreven zes steden. Item: was het zaak dat de gedeputeerde van de voorschreven steden enige werken ordonneerde nuttig en profijtelijk te zijn tot onderhoud van de voorschreven dijk, meer dan bij de dijkgraaf en waarschappen daarop gekeurd waren, zo zullen die voorschreven vier personen van elk dorp gehouden wezen alzo te doen en te maken op zodanige manier als het de dijkgraaf, heemraden en waarschappen van de landen gekeurd hebben. Lasten voorts van de voorschreven onze dijkgraven en heemraden, de waarschappen en andere onze officieren en onderzaten van West-Friesland en voorts alle andere officieren, justitie en onderzaten dat ze deze ordonnantie en raming onderhouden, navolgen en nakomen en in alle deze voorschreven punten artikels, zonder die te verminderen of daar tegen te doen in wat voor manieren dat het mag zijn: want ons dit alzo belieft. In oorkonde van deze hebben wij het zegel van Holland hieraan laten hangen in afwezigheid [46] van onze grote zegel. Gegeven op de 14^de februari 1492 naar het schrijven van onze Hof van Holland en van het rijk van ons koninkrijk, te weten; van de Roomse de zevende en van de voorschreven Hongaren, &c. het derde aldus getekend: bij de koning en aartshertog: ter relatie van de stadhouder generaal en de raden van Holland, Zeeland en Friesland ende getekend, F. de Wyngaarden.

(5) Perpendicularity (van het Latijnse per-pendiculum, "loodlijn") is het karakter van twee geometrische entiteiten die elkaar snijden in een rechte hoek.

Handvesten ende Privilegien van Hertogh Willem. Dat men alle Man Regt ende Vonnisse doen zal, die Regt begeert. HArtoge Willem van Beyeren, Grave van Holland, van Zeeland, Heer van Vriesland, van beyder Graafschap van Henegouwen. Maken kond allen luyden, dat wy met goede voorzien en trouwe diensten, die onze lieven ende getrouwen Poorteren van onze Stede van Medenblik, ons ende onzen Ouderen gedaan hebben, ende ons ende onze nakomelingen nog doen mogen, gegeven hebben, ende geven regt alzulke gratie ende Vryheden, als hier na beschreven staan. [47] In den eersten, zoo hebben wy gegeven ende geven onzen goeden luyden voorschreve, dat een Poorter niet meer verbeuren mag dan half zyn goet. Zoo wat Poorter van Medenblik syn lyf met regte verbeurt, die mag tegens ons niet meer verbeuren, dan half zyn eygelyken goe- den, ende de andere helft van zyn goed, zal blyven zyn Vrouwe, en wetagtige Kinderen, ofte zynen regte Erfgenamen, als hy geen Wyf ofte wettige Kinderen hadde. Van Handvesten te vernieuwen. Voorts: waar ’t zake, dat onze lieve Stede voorschreve eenige Handvesten hadde, die veroud ofte verdonkert waren, ofte by ongevalle verloren waren, verbrand, ofte van ouderdom dooratig wierden, dat zy betuygen mogten met uytschriften, bezegelt met wetagtige luyden, die zullen wy haar vernieuwen ende bezegelen buyten haar lieder kosten. Van Handvesten ende regten te onderhouden. Voorts: zoo beloven en sweren wy onzen lieve ende getrouwe Poorteren van Medenblik voorschreve al haar Regten, Handvesten, brieven in allerleye manieren, gelyk als zy die hebben bezegelt van onzen lieven Oom Grave Willem (die van de Vriezen is doodgeslagen) Zaliger gedagten, ende van zynen Voor-ouderen Graven van Holland, vast ende gestade te houden, hem ende hare nakomelingen eeuwiglyk durende. In oirkonde dezen brieve met onze Zegelen. Gegeven tot Sinte Geerden-berge, den 4. September Anno 1355. [48] Handvesten en de Privilegien van Hertogh Aalbregt. Van een Bastaard die Poorter sterft. AAlbregt by Gods genade Palsgrave op den Ryn &c. doen kond allen luyden dat wy hebben aangesien, menigen dienst die onze lieve en getrouwe Stede van Medenblick onze Voorvaderen ende ons gedaan hebben, en nog doen zullen, ende hebben gegeven, zo wat Bastaard Poorter sterft, binnen onze Stede van Medenblik, zonder wettige geboorte, zoo zullen alle zyn gegeven goederen, wederom gaan, daar zy van daan zyn gekomen, ofte aan de regte Erfgenamen die daar zyn. Ende alle andere goe- deren zullen wy deelen tegen de Moeders magen. Ende dit voorschreve puncte hebben wy be- looft te houden, ende te doen houden, sonder verbreken voor ons, ende onze nakomelingen, ende alle dink zonder arg ofte list: in oirkonde dezen brief bezegelt met onze Zegele. Gegeven in den Hage, op St. Nicolaas-dag, Anno 1389.

Handvesten en Privilegies van hertog Willem. Dat men alle man recht en vonnis zal doen die recht begeert. Hertog Willem van Beieren, graaf van Holland, van Zeeland, heer van Friesland, van beide graafschappen van Henegouwen. Maakt bekend aan alle lieden dat wij met goede voorziening en trouwe diensten die onze lieve en getrouwe poorters van onze stad van Medenblik ons en onzen ouderen gedaan hebben en ons en onze nakomelingen nog doen mogen gegeven hebben en geven recht al zulke gratie en vrijheden zoals hierna beschreven staan. [47] Als eerste zo hebben we gegeven en geven onze goede lieden voorschreven dat een poorter niet meer verbeuren mag dan half zijn goed. Zo welke poorter van Medemblik zijn lijf met recht verbeurt die mag tegen ons niet meer verbeuren dan half zijn eigen goed en de andere helft van zijn goed zal zijn vrouw blijven en wettige kinderen of zijn rechte erfgenamen als hij geen wijf of wettige kinderen heeft. Van handvesten te vernieuwen. Voorts: was het zaak dat onze lieve stad voorschreven enige handvesten had die verouderd of verdonkerd waren of bij ongeval verloren waren, verbrand of van ouderdom ondoorzichtig warenn dat zij dat betuigen mogen met afschriften, verzegeld met wettige lieden, die zullen we hen vernieuwen en bezegelen zonder de kosten van die lieden. Van handvesten en rechten te onderhouden. Voorts: zo beloven en zweren wij onze lieve en getrouwe poorters van Medemblik voorschreven al hun rechten, handvesten, brieven op allerlei manieren, gelijk als zij die bezegeld hebben van onze lieve oom graaf Willem (die van de Friezen is doodgeslagen) zaliger gedachtenis en van zijn voorouder de graaf van Holland, vast en gestadig te houden, hen en hun nakomelingen eeuwig durend. In oorkonde van deze brief met onze zegels. Gegeven te Sint Geertruidenberg, de 4^de september anno 1355. [48] Handvesten en privilegies van hertog Aalbregt. Van een bastaard die als poorter sterft. Aalbregt bij Gods genade Paltsgraaf op de Rijn &c. Maakt alle lieden bekend dat we hebben aangezien menige dienst die onze lieve en getrouwe stad van Medemblik onze voorvaderen en ons gedaan hebben en nog doen zullen en hebben gegeven zo welke bastaard poorter sterft binnen onze stad van Medemblik, zonder wettige geboorte, zo zullen al zijn gegeven goederen wederom gaan daar ze vandaan zijn gekomen of aan de rechte erfgenamen die daar zijn. En alle andere goederen zullen we delen tegen de moeders verwanten. En dit voorschreven punt hebben we beloofd te houden en te doen houden zonder verbreken voor ons ende onze nakomelingen en alle dingen zonder argwaan of list: in oorkonde deze brief bezegeld met onze zegel. Gegeven in Den Haag op Sint Nicolaas-dag, anno 1389. [paginanummers 49-64 zijn door de drukker abusievelijk overgeslagen]

Van MEDENBLIK. [65] ’t Tegenwoordige WEstvriesland en dit Noorderquartier, anders Noord-Holland genaamd, was in ’t begin voor eenige eeuwen zonder beslooten Steden met Dorpen en minder Buurten hier en daar verstroit zynde bewoond, want zoo de Ingezetenen niet en leefden dan van ’t Land, viel dit leven haar ’t gemaklykste, dat haar meest verdeelde waar door een ieder by zyn bezitting ende Landen quam te woonen, en dewyl zy geen neringe ter Zee, nog verkeering met de vreemde hadden, zoo waren zy gering slegt en arm van middelen, om tot onderhout der Steden te beschikken, ende mosten haar alzoo met het open Land behelpen; en alhoewel dat het Land vrugtbaar was zoo en konden zy niet op de been en tot voorspoet komen, hetzy door haar slegt ongeregelt leven, alzoo zy nog zonderling geen ordre nog wetten hadden, ofte door groote watervloeden, die door de slegtigheyd der dyken, te weten Kadykjes, bykans van jaar tot jaar de Landen overstroomden, en ook menigmaal heele stukken Lands weg nam, tot groote schade van haar welvaart, te weten, in Vee. En daar beneven waren zy ook mede verscheidemalen deerlyk geplaagt van de baldadige Deenen en Noormannen, die doenmaals nog Heidenen waren, ende ook meester op de Zee speelde, met gestadig plunderen ende rooven, dat zy noit tot eenige ademhalinge konde komen: en doen zy al Christenen geworden waren, [66], hebben zy haar rooven naulykx konnen ophouden, maar de Landen evenwel zeer beswaart, en daar beneven zogten de Grave van Holland haar heerschappye mede over deze Landen te strekken, het welk de Ingezetenen niet wilden gedoogen, en hebben langen veel voor haar vryheid gestreden, en of zy al zomtyds wel een weinig overheert wierden, zoo hebben zy nogtans altyd haar zelven met groote kloekmoedigheid wederom vry gevogten, gelyk het klaarlyk blykt by verscheidene Graven, die zelfs in deze Oorlogen tegens haar gebleven zyn. Maar ten laatsten na veel nederlagen ende tegenspoets zyn zy gedwongen geweest, haar met haar Vyant te vereenigen, en haar voortaan onder zyn gehoorzaamheid te begeven, op zulke voorwaarden als zy doen ter tyd best konde krygen. Dit geschieden tot Alkmaar in ’t jaar 1288 onder Graaf Floris de Vyfde, die daar na door Gerrit van Velzen Anno 1296. omquam. Doen wierd Medenblik en Toornenburg wederom opgebout, en ’t Huis van Wydennesse vernieuwt, en dat om de Westvriezen in toom te houden. Ook wierd Westvriesland de eerstemaal ter degen bedykt, indiervoegen als het nog tegenwoordig is, en wierd ook mede met nieuwe Heerewegen daar door geleid, om te ligter van d’eene Cogge in de andere Cogge te konnen reizen, daar te vooren deze (om de vreemde minder opening te geven) zeer weinig waren, en de Dyken door luttel opzigts, slegt, klein en gantsch onbequaam tot [67] het stuiten der vloeden, die maar iet boven de gewoonte rezen. Ter zelver tyd kregen zy ook wetten en regulen daar zy haar voortaan na zoude hebben te gedragen, want niet alleen de ruste haar tot rykdom diende, maar zy begonnen door de verbintenisse met Holland te met wat buerlyker te werden en handelde wat meerder buitens Lands, zoo met die van Holland zelfs, als met andere van haar nabuuren, waar door zy haar suivel en vee wat duerder sleeten, en de vreemde van tyd tot tyd gelokt wierden, ’t welk dan geschiede met zulke hantwerken en waren mede te brengen, als zy bequaamlykx wederom meende uitteslyten. Dit geschiede eerst by de nabueren, doen by de Bremers, Hamburgers en Deenen, die met haar Scheepen herwaarts komende, de gront geleid hebben van de groote Zeevaart op de Zuider-Zee. Daar waren doen hier in ’t Land nog geen zonderlinge merkten, zoo begrepen de lieden te met de plaatzen zelfs, daar zy met haar goeden te koop quamen, en dat de eene hier en de andere daar, zoo na ieders beste gelegentheid, als na der vreemde meeste loop. Tot deze Plaatzen daar de neringe liep, liepen ook de menschen, en werden te met grooter ende ryker, dat zy d’andere buuren over het hooft wossen, en door lankheid van tyden als tot kleine Steden wierden: uit zulke oorzake zyn de meeste Steden van Westvriesland opgekomen, zynde Medenblik alleen altyd geweest, een van de voornaamste ende treffelykste Plaatzen des Lands, daar de Koning Radbout zyn [68] stoel eertyds heeft gehad, ende andere gemeene Dorpen. Westvriesland ofte dit Noorderquartier, is groot tegenwoordig, en heeft in zyn lengte van Petten af tot ’t Ty-oort ofte Durgerdam toe 16550. Rynlansche Roeden. En in zyn breete van Enkhuizen tot aan Alkmaar toe 10400. en in zyn omkring 61130. Roeden. Na dat Willem de ll. de XV. Graven van Holland, en onder de duitsche Keizeren de eerst gekoren was, en Rooms Koning, is hy uit Duytsland gekomen, na dat hy alles daar verregt hadde, trok hy na Holland, en heeft in s’Gravenhage laten bouwen het Koninglyke Hof, dat nog het Hof van Holland word genaamd, 1249. de groote Zaal liet hy maken altemaal van houd dat hy uit Yrland liet halen, dit hout is van die natuur en eigenschap, dat daar noit geen spinnekoppen, nog ander fenynig gediert daar aan ofte by konnen duuren: en ordonneerd dat de Staten des Lands in ’t zelfde hare vergaderinge zoude houden. Van dees tyd af hebben de Hollandsche Graven, haar Hof gehad in s’Gravenhage, ’t welk voortyds was geweest tot Vlaardingen, Leiden of Haarlem. Hy heeft ook laten maken het steenen Huis tot Heemskerk, in Kennemerland, en het Casteel Toornenburg beoosten Alkmaar 1254. (dus genaamd) om dat hy beslooten hadde de Westvriezen ofte Noort-hollanders, te onder te brengen ofte in ’t geheel ganschelyk te verdelgen. Den 23. van Jannuary trok Graaf Willem met een groot heirkragt van volk uit den Haege, [69] en ging na Alkmaar, en quam tot Vroonen op den Geest, om de Westvriezen op het onver-zienst op het lyf te vallen; door dien het sterk gevrooren hadde, reden zy over het ys op de West- vriezen los. Zond Heer Willem van Brederoode met d’eene slagordre tegen de Dregtervriezen die hy verwon, de andere slagordre voerde Graaf Willem, zittende op een schoon paart, zelfs, deze Graaf brandende van toorn en wraakgierigheid, reed al voort op ’t ys, van voornemem zynde om het Dorp Hoogtwoud in de brand te steeken, maar zyn paart op het ys struikelende viel daar in, met zyn sware Harnas ofte Wapen-rusting, met eenige van de zyne, waar op hy van de daar ontrent in ’t ried verborgen Westvriezen wierd doodgeslagen, zonder dat zy wisten wie dat het was, daar waren eenige Hollandsche banditen daar ontrent, die de Koning aan zyn wapenrok kende, en zagen dat zy de Konink doodgeslagen hadde, verschrikten daar over en hebben hem in een Boeren huis begraven, dit is geschiet den 28 Jannuario 1255. Daar na is Graaf Floris de Vyfde van dien naam, in zyns Vaders plaatze, de negentiende Grave van Holland geworden. Oud geworden zynde, nam hy voor zyn Vaders doodt te wreeken, Anno 1272. verslaat ten laasten (na verlies van veel Hollandse Heeren) de Westvriezen, sticht een sterck Casteel tot Wydenesse, heeft ook Victorie tot Schellinghout, en trok tot Hoogtwoud, daar hy over de 600. Westvriezen verslaat, en krygt een oud man gevangen, die hem zyns Vaders graf wees, hy liet het graf openen, en zyns Vaders gebeente tot [70] Middelburg in Zeeland brengen, en liet na dezen tot Hoogtwoud, daar het lighaam van zyn Vader hadde gelegen, een Kerk bouwen, die hy met goederen en renten begaafde, aldus is dezen handel tot een treurig einde afgeloopen, ende daar was altoos een gestadigen Oorlog en twist tusschen de Westvriezen en de Hollanders, tot ter tyd toe, datze onder een Regeeringe raakte. Hoe, ende op wat manieren, die van West- vriesland verdragen zyn, met Graaf Floris van Holland, op ’t Huis Thoonenburg buiten Alkmaar 1288. WY Floris, Grave van Holland maken kont, alle den genen, die dezen brief zullen zien of hooren lezen. Dat wy van alle twisten, die geweest zyn, tusschen ons ende ons van d’een zyde, ende die van Dregterland aan de andere zyde, met hem over een gedragen hebben, onzen evelen moet, omme eenen eeuwiglyken zoene getrouwelyken te houden aan beide zyden, ende zy ons daar by hulden geswooren hebben, voor hem en alle hare nakomelingen, ons ende onze nakomelinge die Graven zyn van Holland, eeuwiglyk onderdanig te zyn, alzoo haren regten Heer in dezen manieren. Dat wy Burgen, wegen, ende vesten mogen maken, willen wy groot willen wy klein. [71] Van ’t Thiende-regt. Ende zy zullen ons Thiende geven van den elfden schoof, ende den Thiende nemen, daar kooren thienbaar is, en daar kooren wast, zoo zal dien geenen, dies kooren dat het is, drie werven roepen, den Thiendenaar, elken werve alzoo luide, dat men ’t hooren mag over zeven Akkers, ende komt de Thiendenaar dan niet, zoo zal de gene dies kooren dat het is, den Thiendenaar uit zetten, by twee zyner gebueren; ende de Thienden houden een etmaal: is ’t dat daar naar, aan den Thiende gebrake, ofte schade geschiede, dat en zal men die mannen, dies dat koorn was niet tyen, ware dat zaak, dat men hem aanspraake, dat hy onregt gedaan hadde, aan Thienden, die zoude zyn onschuld doen. met twee zyner bueren, ende gebrak het aan zyner gebueren, zoo name hy twee zyner magen, gebraken zyner magen, zoo zoude hy ons den tienden vierschat gelden. Van ’t Vroone-schult. Voorts zoo zullen zy ons gelden Vroone schult, ende Heere-Vaart, gemeenelyke ende ware dat wy hem der Heere-Vaart verdragen willen, ende voort dan eens zal onze Carspel twee schellinge gelden. Het schynt dat de Grave hier een betalinge wil hebben voor zyn volk, dat de Westvriezen, hem op Vrooner geest hadden afgeslagen 1272. [72] Van een Regter te zetten. Voort zullen wy hem zetten eenen Regter, uit onze Landen die wy willen regt te Regtenen, by Schepenen wyzing. waart dat ons de Regter onnutte dogte, ende de bueren onregt dede, wy zouden eenen anderen zetten, die ons goed dogte, ende de bueren nutte ware. Van Tollen. Ende zy zullen varen, door onzen Land met Tollen, alzoo vaaren die van Kennemerland, alle puncten die beschreven zyn, zullen wy regten ofte onze Regter doen regten, ende die hier niet beschreven zyn, by Scheepenen ende by zulken regten, alzoo onze Heere onze Vader Heer Willem Koning van Almangie. welke eere plag te hebben, te Vroonen ende tot Ouddorp, om dat wy willen dat deze dingen vast blyve ende gestadig, zoo hebben wy gebeden Heer Floris Abt van Egmond, Heere Siedrich, Heere van Brederoo, Willem van Egmond Ridder, dat zy haren zegelen, hangen aan dezen brief, gemeene met onze zegelen. Dezen brief was gegeven en geschreven in den Hage op St. Benedictus dag, in ’t jaar onzes Heeren 1288. Als nu de vrede op ’t huis Toorenenburg 1288. den 21. January gemaakt was, met Graaf Floris de vyfde (die daar na van Gerrit van Velzen om ’t leven quam) en dat de Casteelen, te weten van Medenblik, Eenigenburg, Nieuburgh, Middelburgh, Toornenburgh, en [73] het Huis te Wydenes, dat vervallen was, wederom hadde vernieuwt en opgeboud om de West Vriesen daar mede in dwang te houden; hy liet ook mede het Landt bedyken, by na zoo het nogh tegenwoordigh is, maar de Dyken waren niet half zoo hoog alsze nu wel zyn, ook liet hy ook mede verscheiden nieuwe Heere-wegen maken, op dat hy van de eene Dorp tot in het ander konde komen, want zy te vooren (om de vreemden minder opening te geven) zeer weinig waren, ook waren de Dyken (ik magh wel zeggen Kadyken) laag, klein en onbequaam, die tot het afkeeren der Zee- vloeden waren. Waarom ook het Zee-water als een hooge Vloet was, en over gants Westvriesland heene stroomde, waarom de Meeren in ons Land (door deze oorzake) nog zoo veele zyn, zoo bedykt als onbedykt, want de lage Landen en Plaatzen konden haar water niet quyt werden ofte in de Zee lossen, want de inventie van de Watermolens was nog by haar onbekent: ook hebben de Meeren, door verloop van tyden het Land afgeknaagt en opgeeten, de eene plaats ofte Meer wat meer en de ander wat minder, daar zyn ook mede veel schoone beemden en Landen, tusschen Texel, Wieringen, Enkhuizen en Vriesland, die altemaal door ’t water zyn overstroomt en tot den huidigendag daar onder moeten blyven, zoo men ziet.

Van MEDEMBLIK. [65] Het tegenwoordige West-Friesland en dit Noorderkwartier, anders Noord-Holland genoemd, was in het begin voor enige eeuwen zonder besloten steden met dorpen en minder buurten die hier en daar verstrooid waren bewoond, want zo de ingezetenen niet leefden dan van het land viel dit leven hen het gemakkelijkste dat hen meest verdeelde waardoor iedereen bij zijn bezitting en land kwam te wonen en omdat ze geen nering ter zee, nog omgang met vreemden hadden zo waren ze gering, recht en arm van middelen om tot onderhoud der steden te beschikken en moesten zich alzo met het open land behelpen. Hoewel dat het land vruchtbaar was zo konden ze niet op de been en tot voorspoed komen, hetzij door hun slechte ongeregelde leven alzo ze nog zonderling geen orde nog wetten hadden of door grote watervloeden die door de slechtheid der dijken, te weten kadijkjes, bijna van jaar tot jaar de landen overstroomden en ook menigmaal hele stukken land weg nam tot grote schade van hun welvaart, te weten in vee. En daarnaast waren ze ook mede verschillende malen deerlijk geplaagd van de baldadige Denen en Noormannen die toentertijd nog heidenen waren en ook meester op de zee speelden met gestadig plunderen en roven zodat ze nooit tot enige ademhaling konden komen. En toen ze alle Christenen geworden waren [66], hebben ze hun roven nauwelijks kunnen ophouden, maar de landen evenwel zeer bezwaard en daarnaast zochten de graven van Holland hun heerschappij mede over deze landen te strekken wat de ingezetenen niet wilden gedogen en hebben lang veel voor hun vrijheid gestreden en als ze soms al wat beheerd werden zo hebben ze nochtans altijd zichzelf met grote dapperheid vrij gevochten gelijk het duidelijk blijkt bij verschillende graven die zelfs in deze oorlogen tegen hen gebleven zijn. Maar tenslotte na veel nederlagen en tegenspoed zijn ze gedwongen geweest zich met hun vijand te verenigen en hen voortaan onder zijn gehoorzaamheid te begeven op zulke voorwaarden als ze toentertijd konden krijgen. Dit geschiedde te Alkmaar in het jaar 1288 onder graaf Floris de vijfde die daarna door Gerrit van Velzen anno 1296 omkwam. Toen werd Medemblik en Torenburg wederom opgebouwd en het Huis van Wijdenes vernieuwd en dat om de West-Friezen in toom te houden. Ook werd West-Friesland de eerste maal terdege bedijkt, in die voegen zoals het nog tegenwoordig is en werd ook mede met nieuwe herenwegen daardoor gelegd om te gemakkelijker van de ene kogge in de andere kogge te kunnen reizen die daar tevoren deze (om de vreemden minder opening te geven) zeer weinig waren en de dijken door weinig toezicht slecht, klein en gans ongeschikt tot [67] het stuiten der vloeden die maar iets boven de gewoonte rezen. Terzelfde tijd kregen ze ook wetten en regels daar ze zich voortaan naar zouden hebben te gedragen, wat niet alleen de rust haar tot rijkdom dient maar ze begonnen door de verbinding met Holland bijna wat buurlijker te worden en handelden wat meer in het buitenland zelfs zo met die van Holland als met anderen van hun buren waardoor ze hun zuivel en vee wat duurder verkochten en de vreemden van tijd tot tijd gelokt werden wat dan gebeurde met zulke handwerken en waren mee te brengen zoals ze wederom weer goed meenden te verkopen. Dit geschiedde eerst bij de naburen, toen bij de Bremers, Hamburgers en Denen die met hun schepen herwaarts komen en de grond gelegd hebben van de grote zeevaart op de Zuiderzee. Daar waren toen hier in het land nog geen bijzondere markten, zo deden de lieden dat bij de plaatsen zelf daar ze met hun goed te koop kwamen en dat de ene hier en de andere daar zo naar ieders beste gelegenheid als naar der vreemde grootste loop. Te deze plaatsen daar de nering liep liepen ook de mensen en werden geleidelijk aan groter en rijker zodat ze de andere buren over het hoofd groeiden en met lengte van tijden tot kleine steden werden. Uit zulke oorzaak zijn de meeste steden van West-Friesland opgekomen waar alleen Medenblik altijd een van de voornaamste en voortreffelijkste plaats van het land geweest is daar koning Radboud zijn [68] stoel eertijds heeft gehad en andere gewone dorpen. West-Friesland of dit Noorderkwartier is tegenwoordig groot en heeft in zijn lengte van Petten af tot het Ty-oort of Durgerdam toe 16550 Rijnlandse roeden. En in zijn breedte van Enkhuizen tot aan Alkmaar toe 10400 en in zijn omvang 61130 roeden. Nadat Willem de 2^de de 15^de graaf van Holland en onder de Duitse keizers de eerst gekozen was en Roomse koning is hij uit Duitsland gekomen nadat hij alles daar verricht had trok hij naar Holland en heeft in s’ Gravenhage laten bouwen het koninklijke hof dat nog het Hof van Holland wordt genoemd in 1249, de grote zaal liet hij maken helemaal van hout dat hij uit Ierland liet halen, dit hout is van die natuur en eigenschap dat daar nooit geen spinnenkoppen, nog andere venijnig gedierte daaraan of bij kunnen verduren. Hij ordonneerde dat de Staten van het land daarin hun vergaderingen zouden houden. Van deze tijd af hebben de Hollandse graven hun hof gehad in s’ Gravenhage wat voortijds geweest was te Vlaardingen, Leiden of Haarlem. Hij heeft ook laten maken het stenen huis te Heemskerk, in Kennemerland en het kasteel Torenburg beoosten Alkmaar 1254. (aldus genaamd) Dat omdat hij besloten had de West